اگر باشگاه‌ها تمرکز خوبی روی تیم‌های پایه خود داشته باشند و مراکز جوانان بخش مهمی از فلسفه باشگاه را تشکیل دهند، فوتبال ما در مسیر درست حرکت می‌کند و تیم ملی قوی خواهیم داشت. متاسفانه تنها چیزی که در فوتبال ما دیده نمی‌شود توجه به فوتبال پایه است.
در بخش نخست این گزارش‌ها شما را با انواع نسل‌ها آشنا کردیم و هر نسل را به نسل‌های (G، S، B، X، Y و Z) مقایسه کردیم و به معرفی نخستین‌های فوتبال ایران در جهان پرداختیم. در بخش دوم به مهم‌ترین شاخص‌های استعدادیابی در فوتبال اشاره داشتیم و در بخش سوم به عوامل و فرمول‌های استعدادیابی در کشورهای صاحب فوتبال می‌پردازیم به همراه با گفت‌وگو با «سعید مراغه‌چیان» بازیکن اسبق استقلال که یکی از قدیمی‌ترین آکادمی‌های فوتبال را در اختیار دارد.
عوامل و فرمول‌های استعدادیابی
پنج عامل به‌عنوان عوامل استعدادیابی در بازیکن‌ها مطرح است:
۱. تکنیکی (پاس‌دادن، دریبل‌کردن، دریافت‌کردن و شوت‌کردن)
۲. تاکتیکی (استفاده از مهارت‌های تکنیکی در موقعیت‌های بازی)
۳. فیزیکی (سرعت، قدرت، استقامت، هماهنگی و تعادل)
۴. روانی (حفظ کنترل روانی در شرایط استرس‌زا و پرفشار)
۵. شیوه زندگی (عادت‌ها، تغذیه، استراحت، توازن بین فوتبال و سایر فعالیت‌ها)
در هلند، از فرمولی به نام «تیپس» برای استعدادیابی بازیکنان فوتبال استفاده می‌شود. این فرمول از نخستین حرف این کلمات تشکیل شده است: تکنیک، هوش و زیرکی، شخصیت و سرعت.در هلند، از فرمولی به نام «تیپس» برای استعدادیابی بازیکنان فوتبال استفاده می‌شود. این فرمول از نخستین حرف این کلمات تشکیل شده است: تکنیک، هوش و زیرکی، شخصیت و سرعت.
از سرعت به‌عنوان یک کیفیت و ویژگی ضروری که موجب تمایز بازیکنان بزرگ از بازیکنان خوب می‌شود نام برده شده است. گفته می‌شود اگر بازیکنی فاقد سرعت باشد بهتر است دارای تکنیک فوق‌العاده و استثنایی در پاس‌دادن، دریافت‌کردن و دریبل‌کردن توپ باشد.
ملاک‌های انتخاب بازیکن
براساس این توانایی‌ها، ملاک‌هایی اساسی در انتخاب بازیکن‌ها به دست می‌آید که شامل:
۱. استعداد برای بازی فوتبال (کار ترکیبی، قدرت تحلیل، خلاقیت، ابتکار و تشخیص دیداری)
۲. ملاک‌های سرعت و قدرت انفجاری (سرعت واکنش، سرعت استارت، سرعت دوندگی اولیه، تعداد گام‌ها و سرعت کار با توپ)
۳. هماهنگی و دقت (توانایی اجرای حرکات پیچیده مطابق با مکان و زمان، سرعت آموختن حرکات جدید و تکنیک‌ها)
۴. توانایی کارکردی (ظرفیت هوازی و به‌ویژه ظرفیت بی‌هوازی و حداکثر اکسیژن مصرفی)
۵. ملاک‌های روانی و اجتماعی (هوش تفهیمی، انگیزش، تسلط بر خود، ثبات احساسی، استحکام شخصیتی و برقراری ارتباط)
۶. سایر ملاک‌ها (روابط حرفه‌ای و شیوه زندگی)
بنابراین، پیش‌شرط پیشرفت در فوتبال، انتخاب مناسب است که به همراه تأثیر محیط، روش‌های آماده‌سازی و شرکت در مسابقات مهم در رشد بازیکنان نقش دارد.
مراغه‌چیان: باید استعدادیاب‌های ما درست استعدادیابی کنند
«سعید مراغه‌چیان» پیشکسوت باشگاه استقلال که از سال ۱۳۵۹ و نزدیک به ۴۲ سال در رده پایه و آکادمی فعالیت می‌کند و نخستین نفری است که در ایران آکادمی تاسیس کرده در این رابطه به پژوهشگر ایرنا گفت: «استعدادیاب در فوتبال اصل مطلب است. به‌عنوان مثال «لیونل مسی» وقتی به عنوان یک استعداد مورد توجه قرار گرفته به لحاظ بدنی بسیار ضعیف بود؛ باشگاه بارسلونا روی او سرمایه‌گذاری کرد و نتیجه آن را هم دید. متاسفانه در مملکت ما استعدادیاب خوب کم است که تشخیص دهد این بازیکن راه برود معلوم می‌شود یک فوتبالیست خوب از آب در می‌آید یا نه.
«یک مثالی بزنم، یک روزی با «زدراکو رایکوف» سرمربی تاج سابق نشسته بودیم و بازی جوانان را می‌دیدیم. «رایکوف» می‌خواست یکی و دو نفر را انتخاب کند و به تیم اصلی بیاورد. از من پرسید کدامیک از این‌ها را می‌پسندی؟ من یکی که خوب دریبل می‌زد را انتخاب کردم و گفتم این! اما او «مجید نوروزی» را انتخاب کرد؛ «نوروزی» در آن بازی دو حرکت بدون توپ داشت، یک شوت زد و یک پاس عوض کرد و به همین دلیل او را برای تیم بزرگسالان انتخاب کرد.
متاسفانه در مملکت ما استعدادیاب خوب کم است که تشخیص دهد این بازیکن راه برود معلوم می‌شود یک فوتبالیست خوب از آب در می‌آید یا نه.می‌خواهم بگویم ما به بازیکنی که خوب دریبل می‌زند توجه می‌کنیم اما بازی بدون توپش را نمی‌بینیم، کنترل توپی که می‌کند، درجا و یا در حال حرکت است و یا به هنگام بازی که توپ را در اختیار دارد؛ دیگران، بازیکنان را خوب می‌بیند که ما نگاه نمی‌کنیم اما یک استعدادیاب، حتی با راه رفتن فرد می‌فهمد که او بازیکن می‌شود یا خیر.»
چرا سازندگی وجود ندارد؟
بازیکن اسبق تیم‌های استقلال و دارایی ادامه داد: «باید استعدادیاب‌های ما درست استعدادیابی کنند. متاسفانه در فوتبال ما وقتی یک فرد را به‌عنوان استعداد به یک باشگاه معرفی می‌کنید آن‌ها از او رزومه می‌خواهند که از نظر من معنا ندارد. یک مربی کاردان کسی است که وقتی فردی به‌عنوان استعداد به او معرفی می‌شود اگر باهوش است اما از نظر بدنی ضعیف، او را بسازد؛ چرا همه به دنبال بازیکن آماده هستند؟ چرا سازندگی وجود ندارد؟
«در دنیا مربی‌های کاربلد را در فوتبال پایه می‌گذارند تا آن‌ها بازیکن‌ها را بسازند و به باشگاه‌ها تحویل دهند؛ چون این تیم پایه‌ها هستند که آینده فوتبال را می‌سازند اما در کشور ما متاسفانه از مربیان درجه دو و سه در فوتبال پایه استفاده می‌شود. نخستین باری که تیم ملی کشورمان به جام‌جهانی راه پیدا کرد، فقط یک تیم سهمیه آسیا و اقیانوسیه بود؛ دلیل آن این بوده که به فوتبال پایه خیلی توجه می‌شد و همین امر سبب شد آن اتفاق خوب برای فوتبال ما رقم بخورد.
برای باشگاه‌های ما از نظر اقتصادی هم خوب می‌شود که از بازیکنان خودشان استفاده کنند زیرا دیگر احتیاجی نیست به دنبال بازیکن میلیاردی رفت و هزینه زیادی پرداخت. مدیران ما دوست ندارند از بازیکنان خود استفاده کنند و از بازیکنان دیگر باشگاه‌های داخلی و خارجی بازیکن می‌گیرند و هزینه می‌کنند و بعدش هم بدهی بار می‌آورند.»
بهترین مربی‌های دنیا از فوتبال پایه مربیگری خود را آغاز کرده‌اند اما در کشور ما بازیکنی تازه فوتبالش به پایان رسیده و عرقش خشک نشده یک تیم لیگ برتری به او داده می‌شوددلال‌ها پدر فوتبال را درآورده‌اند
مراغه‌چیان با بیان این‌که «اگر کمی از آن پول‌ها را هزینه آکادمی خود کنند، آینده باشگاه را می‌سازند»، گفت: «من که ۱۵ سال برای باشگاه استقلال بازی کردم چون اهل زدوبند نبودم کنارم گذاشتند و نگذاشتند آکادمی این باشگاه را بسازم. در آکادمی من اگر استعدادی پیدا شود یا خودشان می‌روند و یا من آن‌ها را به باشگاه‌ها معرفی می‌کنم. چند نفری هم نیز به آکادمی استقلال معرفی کردم و تا به حال نشده خانواده‌ای بیاید و بگوید سعید مراغه‌چیان برای فرستادن فرزندم به یک باشگاه تقاضای پول کرده است.
۳۵ سال است هیچ اتفاقی خاصی نیفتاده و در کشورمان همه چیز رابطه‌ای شده، باندبازی و دلال! این دلال‌ها پدر فوتبال را درآورده‌اند و در مدتی که در آکادمی باشگاه استقلال بودم از این دلال‌ها وجود داشت و همه آن‌ها را بیرون کردم. فوتبال ما زمانی درست می‌شود که مدیرهای خوب در صدر باشگاه‌ها قرار گیرند و حضور آن‌ها سبب می‌شود مدیر و مربی‌های آکادمی زدوبند نکنند؛ از پدر و مادرها پولی نگیرند و واقعاً از آن‌هایی که استحقاق دارند استفاده کنند.»
دلال‌ها پدر فوتبال را درآورده‌اند و در مدتی که در آکادمی باشگاه استقلال بودم از این دلال‌ها وجود داشت و همه آن‌ها را بیرون کردمهر کسی که به برنامه تلویزیونی می‌رود ...
ملی‌پوش اسبق فوتبال کشورمان افزود: «همه این‌ها برمی‌گردد به این‌که آن مدیر به مربی خود پول خوبی بدهد که دنبال این کارها نروند. اما نباید از هر مربی‌ای در آکادمی استفاده شود. بهترین مربی‌های دنیا از فوتبال پایه مربیگری خود را آغاز کرده‌اند اما در کشور ما بازیکنی تازه فوتبالش به پایان رسیده و عرقش خشک نشده یک تیم لیگ برتری به او داده می‌شود تا مربیگری کند؛ بدتر از آن، هر کسی که به برنامه تلویزیونی می‌رود و خوب صحبت می‌کند بدون توجه به توانایی او در کار مربیگری به او تیم می‌دهند!
۴۲ سال است که من آکادمی دارم اما در این مدت هیچ‌کس نیامده بپرسد «مراغه‌چیان» چرا باید این‌جا باشد؟ چرا از من استفاده نکردند؟ منظورم خودم نیستم، امثال ما را چرا استفاده نمی‌کنند؟ شما ببینید، برای اجاره زمین، کلی پول می‌دهم؛ هزینه‌ها بسیار بالاست ؛به عنوان مثال لباسی که دو هزار تومن می‌خریدم الان شده ۱۴۰ هزار تومن، توپ به این گرانی، و ... .
باید دولت کمک کند و بیاید بگوید آقای مراغه‌چیان ما به شما این قدر حقوق می‌دهیم استعدادیابی کن و آن‌هایی که خوب هستند را بردار و با آن‌ها کار کند و هر بازیکنی که ساختی و به باشگاه رفت این قدر و اگر به تیم ملی رفت فلان قدر به شما می‌دهیم و با این کار به شما قول می‌دهم در مدت سه و چهار سال آینده چه فوتبالی خواهیم داشت.»
ادامه دارد ...