موضوع سهمیه‌های کنکور بدون توجه به نوع آنها و اینکه شامل حال چه افرادی می‌شود یا عدالت آموزشی را محقق می‌کند یا خیر، با نظرهای مختلف و گاه انتقادهایی روبرو شده، اخیرا یکی از نمایندگان مجلس از شورای عالی انقلاب فرهنگی خواسته است تا این موضوع را عادلانه بررسی کرده و راهکاری برای آن ارائه دهد.
ابراهیم سوزنچی در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، در توضیح انواع سهمیه‌ها اظهار داشت: مساله سهمیه‌ها بسیار پیچیده است؛ زیرا برخی از آنها مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و برخی دیگر مصوب مجلس هستند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: شورای عالی اولین سهمیه ها را مصوب کرد که از جمله برای رزمندگان و خانواده های شهدا در زمان جنگ بود ولی بعد مجلس شورای اسلامی قوانینی را در این زمینه وضع کرد. هدف اصلی سهمیه‌ها این بود که چون فرصت عادلانه تحصیل وجود ندارد، فرصت برابر پذیرش در دانشگاه‌ها برای داوطلبانی از مناطق یا قشرهای محروم و آسیب پذیر، فراهم شود و مثلا شورای عالی انقلاب فرهنگی هم سهمیه مناطق (منطقه ۱ تا ۳) و هم سهمیه بومی‌گزینی را تصویب کرد.
سهمیه ۵ درصدی ایثارگران چیست و چطور رتبه داوطلب را تغییر می‌دهد؟
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: اما اصلی‌ترین سهمیه‌ای که مجلس مصوب کرد و باعث بروز مشکلات در راه عدالت آموزشی شد، سهمیه ایثارگران موصوف به سهمیه مازاد ۵ درصد است. این همان سهمیه‌ای است که باعث می‌شود رتبه ۱۰۰ هزار در کنار رتبه ۱۰۰۰ کنکور در یک رده قرار بگیرند. بر اساس قانون برنامه ششم توسعه تبصره‌ای ذیل ماده ۱۰۵ برای سهمیه ایثارگران در نظر گرفته شد که بر مبنای آن «در صورتی که سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران (مشمولین ماده ۷۰ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و اصلاح بعدی آن) تکمیل نشود و ۵ درصد سهمیه اختصاصی فرزندان و همسران رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه پاسخگوی متقاضیان واجد شرایط نباشد، دولت مکلف است مانده ظرفیت خالی ۲۵ درصد ایثارگران را مازاد بر ۵ درصد مذکور به فرزندان و همسران رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه که شرایط لازم را داشته باشند، اختصاص دهد».
سازمان سنجش در محاسبه این سهمیه ها دچار پیچیدگی فراوانی می شود و کار سختی برای محاسبه در پیش روی دارد. از این رو آذر ۱۳۹۸ لایحه ای تحت عنوان لایحه توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیلی در آموزش عالی پیشنهاد داد.
وی ادامه داد: این لایحه هدف اصلی خود را حذف بسیاری از سهمیه‌ها و آسان سازی آن گذاشته و پیشنهاد داده بود کلا سهمیه بومی‌گزینی حذف، سهمیه شاهد و ایثارگر تبدیل به ۵ درصد مازاد شود و بسیاری سهمیه های دیگر را نیز حذف کرده بود. لایحه مزبور شاید حدود ۱۰ جلسه در شورای اسلامی شدن دانشگاه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی بحث شد اما جمع بندی حاصل نشد. حتی روی اینکه این سهمیه به ۱۰ درصد مازاد تغییر پیدا کند، توافق وجود داشت. یکی از اصلی‌ترین دلایل این بود که نماینده مجلس در این جلسات، معتقد بود شورای عالی نباید خلاف مصوبه مجلس عمل کند و مصوبه مجلس نیز همان ماده ۹۰ قانون برنامه ششم توسعه است.
سوزنچی در توضیح مجدد سهمیه یادشده اظهار داشت: بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی در ماده ۷۰ قانون جامع ایثارگران و اصلاحیه آن، کف قبولی عدد ۷۰ درصد است و باعث می‌شود درصدهای بسیار ضعیف وارد دانشگاه شوند. اما به دلیل اینکه سهمیه ۲۵ درصد معمولا خالی می ماند، باز مشکل زیادی ایجاد نمی شد. اما یک تبصره در قانون برنامه ششم اضافه شد که آخرین میخ را بر تابوت عدالت آموزشی کوبید، یعنی باقیمانده ظرفیت مازاد سهمیه ۲۵ درصد را دولت باید با متقاضیان سهمیه ۵ درصد پر کند و این به معنای آن بود که عملا ۳۰ درصد صندلی های دانشگاه ها با متقاضیانی پر شود که عمدتا ۷۰ درصد نمره تراز نفر آخر قبولی را داشتند.
میزان مساوی ورودی از سهمیه و منطقه ۱، به دانشگاه شریف
وی گفت: از نظر آماری، کسب ۷۰ درصد نمره تراز خیلی کار سختی نیست؛ زیرا اگر داوطلب همه درس‌ها را صفر درصد بزند، تقریبا تراز او پنج هزار می‌شود، در حالی که رتبه اول کنکور معمولا تراز حدود ۱۳ هزار دارد. حال نفر آخر قبولی یک رشته‌محل، از منطقه ۳ خواهد بود که تراز وی بسیار کمتر است و ۷۰ درصد نمره تراز این شخص یعنی با درصدهای کمی فرصت قبولی بالایی دارد.
سوزنچی ضمن ارائه آماری در اثبات اهمیت این سهمیه خاطرنشان کرد: چند رقم از نتیجه این کار در دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۴۰۰ شامل این آمار است؛ ورودی از کنکور دانشگاه ۸۸۰ نفر، ورودی از منطقه ۱، شامل ۲۹۴ نفر، ورودی از منطقه ۲ شامل ۲۲۵ نفر، ورودی از منطقه ۳ شامل ۹۹ نفر و ورودی از سهمیه ۵ + ۲۵ درصد: ۲۶۲ نفر.
وی ادامه داد: همچنین برای رشته کامپیوتر که پرمتقاضی ترین رشته این دانشگاه است؛ از منطقه ۱ کمترین رتبه ۱ و بیشترین رتبه ۵۴، از منطقه ۲، کمترین رتبه ۲ و بیشترین رتبه ۶۲، از منطقه ۳، کمترین رتبه ۲۰ و بیشترین رتبه ۲۲۱ و از سهمیه ایثارگران، کمترین رتبه ۴۴ و بیشترین رتبه ۲۰۳۸ است. یعنی رتبه آخرین نفری که در کامپیوتر شریف از این سهمیه وارد شده، حدود ۱۰ برابر رتبه اخرین نفری که از سهمیه منطقه ۳ وارد شده و حدود ۳۸ برابر رتبه آخرین نفری که از منطقه ۱ وارد شده است. آخرین نفر منطقه ۱ رتبه ۵۴ و آخرین نفر سهمیه رتبه ۲۰۳۸ دارد.
وقتی نمایندگان مجلس از عملکرد خود انتقاد می‌کنند
سوزنچی افزود: وقتی نمایندگان مجلس می‌گویند رتبه بالای ۱۰۰ هزار وارد دانشگاه می شود، دقیقا اشاره به مصوبه خود مجلس است. رتبه قبولی آخرین نفری که از این سهمیه وارد دانشگاه شریف شده، ۱۰۱ هزار و ۲۵۳ است. کافیست داوطلب دروس عمومی را خیلی خوب و دروس تخصصی را صفر درصد بزند و با این سهمیه در یک رشته فنی‌مهندسی خوب قبول شود، بدون اینکه ریاضی و فیزیک بلد باشد. بنده اگر نماینده مجلس بودم، یک شب نمی‌توانستم آسوده بخوابم تا اینکه این مصوبه را تغییر دهم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: یکبار هم تلاش شد در مجلس این مصوبه لغو شود و چون قانون برنامه توسعه بود، نیازمند دوسوم رای نمایندگان بود اما هر چه تلاش کردند رای نیاورد و به عبارتی نمایندگان حاضر به حذف این قانون در سال۱۳۹۷ یا ۱۳۹۸ نشدند.
ما در جلسات متعدد روی این موضوع بحث کردیم که چه چاره ای بیندیشیم که قانون مجلس را نیز تحت الشعاع قرار ندهد. اول این بود که ۷۰ درصد حد نصاب را تفسیر کنیم که حدنصاب منظور نمره تراز نیست و با محاسبات سازمان سنجش در نهایت گفتند اینطوری تقریبا خیلی ها نمی توانند وارد دانشگاه شوند.
وی اظهار داشت: دومین راه حل این بود که حدنصاب را تغییر دهیم. عدد مورد توافق ما و سازمان سنجش ۸۰ درصد و عملا با قانون مجلس در تناقض بود. این عدد را توافق کردیم و در نسخه اولیه مصوبه سنجش شورای عالی انقلاب فرهنگی که در دولت قبل به صحن شورای عالی رفت قرار دادیم (جلسه ۸۴۲). عین عبارت پیشنهادی شورا این بود: ماده ۷- تمام سهمیه‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی و حدنصاب‌های مربوط، حسب مورد در تمام مراحل سنجش و پذیرش لحاظ خواهد شد. تبصره ۱: حدنصاب ورودی سهمیه‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی در تمام دوره‌ها و مقاطع تحصیلی از تاریخ تصویب این مصوبه حداقل ۸۰ درصد می باشد.
سوزنچی توضیح داد: هنگامی که این ماده در صحن شورای عالی قرائت شد، مجدد اعضا و مخصوصا نمایندگان حاضر در صحن شورای عالی، اعتراض کردند و در نهایت این ماده از کل مصوبه حذف شد. به جای آن قرار شد مجددا موضوع سهمیه ها بررسی شود، کاری که از چند سال قبل در حال اجراست.
وی با طرح این پرسش به سخنان خود خاتمه داد: بالاخره مجلس محترم دوست دارد قانون مصوب این نهاد، نقض شود یا خیر؟ یا این ماجرا دلبخواهی است؟ یا هر نماینده ای سخنی می‌گوید و دیگری سخن دیگری؟ بالاخره معیار چیست؟
سوزنچی گفت: اگر مجلس مشکلی با این ماجرا ندارد، حاضریم همین الان متن فوق را طی یک ماده واحده در شورای عالی در اسرع وقت تصویب کنیم و کشور را به سمت عدالت آموزشی بیشتر سوق دهیم؛ زیرا شورای عالی جای سیاسی بازی و نگاه به اینکه چه کسی فحش می دهد و چه کسی اعتراض می کند، نیست؛ بلکه جای بحث و بررسی کارشناسی به دور از منافع شخصی و جناحی است.