به گزارش خبرنگار ایرنا وقتی صحبت از سبلان به میان می‌آید، تصویری از ستیغ مه گرفته و انباشته از برف و یخ در ذهن تداعی می‌شود و مردم استان‌های شمالی و گردشگران و مسافرانی که به استان اردبیل سفر کرده‌اند، بی شک سبلان، این تابلو نفیس طبیعت را بر بلندای آسمان دیده‌اند که سر پرسودایش آماج طوفان‌ها و بوران‌هاست.
سبلان پوشیده از برف از شهر اردبیل و بخصوص از جاده اردبیل به مشگین‌شهر و مغان، به خوبی دیده می‌شود؛ روز هشتم شهریور ماه ۱۴۰۱ هنگامی که از جاده اردبیل به مشکین‌شهر در حال رانندگی بودم، متوجه سیمای بدون برف سبلان شدم؛ "قارلی و وقارلی ساوالان" یعنی سبلان دارای برف و وقار، این روزها در حسرت برف و تاج سفید خود است و "سلطان ساولان" تا این اندازه فقیر از یخبندان مشاهده نشده بود.
سبلان برفی و با شکوه، سوژه نقاشان، طراحان و طبیعت گردان است و در شعر شعرا و ساز عاشق‌های آذربایجان نیز تجلی می‌یابد "ساوالانیم بوز باغــــــــلار دؤره سی یارپیز باغــلار / قاش- گوزونون شأنینــده عاشیق گلر سؤز باغـلار" یعنی سبلان یخ می‌زند و دامنه او پر از گیاه پونه می‌شود و عاشق‌ها در شان و توصیف چشم و ابروی زیبای این کوه، نغمه سر می‌دهند.
این ابیات ناب که از دیرباز بر ساز و زبان عاشیق‌ها جاری می‌شود از یخ بستن و برفی بودن قله سبلان حکایت دارد اما اکنون با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش دما، تاج یخی این کوه، با دستبرد آفتاب به یغما رفته است و باید شعری دیگر در وصف و حال این روزهایش سروده شود.
بر اساس اطلاعات موجود، سبلان با چهار هزار و ۸۱۱ متر ارتفاع پس از دماوند و عَلَم کوه، سومین قله بلند ایران به شمار می‌رود و این کوه به لحاظ داشتن آبگرم‌های طبیعی، طبیعت زیبا، یخچال‌ها و پیست اسکی آلوارس از مناطق گردشگرپذیر ایران و استان اردبیل محسوب می‌شود.
کوه آتشفشانی غیرفعال سبلان در ۳۵ کیلومتری شهر اردبیل و ۲۵ کیلومتری شهرستان مشگین شهر واقع شده و جاذبه‌های دامنه‌ها و دریاچه زیبای واقع در قله آن کوهنوردان، صخره‌نوردان و کوهپیمایان را برای مصاف با برف و بوران ترغیب می‌کند.
مسیر چهاربانده اردبیل به مشگین شهر را طی کردم و تا حوالی مشگین شهر اثری از برف و یخ بر فراز سبلان مشاهده نشد اما در مشگین شهر، مه غلیظی همچون کودکی در دامان مادر، در دامنه سبلان آرمیده بود و باد خنکی گهواره آن را تکان می‌داد و تکه‌هایی از برف و یخ نیز سبلان را به سیمای مادری پیر درآورده بود. سفیدی سر سبلان شاید نمایی از یخچال‌های طبیعی آن باشد که قرن‌ها همچون آینه‌ای، نور خورشید را باز می‌تاباند و نیزه‌های بلند خورشید را یارای فرورفتن در جسم و جان آن نیست.
خرسند از از دیدار ساوالان سخاوتمند، مات در کوه و کمر او بودم و این شعر معروف را زمزمه کردم "ساوالان قارسیز اولمــــاز باغلاری بارسیز اولمــــاز / طبیعتین رسمی دیـــــــر گؤزه‌ل وقارسیز اولمــــاز" یعنی سبلان هرگز بدون برف نمی‌ماند و این رسم طبیعت است که هر زیبارو و شاهدی بدون وقار نخواهد بود.
دشت و دیار مشگین شهر با هیبت سبلان، تماشایی است و هنگامی که خورشید لحاف بر سر می‌کشد، عظمت سبلان صدچندان می‌شود و سایه‌های بلند و گسترده این کوه نستوه، همچون سیاه چاله‌ای، زمین و زمان را در خود می‌بلعد.
به قول شهریار سخن: کوه در شب چه شکوهی دارد / خرم آن دشت که کوهی دارد ...
یخچال‌های سبلان از افزایش دما در امان نبوده‌اند
بعد از بازگشت از مشگین شهر و مغان، به سراغ اداره کل هواشناسی استان اردبیل رفتم تا حال و احوال سبلان را از کارشناسان آنها جویا شوم، هر چه باشد آنها با احوال کوهستان و دلخوشی‌ها و ناخوشی‌های آن آشنا هستند.
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل در باب حسرت سبلان نسبت به روزهای برفی گفت: هر چند بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد در ارتفاعات بام آذربایجان (سبلان) در این ماه و حداقل طی شهریورماه چندین سال اخیر پوشش برفی دیده نمی‌شود اما این کوه، صاحب یخچال‌های طبیعی است و تغییر اقلیم ناشی از گرمایش زمین، آلودگی‌های هوا از جمله گرد و غبار و افزایش دمای سطح خاک زمین، موجب ذوب برف ارتفاعات و بخشی از یخچال‌های طبیعی سبلان شده است.
سیاوش محمدی ادامه داد: بررسی نقشه‌های هواشناسی نشان می‌دهد در سال جاری زبانه‌های کم فشار مونسونی (موسمی) بر خلاف سال‌های گذشته، بیش از حد متوسط تقویت شده و همزمان با تقویت این زبانه‌ها در سطح زمین، در تراز میانی جو نیز شاهد گسترش بیش از حد متوسط پر ارتفاع جنب حاره‌ای بوده‌ایم.
به گفته او حتی در روزهایی از مرداد ماه نیز، پر ارتفاع جنب حاره‌ای به حدی بر روی شمالغرب تقویت شده است که نقشه‌های هواشناسی شکل‌گیری گنبد حرارتی را نشان می‌داد.
وی افزود: می‌توان گفت امسال شمالغرب کشور، متاثر از یک سامانه کم فشار حرارتی قدرتمند بوده و رخداد چنین سامانه کم فشار حرارتی برای این منطقه نادر بوده و یکی از مهمترین خصوصیت‌های چنین سامانه‌ای، رخداد موج گرمایی در سطح منطقه است.
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل تصریح کرد: در حال حاضر یکی از بزرگترین مشکلات قلل مرتفع جهان، آب شدن یخچال‌های طبیعی است و این ناشی از تغییر اقلیم و افزایش دماست و یخچال‌های طبیعی سبلان که از سمت شابیل مشگین شهر قابل مشاهده هستند نیز از گرمای چنین سامانه جوی در امان نمانده‌اند.
محمدی این را هم گفت که اداره کل هواشناسی استان اردبیل در ارتفاعات سبلان ایستگاه هواشناسی ندارد اما بنا بر خروجی مدل‌های هواشناسی، می‌توان گفت در اوایل شهریور ماه، دمای زیر صفر درجه سلسیوس در ارتفاعات سبلان رخ نداده است.
فریاد کم آبی از بلندای سبلان
سبلان که با بهمن و اسفند انس بیشتری دارد، تا اوایل فروردین ماه امسال بارش کم سابقه برف را شاهد بود اما اکنون در شهریور ماه، نه تنها از آن همه برف خبری نیست بلکه صورت تیره و تکیده این کوه استوار، قصه پر غصه کم آبی و عطش آدمیان را نیز به یاد می‌آورد.
حکایت‌های شیرینی از گذار کاروان‌ها بر حوالی رودخانه‌ها و دره‌های دامنه سبلان نقل شده است اما حکایت امروز سبلان، دغدغه آب و آبادانی است و اگر به دامنه‌های سنگی او نزدیک شویم، فریاد دل این کوه را خواهیم شنید که آی آدمیان، آب را دَر یابید و دُر یابید.
آی آدم‌ها که بر شهرها و جاده‌ها گریزانید، دشت‌های زیر پایتان تشنه‌اند اما نجوای بی‌تابی آنها را نمی‌شنوید! آی آدم‌ها نگران آنم ناگهان زیر پایتان خالی شود و گسل‌ها و شکاف‌های فرونشست زمین، شهرهایتان را به کام خود کشد.
کم آبی مشکلی جدی است به طوری که معاونت حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل در مرداد ماه امسال هشدار داده بود که ۷۰ درصد حجم سدهای استان خالی است و رعایت شیوه‌های مدیریت مصرف بهینه و ذخیره‌سازی آب در سدها در هنگام بارش باران ضرورت دارد.
مطابق آمارها استان اردبیل در مقایسه با استان‌های شمالغرب کشور نظیر آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و زنجان که به لحاظ اقلیمی در شرایط مشابهی هستند، از حیث بارندگی در جایگاه چهارم واقع شده است و همه باید در بخش‌های دولتی و غیردولتی نسبت به صرفه جویی در مصرف و ایجاد تعادل در منابع و مصارف آب احساس مسئولیت کنیم.
گزارش از عیسی پاشاپور