به گزارش خبرنگار ایرنا ،کپور،آزاد و اورنج از گونه های معروف ماهیان رودخانه های مازندران هستند که دراندازه های مختلف به صورت خود پرورشی در رودخانه های استان رشد می کنند ،گونه هایی که طی یک دهه گذشته به دلیل گسترش آلایندگی رودخانه ها ، خشکسالی و کاهش شدید دبی آب نیز مزید بر علت کاهش شدید ماهیان رودخانه ای مازندران شد.
کم آبی و خشکسالی طی ۱۰ سال گذشته در مازندران سبب شد تا بسیاری از رودخانه های استان حتی آب زیست محیطی خود را نداشته باشند و در نتیجه تفریح شنا و ماهیگیری در رودخانه های مازندران بسیار کم رنگ وحتی به صفر رسید. اما وجود انبوهی از گونه اورنج ماهی در دریاچه سد شهید رجایی ساری شگفتی و خوشحالی خبرنگاران را که درحال بازدید از تاسیسات این سد بوده اند ؛برانگیخت.
کارشناسان شیلات مازندران معتقدند ،نامساعد شدن شرایط زیستی این نوع ماهی عامل مهم نابودی این گونه ارزشمند به شمار می‌آید،آلودگی آب، استفاده بی رویه از سموم کشاورزی، نامناسب شدن محل‌های تخم‌ریزی ماهیان در رودخانه و صید غیرمجاز از عوامل اصلی خطر انقراض انواع ماهیان رودخانه ای به خصوص نسل ماهی اورنج در رودخانه‌های مازندران است.
بنابراین گزارش کاهش شدید دبی آب رودخانه ها طی ۱۰ سال گذشته سبب شد تا علاوه بر دسترسی آسان برای صید بی رویه ،نفوذ و گسترش آلودگی های آب نیز دوچندان شود، این که در چنین شرایطی جمعیت اورنج در دریاچه سد شهید رجایی که به صورت ویژه تحت حفاظت و مراقبت های زیست محیطی و فیزیکی قرار دارد ، جای بسی خوشحالی و امید بخشی برای احیاء این گونه مهم آبزی در مازندران است.
سمی بودن تخم اورنج ماهی ؛عامل بقاء تولید مثل طبیعی
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل و از محققان ماهی شناسی ایران " اورنج ماهی " را ۲نژاد بومی دریای و رودخانه های منتهی به این خزر دانست و گفت: گونه دریایی به دلیل مشکلات زیاد از جمله برداشت و صید های بی رویه ،مختل شدن مسیر مهاجرت برای تحم ریزی و آلدگی های رودخانه های منتهی به دریا تقریبا از بین رفته است.
دکتر صابر وطن دوست در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ،به وجود چهار زیستگاه گونه اورنج ماهی رودخانه ای در شمال اشاره کرد و گفت: اگرچه جمعیت این نژاد رودخانه ای به دلیل کاهش شدید دبی رودخانه ها بسیار کم شده است ،اما همچنان این گونه درزیستگاه های چهار گانه رودخانه ای شمال به خصوص در تجن وجود دارد.
وی ادامه داد: زیستگاه های اصلی ماهی ارونج رودخانه ای را رودخانه اترک در گلستان ، سنگر در گیلان ، تجن در ساری و رودخانه ارس در شمال غربی دریای خزر مرز بین ایران و آذربایجان است که طبق بررسی های صورت گرفته از سوی شیلات ایران هنوز جمعیت این گونه به خاطر وجود دریاچه های سد حفظ شده و در حال افزایش است.
عضو انجمن ماهی شناسی ایران یکی از مهمترین ویژگی ماهی اورنج را سمی بودن تخم این نژاد عنوان کرد و توضیح داد: به نظر می رسد سمی بودن تخم این نژاد ماهی،تداوم و بقاء تولید مثل طبیعی این گونه را تضمین کرده است.
وطن دوست گفت: همواره بین ماهیگیران شمال مصرف نکردن این ماهی در زمان تخم ریزی مطرح بوده است و از آن جایی که مدت دوره تخم ریزی این ماهی از اردیبهشت تا شهریور است، شرایط برای تکثیر طبیعی آن به مراتب فراهم تر است.
وی گفت: بررسی ها نشان می دهد که زیستگاه های گونه رودخانه ای اورنج ماهی به دلیل شیلاتی بودن ،به صورت ویژه تحت مراقبت شرکت های آب منطقه ای ، شیلات و محیط زیست قرار دارد و در نتیجه تکثیر طبیعی جمعیت این گونه سال به سال در حال افزایش است.
سد شهید رجایی ذخیره‌گاه ماهی اورنج
به گفته برخی بومیان و اهالی ساکن مناطق اطراف سد شهید رجایی،مدت‌هاست که ماهیان رودخانه ای در رودخانه‌های نقاط مختلف استان مازندران به مراتب کم شده و یا اصلا مشاهده نمی‌شود ، اما اکنون اورنج ماهی یکی از گونه‌های قابل صید از مخزن سد شهید رجایی است. این ادعا و اظهارنظر بومیان را علاوه برمشاهده عینی خبرنگاران ،معاون طرح و توسعه شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران نیز تایید می‌کند.
حیدر داوودیان در جمع تعدادی از خبرنگاران اظهار کرد که نقش سد شهید رجایی علاوه بر مهار و تأمین آب، در حوزه اکوسیستم و حفاظت از ماهی اورنج نیز قابل مشاهده است.
به گفته این مسوول، دریاچه سد شهید رجایی طی سال‌های اخیر به زیستگاهی مناسب برای این گونه ماهی تبدیل شده و نقش ذخیره‌گاه این ماهی را ایفا کرده است.
مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران هم نقش این سد در حفظ اکوسیستم آبی را برجسته بیان کرد و با اشاره به اثرگذاری سد در جلوگیری از انقراض ماهی اورنج به عنوان یکی از گونه‌های بومی مازندران، به خبرنگاران گفت: معمولا در توضیحات مربوط به سدسازی کمتر به تاثیرات اینچنینی آن اشاره می‌شود. در حالی که سد شهید رجایی اکنون ذخیره‌گاه ماهی اورنج است که در سایر رودخانه‌های استان تقریبا دیگر مشاهده نمی‌شود.
خطرات تکثیر طبیعی ماهیان خزری دغدغه شیلات مازندران
سرپرست گروه توسعه آبزیان آبهای داخلی شیلات مازندران نیز ضمن تایید افزایشی شدن گونه جمعیت ارونج ماهی گفت: از بین رفتن تکثیر طبیعی بسیاری از گونه های دریای خزر که باید برای تخم ریزی به بالا دست رودخانه ها مهاجرت کنتد، از بزرگترین دغدغه شیلات است ،مقوله ای که سبب شد تا تکثیر مصنوعی و نیمه مصنوعی به عنوان ماموریت اصلی شیلات مازندران برای حفظ ذخایر دریای خزر و افزایش صید ماهیان استخوانی صیادان پره استان شود.
تقی محمدی فوتمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : از آن جایی که رودخنه تجن یکی از اصلی ترین زیستگاه اورنج ماهی است و وجود دریاچه امن سد شهید رجایی سبب شد تا این گونه در این زیستگاه حفظ و جمعیت آن نیز سال به سال بیشتر شود.
وی ادامه داد:مطمئنا با دائمی شدن جریان آب در رودخانه‌های مازندران و با کاهشی شدن آلایندگی ها بار دیگر شاهد افزایش تکثیر طبیعی انواع ماهی دریای خزر و ماهیگیری با قلاب ، تور و دست در رودخانه ها به عنوان یک تفریح لذتبخش بازگشت می کند.
ماهیگیری با دست و تور در رودخانه های اصلی و فرعی مازندران همواره یکی از تفریحات لذتبخش روستاییان است که این فعالیت سرگرم کننده از یک دهه گذشته به دلیل کم آبی رودخانه ها از بین رفت.
ماهیگیری با دست و تور ماهیگیری که به زبان محلی ( کرفا ) گرفته می شود بسیار لذتبخش تر از خوردن ماهی است و هر ساله از اریدبشهت تا پایان شهریور شرایط برای ماهیگیری مهیا می شد و جوانان به همراه با تجربه ها وارد رودخانه های اطراف محل خود و حتی به سمت رودخانه های مهم شیلاتی استان نیز می رفتند.
مازندران ۱۲۰ رودخانه اصلی و فرعی دارد و بر اساس تعریف شیلات مازندران ۲۳ رودخانه منتهی به دریای خزر در استان از جمله تجن ، تلار ، هراز ، بابلرود، چشمه کیله به عنوان رودخانه های شیلاتی محسوب می شوند.
وجود ۹۰۰ کیلومتر سواحل ایرانی دریای خرز در شمال که ۳۳۸کیلومتر آن درخطه مازندران قرار دارد سبب شده است تا ۱۲۰ رشته رودخانه فصلی و دائمی همواره از نعمت ماهی دار شدن بهره مند شوند و در واقع آبزی پروری یکی از ظرفیت های مهم مازندران است.
بر اساس اعلام شیلات مازندران سرریز شدن آب سدها و تکمیل ظرفیت ذخیره آب در ۸۰۰ قطعه آببندان ، دائمی شدن روان آب و افزایش دبی آب ۱۲۰رودخانه بزرگ و کوچک و بالا آمدن آب چاهها امسال پرورش و تولید انواع ماهیان گرم آبی را در مازندران رونق داده است.
شیلات مازندران با دارا بودن بیش از سه هزار و ۵۰۰ مرکز آبزی پروری و اشتغال بیش از ۶ هزار و ۵۰۰ نفر بهره بردار جایگاه ویژه ای درفعالیت های شیلاتی کشور دارد.
طبق آمار شیلات مازندران ، پارسال حدود ۸۲ هزار تن انواع آبزیان پرورشی در استان تولید شد.
پرورش ماهیان گرم آبی از جمله کپور ، آزاد ، سفید و فیتفاک پشت سدها ، آببندان ها و مزرعه ها و پرورش ماهیان سرد آبی بویژه قزل آلا در حاشیه رودخانه های دامنه های البرز در استان مازندران انجام می شود.