از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر، ماه جهانی بیماری آلزایمر است و اهمیت اطلاع‌رسانی درباره این بیماری‌ها در جهان بیش از پیش می‌شود. گفته می‌شود که بیش از ۵۵ میلیون نفر در جهان با بیماری آلزایمر درگیر هستند و بر اساس شواهد تا سال ۲۰۳۰ آمار مبتلایان به این بیماری به بیش از ۱۳۷ میلیون نفر خواهد رسید. این در حالی است که هزینه نگهداری از این بیماران نیز کم نیست.
بر اساس گزارش‌های انجمن جهانی آلزایمر، هر سه ثانیه یک نفر در جهان به دمانس یا زوال عقل مبتلا می‌شود و این بیماری هفتمین علت مرگ در جهان است. هرچند دمانس و آلزایمر درمان ندارند، اما می‌توان کیفیت زندگی بیمار را تا حد زیادی بهبود داد و این نیازمند آموزش به اطرافیان بیمار است.
دمانس با آلزایمر چه فرقی دارد؟
دمانس و آلزایمر یکسان نیستند. دمانس یا زوال عقل یک اصطلاح کلی است که برای توصیف علائمی که بر حافظه، عملکرد فعالیت‌های روزمره و توانایی‌های ارتباطی تاثر می‌گذارد، استفاده می‌شود. آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است که با گذشت زمان بدتر شده و حافظه، زبان و فکر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بنابراین زوال عقل را باید یک اصطلاح چتری بدانیم که آلزایمر می‌تواند تحت آن تعریف شود. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید بیش از ۴۸ میلیون نفر در جهان با زوال عقل زندگی می‌کنند.
در توصیف تفاوت‌های دمانس و آلزایمر گفته شده که زوال عقل یا دمانس مربوط به گروهی از علائم می‌شود که روی حافظه تاثیر منفی می‌گذارند، اما آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده مغزی محسوب می‌شود که به آرامی باعث اختلال در حافظه و عملکرد شناختی خواهد شد. علت دقیق آن ناشناخته است و هیچ درمانی برای آن در دسترس نیست.
انجمن دمانس و آلزایمر ایران اعلام کرده که اکنون بیش از ۹۰۰ هزار تا حدود یک میلیون نفر در کشور با دمانس زندگی می‌کنند و پیش‌بینی کرده که تا سال ۱۴۳۰ این تعداد به بیش از ۳ میلیون نفر خواهد رسید
آیا جوانان هم مبتلا می‌شوند؟
افراد جوان هم می‌توانند به زوال عقل و آلزایمر دچار شوند، اما با افزایش سن، خطر ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های خاصی از مغز آسیب ببینند. بسیاری از شرایط می‌توانند باعث زوال عقل شوند، از جمله بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون و هانتینگتون.
در ایالات متحده آمریکا تخمین زده شده که بیش از ۵ میلیون نفر مبتلا به آلزایمر هستند و درباره جوانان نیز گفته شده که هرچند جوانان می‌توانند به آلزایمر مبتلا شوند، اما اغلب علائم آن پس از ۶۰ سالگی شروع می‌شود.
درد بی‌درمان آلزایمر
آلزایمر هیچ درمانی ندارد، ولی شروع سریع درمان و مراجعه پزشک می‌تواند منجر به مدیریت علائم شود. گفته شده که هر یک سال تشخیص زودتر علائم بیماری و درمان دارویی و توانبخشی فرد مبتلا منجر به این می‌شود که مشکلات ناشی از بیماری تا ۵ سال به تعویق افتاده و روند آن کند شده و کیفیت زندگی فرد مبتلا بالاتر باشد.
«معصومه صالحی» مدیرعامل انجمن دمانس و آلزایمر ایران در این زمینه می‌گوید: معمولا افت حافظه باعث می‌شود که فرد به پزشک مراجعه کند و علاوه بر آن، نقص‌های دیگری مانند قدرت تفکر، تکلم، استدلال و ادراک نیز در فرد مشاهده می‌شود. علائم دمانس می‌تواند به علت چندین بیماری مختلف ایجاد شود. بعضی از این بیماری‌ها درمان پذیر و بعضی نیز درمان ندارند. به طور مثال بیماری تیروئید ممکن است باعث ایجاد دمانس شود که با درمان آن، دمانس بهبود می‌یابد.
وضعیت ایران چگونه است؟
طبق گزارش انجمن دمانس و آلزایمر ایران اکنون بیش از ۹۰۰ هزار تا حدود یک میلیون نفر در کشوربا دمانس زندگی می‌کنند و پیش‌بینی کرده که تا سال ۱۴۳۰ این تعداد به بیش از ۳ میلیون نفر خواهد رسید. هرچند نمی‌توان به این آمارها اتکا کرد.
نکته مهم این‌که بر اساس آمارها، تا سال ۱۴۲۰ بیش از ۲۵ درصد به آمار جمعیت سالمند کشور افزوده خواهد شد و رشد جمعیت سالمند، ابتلا به دمانس و آلزایمر را نیز افزایش خواهد داد.
گفته می‌شود که در هر هفت دقیقه یک نفر در ایران به دمانس مبتلا می‌شود و هزینه ماهانه یک فرد مبتلا به دمانس حدود ۱۲ میلیون تومان برآورد شده است.
تحقیقات چه می‌گویند؟
میزان تحقیقات درباره دمانس و آلزایمر به نسبت بیماری‌هایی مانند سرطان بسیار کمتر است و رسانه‌ها نیز توجه چندانی به آن نمی‌کنند، زیرا درخواست جامعه برای دانستن درباره بیماری‌هایی مانند سرطان به مراتب بیشتر است. قدر مسلم این اتفاق به علت نا آگاهی جامعه درباره بیماری دمانس و آلزایمر رخ می‌دهد و این وظیفه رسانه است که بیشتر در این زمینه بنویسد.
گزارش «پاولا بربارینو»مدیرعامل انجمن جهانی آلزایمر در سال ۲۰۱۸ حاکی است: باید یک درصد هزینه اجتماعی دمانس صرف تحقیقات شود. با وجودی که دمانس یک بحران سلامت و اجتماعی در قرن ۲۱ است، ولی هنوز اغلب دیر تشخیص داده می‌شود.
مدیرعامل انجمن جهانی آلزایمر در سال ۲۰۱۸ در همین زمینه گفته بود: باید یک درصد هزینه اجتماعی دمانس صرف تحقیقات شود. با وجودی که دمانس یک بحران سلامت و اجتماعی در قرن ۲۱ است، ولی هنوز اغلب دیر تشخیص داده می‌شود
طبق این گزارش: نسبت تحقیقات دمانس به سرطان در جهان، یک به ۱۲ است. زیرا مردم به اندازه کافی در تحقیقات دمانس با این حال تحقیقات مختلفی در جهان درباره دمانس و آلزایمر انجام و نتایج آن گزارش می‌شود.
بر اساس تحقیقی که روی بیش از ۶ میلیون بیمار ۶۵ سال و بالاتر انجام و در مجله Alzheimer’s Disease منتشر شد، افراد سالمندی که به کووید ۱۹ مبتلا شده بودند، خطر ابتلا به آلزایمر در طول یک سال را به میزان ۵۰ تا ۸۰ درصد بیشتر از گروه کنترل نشان دادند و بیشترین خطر در زنان حداقل ۸۵ سال مشاهده شد.
بر اساس یافته‌های این تحقیق، خطر ابتلا به آلزایمر در افراد سالمند در یک دوره یک ساله پس از ابتلا به ویروس کرونا حدود دو برابر شد. محققان در این زمینه گفته بودند که مشخص نیست آیا کووید ۱۹ باعث پیش رفت جدید بیماری آلزایمر شده یا ظهور آن را سرعت داده است.
محققان در این زمینه اعلام کردند: عواملی که در ایجاد بیماری آلزایمر نقش دارند به‌خوبی شناخته نشده‌اند، اما دو مورد مهم در نظر گرفته شده عفونت‌های قبلی، به‌ویژه عفونت‌های ویروسی و التهاب هستند.
همچنین متخصصان در مطالعه‌ای که سال گذشته انجام شد، ۲۱ روش موثر را برای کاهش خطر ابتلا به آلزایمر پیدا کرده‌اند که فعالیت بدنی منظم، خواب با کیفیت، سیگار نکشیدن، حفظ سلامت قلب و خوردن غذاهای حاوی ویتامین ث از جمله این موارد است.
در تحقیق دیگری که محققان انجام دادند و نتایج آن در مجله Neurology منتشر شد، مشاهده کردند که فلاونول موجود در چای، میوه و سبزیجات خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را در افراد مسن کاهش می‌دهد. به استناد یافته‌های این مطالعه، احتمال ابتلای افرادی که بیشترین مقدار فلاونول‌ها را مصرف می‌کردند، تقریباً نصف افرادی بود که کمترین میزان این آنتی اکسیدان‌ها را در رژیم غذایی خود دریافت می‌کردند. در حالی که تنها ۱۵ درصد از افرادی که بیشترین میزان فلاونول (روزانه ۱۵.۳ میلی‌گرم) را مصرف کرده بودند، در پایان دوره ۶ ساله به آلزایمر دچار شدند، نرخ بروز این بیماری در بین شرکت‌کنندگانی که کمترین میزان از این آنتی‌اکسیدان‌ها (روزانه ۵.۳ میلی‌گرم) را استفاده کرده بودند به ۵۴ درصد می‌رسید. این نسبت حتی پس از آن که محققان دیگر عوامل خطر مربوط به بیماری آلزایمر از قبیل دیابت، سابقه سکته قلبی یا مغزی یا فشار خون بالا را نیز در نظر گرفتند، همچنان صادق بود.
برای پیشگیری چه کنیم؟
بهترین راهکار برای پیشگیری از ابتلا به دمانس و آلزایمر، اصلاح سبک زندگی است. البته برنامه ریزی صحیح والدین برای کودکان از ابتدای زندگی می‌تواند از ابتلای آن کودک در بزرگ سالی به این بیماری‌ها تا حد زیادی پیشگیری کند.
مدیرعامل انجمن دمانس و آلزایمر ایران در این زمینه بیان کرد: تحقیقات نشان داده که اگر از کودکی به این بیماری‌ها فکر شود، احتمال کاهش ابتلا به آلزایمر در بزرگسالی آن فرد تا ۴۰ درصد وجود دارد. بنابراین باید افراد به دنبال سبک زندگی سالم، آموختن یک یا چند زبان یا هنر به کودک، جلوگیری از وارد آمدن ضربه به سر کودک، ایجاد ارتباط قوی اجتماعی، مصرف غذاهای سالم باشند و در بزرگسالی نیز از مصرف الکل و دخانیات پرهیز کنند.
بهترین راهکار برای پیشگیری از ابتلا به دمانس و آلزایمر، اصلاح سبک زندگی است. البته برنامه ریزی صحیح والدین برای کودکان از ابتدای زندگی می‌تواند از ابتلای آن کودک در بزرگ سالی به این بیماری‌ها تا حد زیادی پیشگیری کنددر این زمینه می‌توان بروز افسردگی در سالمندان را هم در ابتلا به دمانس و آلزایمر موثر دانست. بر اساس گفته‌های محققان، افسردگی یکی از عوامل خطر مهم ابتلا به دمانس محسوب می‌شود که با فوت همسر، دور شدن فرزندان، تغییر محل زندگی و مسائلی که منجر به تنهایی سالمندان می‌شود، احتمال بروز دمانس و آلزایمر هم بیشتر می‌شود.
این در حالی است که در کشور ما افراد پس از بازنشستگی معمولا خانه نشین شده و برنامه ریزی مدون و درستی برای آنها وجود ندارد و همین خانه نشینی منجر به افسردگی و در نتیجه منجر به بروز بیماری‌هایی مانند دمانس، آلزایمر، پارکینسون و غیره می‌شود.
در شرایطی که جامعه به سمت سالمندتر شدن رفته و مشکلات اقتصادی و اجتماعی پیش پای جوانان روز به روز بیشتر می‌شود، نتیجه فقدان برنامه ریزی از طرف دولت‌ها برای سالمندان در بروز بیماری‌ها نمود پیدا می‌کند. افزایش بیماری‌هایی که به واسطه سبک زندگی ناسالم و افسردگی و اضطراب رخ می‌دهد، نتیجه‌ای جز افزایش هزینه‌های سلامت برای خانواده‌ها نخواهد داشت. مشکلاتی که می‌توان با برنامه ریزی صحیح از دوران کودکی دنبال کرد و تا دوران میان سالی و سالمندی ادامه داد.
یعنی اگر هر فرد از همان دوران کودکی درباره وضعیت سلامت به طور شفاف دنبال شده و بررسی شود، هرگونه بیماری و مسائل مرتبط با سلامت او در پرونده الکترونیک سلامت ثبت شود، در بزرگسالی از حمایت‌های دولتی مناسب برخوردار شود، در جامعه مورد تبعیض و نابرابری اجتماعی قرار نگیرد، از آموزش و پرورش مناسب برخوردار شود، می‌توان از بروز افسردگی در او جلوگیری کرد و حتی در سالمندی با حمایت‌های دولتی مانع خانه نشینی او شد. نتیجه همه این موارد می‌تواند به توقف روند سریع ابتلا به زوال عقل و آلزایمر شود. این عملیاتی علیه فراموشی است و نباید ساده از آن عبور کرد.