به گزارش ایرنا، قدمت فوتبال ایران را اگر از زمان تاسیس فدراسیون فوتبال کشور در نظر بگیریم به ۱۰۰ سال هم نمی‌رسد. سال ۱۳۲۵ بود که فدراسیون فوتبال ایران تاسیس شد؛ هر چند پیش از تاسیس فدراسیون فوتبال، تیم ملی ایران تشکیل شده بود؛ اما فوتبال ایران دارای ساختار مشخصی نبود.
در همه این سال‌ها مربیان زیادی بودند که باعث پبشرفت فوتبال ایران شدند که البته سهم مربیان خارجی در این پیشرفت بیشتر از مربیان ایرانی بود. البته این موضوع شامل همه مربیان خارجی که به ایران آمدند نمی‌شود؛ اما ۶ مربی خارجی نقش پررنگ‌تری نسبت به سایر مربیان خارجی در فوتبال کشورمان داشتند. عملکرد این ۶ مربی را در ادامه مرور می‌کنیم.
زدراکو رایکوف
رایکوف را می‌توان سردمدار فوتبال علمی ایران قلمداد کرد. این مربی اهل یوگسلاوی، کارش را در ایران با سرمربیگری تیم ملی بزرگسالان و جوانان آغاز کرد. رایکوف که همزمان در تیم استقلال هم سرمربی بود به لحاظ نتیجه نتوانست انتظارات را در تیم ملی برآورده کند و پس از پایان قرارداداش با فدراسیون فوتبال، کارش را در این تیم ادامه داد.
دوران حضور رایکوف در تیم استقلال دوران موفقیت‌آمیزی بود و پس از گذشت سال‌ها از حضورش در این تیم، او همچنان تاثیرگذارترین مربی خارجی آبی‌پوشان محسوب می‌شود؛ هر چند در نهایت پایان تلخی در این تیم داشت و پس از شکست مقابل صنعت نفت آبادان برکنار شد. رایکوف با استقلال قهرمان لیگ ایران، قهرمان جام باشگاه‌های آسیا، قهرمان باشگاه‌های تهران شد. رایکوف در سال ۱۳۸۵ در مکزیکوسیتی درگذشت.
آلن راجرز
آلن راجرز را هم که جزو اولین مربیان خارجی فوتبال ایران بود همچون رایکوف کارنامه‌ای موفق در ایران داشت. او در سال ۱۳۴۸ به ایران آمد و روی نیمکت ایران پیکان نشست. راجرز با پیکان قهرمان ﺑﺎﺷﮕﺎﻩﻫﺎﯼ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﺎﻡ ﺩﻭﺳﺘﯽ شد و به کشورش بازگشت و پس از یکسال دوباره به ایران آمد و این بار سرمربی پرسپولیس شد.
راجرز انگلیسی با پرسپولیس قهرمان شد و در دربی معروف پایتخت که تیم تاج ۶ تایی شد، او سرمربی سرخپوشان بود تا در یکی از مهمترین نتایج تاریخ این تیم نقش داشته باشد. راجرز بر خلاف رایکوف هنوز هم در قید حیات است و در حال حاضر ۹۷ سال سن دارد.
استانکو پابلوکوویچ
امیر عابدینی زمانی که مدیرعامل باشگاه پیروزی (پرسپولیس) بود، علاقه زیادی به استفاده از مربیان خارجی داشت و به همین خاطر استانکو باپلوکوویچ را به ایران آورد و هدایت تیم پیروزی را به او سپرد. استانکو تیمی ساخت که بر خلاف سایر تیم‌های آن زمان فوتبال ایران، فوتبال را شناور و مبتنی بر تاکتیک بازی می‌کرد. ضمن اینکه از نسل جدیدی از بازیکنان رونمایی کرد که سال‌ها ستاره‌های تیم ملی بودند. او سیستم ۲-۵-۳ را به فوتبال ایران آورد؛ سیستمی که پس از آن به سیستم محبوب مربیان وطنی تبدیل شد و تا سال‌ها به آن وفادار ماندند.
استانکو با پیروزی به ۲ عنوان قهرمانی در لیگ آزادگان دست پیدا کرد و پس از آن در مقطعی کوتاه هم سرمربی تیم ملی شد؛ هر چند نتوانست موفقیت‌هایش در پیروزی را در تیم ملی تکرار کند. او سال‌ها بعد هم ۲ بار در فوتبال ایران مشغول به کار شد و سرمربی تیم‌های سپاهان و داماش را بر عهده گرفت.
استانکو اولین مربی بود که الفبای فوتبال حرفه‌ای را به فوتبال ایران آموخت، تا پیش از او خبری از حرفه‌ای‌گری در فوتبال ایران نبود؛ اما استانکو با وجود همه سنگ‌اندازی‌ها توانست موفقیت‌های چشمگیری در پیروزی داشته باشد. او سال ۲۰۱۸ و پس از سال‌ها بیماری که باعث از دست دادن یکی از پاهایش شد، درگذشت.
تومیسلاو ایویچ
پس از صعود دراماتیک تیم ملی فوتبال ایران به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، محسن صفایی فراهانی، رئیس وقت فدراسیون فوتبال تصمیم گرفت هدایت تیم ملی را در این رویداد مهم به یک مربی مطرح خارجی بسپارد. در نهایت تومیسلاو ایویچ که یکی از مربیان صاحب سبک بود به ایران آمد. او که قصد داشت فوتبال ایران را به سبک فوتبال نوین دنیا نزدیک کند، سیستم ۲-۴-۴ را برای تیم ملی در نظر گرفت؛ اما موضع گیری مربیان داخلی علیه این مربی شرایط سختی را برای او به وجود آورد. کار به جایی رسید که ایویچ مجبور شد در برنامه زنده تلویزیونی، مزایای سیستم ۲-۴-۴ را برای مردم توضیح دهد تا شاید فشار افکار عمومی علیه او که به سبب انتقادهای مربیان داخلی به وجود آمده بود کمتر شود.
اردوی ایتالیای تیم ملی پیش از جام‌جهانی برای ایویچ گران تمام شد. پس از شکست سنگین تیم ملی در بازی تدارکاتی مقابل آاس‌رم، فدراسیون فوتبال ایران عذر این مربی را خواست تا جلال طالبی سرمربیگری این تیم را در جام‌جهانی بر عهده بگیرد. پس از سال‌ها همچنان در خصوص برکناری ایویچ ابهاماتا زیادی وجود دارد و حتی ردپای چند بازیکن ایران در شکست مقابل آاس‌رم دیده می‌شود.
بازی‌های درخشان تیم ملی در جام جهانی فرانسه و به خصوص مقابل تیم‌های یوگسلاوی و آمریکا را باید نتیجه تمرینات حرفه‌ای ایویچ دانست و قطعا نقش او در عملکرد تیم ملی کمتر از جلال طالبی نبود. ایویچ در سال ۱۳۹۰ درگذشت.
برانکو ایوانکوویچ
اولین حضور برانکو ایوانکوویچ در فوتبال ایران زمانی بود که میروسلاو بلاژوویچ در سال ۲۰۰۱ به عنوان سرمربی تیم ملی فوتبال ایران انتخاب شد. در آن زمان برانکو، دستیار اول بلاژوویچ بود و پس از ناکامی تیم ملی در صعود به جام جهانی ۲۰۰۲، برانکو در فوتبال ایران ماندنی شد و هدایت تیم ملی فوتبال را در ۲ مقطع بر عهده گرفت. این مربی با تیم ملی فوتبال عملکرد قابل قبولی به لحاظ کسب نتیجه داشت. قهرمانی در بازی‌های آسیایی بوسان، صعود به جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان و سومی در جام ملت‌های آسیا در سال ۲۰۰۴ کارنامه موفق برانکو در تیم ملی بود.
پس از جام جهانی ۲۰۰۶، برانکو از فوتبال ایران جدا شد؛جدایی که ۹ سال طول کشید و او این بار به عنوان سرمربی پرسپولیس بازگشت. برانکو با پرسپولیس هم روزهای بسیار موفقی داشت. ۳ بار قهرمانی در لیگ و ۲ بار حضور در فینال جام باشگاه‌های آسیا باعث شد محبوب‌ترین مربی پرسپولیس در طول تاریخ این تیم شود. مهمتر از این نتایج، سبک بازی پرسپولیس بود؛ به گونه‌ای که جدایی ستاره‌ها هم تاثیری در نتایج این تیم نداشت. ضمن اینکه برانکو تیمی را تحویل گرفته بود که در بحران بود.
کارلوس کی‌روش
بین همه مربیان خارجی که شانس سرمربیگری تیم ملی را داشتند کارلوس کی‌روش بیشترین حضور را روی نیمکت ایران داشته است. کی‌روش ۸ سال سرمربی تیم ملی بود و در ۲ جام جهانی هدایت ملی‌پوشان فوتبال ایران را بر عهده داشت و بهترین نتیجه تاریخ فوتبال ایران در ادوار جام جهانی با کی‌روش رقم خورد. تیم ملی در مرحله گروهی جام جهانی روسیه توانست با هدایت این مربی پرتغالی ۴ امتیاز کسب کند، هر چند نتوانست از گروهش صعود کند.
در جام جهانی ۲۰۱۴ هم تیم ملی بازی درخشانی مقابل مسی و سایر ستاره‌های آرژانتین انجام داد. به گونه‌ای که با وجود شکست تیم ملی در این بازی مردم به خیابان‌ها ریختند و به خوشحالی پرداختند. کی‌روش دوباره به ایران بازگشته تا برای سومین بار هدایت تیم ملی کشورمان را در رقابت‌های جام‌جهانی بر عهده بگیرد. او نسلی ساخته که الان به مرز پختگی رسیده و حالا خودش این شانس را پیدا کرده که با این نسل به بلندپروازی‌هایش ادامه دهد؛ اما تاثیری که کی‌روش به لحاظ فنی روی فوتبال ایران گذاشت پررنگ‌تر از نتایجش با تیم ملی فوتبال است.
سیستم دفاعی این مربی به قدری بی‌نقص و درست بود که تیم‌های باشگاهی فوتبال ایران هم تلاش کردند از این سیستم کپی‌برداری کنند. تیم ملی در ۶ بازی که در جام‌های جهانی ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ انجام داد تنها ۶ گل دریافت کرد، آماری شگفت‌انگیز که نشان دهنده سیستم دفاعی تیم ملی داشت.
فوتبال ایران مدیون حضور مربیان تاثیرگذار خارجی
مربیانی که کارنامه‌شان مرور شد، نسبت به مربیان پرتعداد خارجی که به فوتبال ایران آمدند تعداد کمی محسوب می‌شود و نشان دهنده این موضوع است که هم تیم ملی و هم باشگاه‌های فوتبال ایران در جذب مربیان خارجی نگاه حرفه‌ای ندارند. البته در این مربیان مربیانی همچون اوفارل و بلاژوویچ هم بودند که می‌توانستند در جمع مربیان تاثیرگذار خارجی فوتبال ایران قرار بگیرند؛ اما نتیجه کارشان در حد و اندازه‌های این ۶ مربی نبود.
قطعا فوتبال ایران برای پیشرفت خود نیازمند مربیان خارجی باکیفیت است؛ مربیانی که همچون رایکوف، راجرز، استانکو، ایویچ، برانکو و کی‌روش صاحب سبک باشند و البته هدفشان تنها مسائل مالی نباشد.