به گزارش ایرنا، طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، افراد پس از ۶۵ سالگی، سالمند محسوب می‌شوند اما سالمندی در برخی از کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، بنا بر تعریفی که از آن صورت گرفته از ۶۰ سالگی آغاز می‌شود.
سالمندی، با هر معیاری که بدان نگاه کنیم، برای برخی افراد از همان دوران نخستین این دوره ممکن است با توجه به سبک و سیاق زندگی فرد با درد و رنج های جسمانی و روانی همراه باشد، اما برخی دیگر از افراد هم هستند که باز متاثر از شیوه و نحوه زیست خود حتی در دهه های ۸۰ و ۹۰ زندگی خود کمتر این دردها را تجربه کنند و همچنان فعال و سالم به زندگی خود ادامه دهند.
سالمندی موفق
در سالیان اخیر با پیشرفت‌های علم پزشکی و رشد جوامع در ابعاد اقتصادی و اجتماعی، گسترش مراقبت‌های بهداشتی اولیه، پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها، رشد فناوری، افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ و میر، تعداد سالمندان در جهان نیز افزایش یافته است و مفاهیمی همچون سالمندی موفق مورد توجه قرار گرفته است.
اکنون سالمندی موفق، به عنوان یک هدف جهانی تعریف شده است و با تعریفی که سازمان بهداشت جهانی از سلامت ارائه می کند به عنوان وضعیت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ناتوانی در نظر گرفته می‌شود.
اجتناب از بیماری و ناتوانی جسمی، حفظ سلامت شناختی و جسمی مطلوب و درگیر ماندن با زندگی از جمله مولفه‌های سالمندی موفق است.
عوامل موثر بر روند پیری
دوران سالمندی از مراحل طبیعی چرخه زندگی انسان است که در این دوره معمولاً سرعت حرکات کاهش یافته و ماهیچه‌های بدن و اندام‌های حسی ضعیف می‌شود و سرعت پردازش مغز، دستگاه گوارش و کلیه‌ها نیز رو به کندی می‌گذارد.
مدیر سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: عوامل موثر بر روند پیری را می‌توان چالش‌های روانی و هیجانی سبک زندگی، سطح عملکرد فیزیکی و شناختی، وضعیت اجتماعی- اقتصادی، سطح تحصیلات و غیره نام برد.
دکتر محمد احمدیان افزود: شرایط جسمی، روحی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی در سلامت مؤثر است و سلامت جسمی در داشتن دوران سالمندی موفق موثر است و علاوه بر این که عوامل ژنتیکی، محیطی و فردی در سلامتی نقش دارند، سلامت هرکس نه تنها در زندگی او مؤثر است بلکه در زندگی اجتماعی هم می‌تواند اثربخش باشد، زیرا در مورد بیماری‌های عفونی مستقیم و در مورد بیماری‌های مزمن به طور غیرمستقیم بر سلامت جامعه تأثیر می‌گذارد.
مدیر سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار داشت: افسردگی طولانی مدت و وقوع حوادث شدید در زندگی و انزوا از عوامل خطرسازی است که باعث زوال ذهنی در دوران سالمندی می شود.
وی با بیان اینکه نکته مهم دیگر سلامت قلب است زیرا قلب و مغز ارتباط تنگاتنگی با هم دارند یعنی اگر مغز سالم می‌خواهید باید قلب سالم هم داشته باشید، افزود: یکی از مواردی که امروزه زندگی ما را تهدید می‌کند عدم فعالیت بدنی و سبک زندگی کم تحرک است. زندگی مدرن، فعالیت بدنی را بسیار کم کرده است و این وضعیت علاوه بر ایجاد بیماری و چاقی بر روحیه افراد نیز تاثیر می‌گذارد.
احمدیان ادامه داد: بنابراین افراد باید در دوران میانسالی مراقب وضعیت جسمانی خود باشند و برای حفظ سلامت جسمی و روانی خود و کاهش اضطراب و افسردگی در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند و فعالیت بدنی مناسب، کنترل بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون داشته باشند و از استعمال دخانیات نیز خودداری کنند و در صورت لزوم، از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند.
وی افزود: زنجیره‌ای از عوامل خطر شامل بی‌تحرکی، خوب غذا نخوردن، نداشتن خواب کافی و استرس، به شدت بر سلامت فرد و جامعه تأثیر می‌گذارد و با شناسایی به موقع این عوامل و انجام مداخلات فردی و جمعی، می‌توان در پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای کیفیت دوران سالمندی، به موفقیت دست یافت.
این مسوول با بیان اینکه ورزش، تعاملات اجتماعی، برنامه غذایی مشخص و مطالعه، از جمله راهکارهای قطعی برای تجربه کردن دوران سالمندی موفق محسوب می شود، ادامه داد: همچنین امید به زندگی و کیفیت زندگی نیز برای افراد برای حفظ سلامت جسمی و روانی بسیار مهم است.
تاثیر عوامل استرس زا بر سالمندی موفق
مدیر سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه استرس بسیار، می‌تواند بر سلامت جسم تاثیر منفی بگذارد، گفت: عوامل استرس‌زا می‌تواند شامل بیماری های مزمن، آسیب‌های محیط اجتماعی، عدم تناسب فرد و محیط باشد.
احمدیان افزود: مقابله با استرس ناشی از افزایش سن و یافتن راه‌هایی برای حفظ کیفیت زندگی، سازگاری فعال نامیده می‌شود و افراد باید راه‌های مقابله و سازگاری با سن پر استرس را یاد بگیرند.
حدود ۱۰ درصد جمعیت خراسان رضوی سالمند هستند
معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: هم اکنون ۵۰۶ هزار سالمند در مناطق زیر پوشش این دانشگاه ساکن هستند که ۹.۵۷ درصد کل جمعیت استان را شامل می‌شوند.
دکتر مجید جعفری‌نژاد افزود: از این میان ۵۱.۵ درصد معادل ۲۶۰ هزار و ۶۸۰ نفر سالمند زن و ۴۸.۵ درصد معادل ۲۴۵ هزار و ۹۱۱ نفر سالمند مرد هستند.
وی با بیان اینکه با نزدیک شدن تدریجی به آغاز هزاره سوم، پدیده سالمندی بیش از گذشته به صورت یک واقعه عمده جهانی جلوه‌گر می‌شود، ادامه داد: حدود دوسوم کل سالمندان، در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند که تا سال ۲۰۲۵ این آمار به ۷۵ درصد خواهد رسید و کشور ایران نیز به دور از این وضعیت نخواهد بود.
معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ تعداد افراد ۶۰ ساله و بالاتر از آن از ۹۰۱ میلیون نفر به ۱.۴ میلیارد نفر افزایش یابد و در این راستا روند پیری و نابرابری اقتصادی در بین نسل‌ها اتفاق می‌افتد.
پدیده سالمندی جمعیت، بزرگترین چالش بهداشتی پیش روی کشور
مدیر سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: افزایش طول عمر انسان‌ها و اضافه شدن جمعیت سالمندان یکی از دستاوردهای قرن ۲۱ بوده است که در صورت عدم برنامه‌ریزی درست می‌تواند به یک چالش بزرگ جمعیتی تبدیل شود.
دکتر محمد احمدیان افزود: براساس نظریات سازمان بهداشت جهانی (WHO) این پدیده ناشی از بهبود شرایط بهداشتی است که منجر به پیشگیری از بیماری‌ها و در نهایت افزایش امید به زندگی شده است.
وی ادامه داد: بر اساس منابع علمی جمعیتی، زمانی که هشت درصد جمعیت را افراد ۶۵ سال و بالاتر و یا ۱۲ درصد جمعیت را افراد ۶۰ سال و بالاتر تشکیل دهند، پدیده سالمندی استقرار می‌یابد.
مدیر سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار داشت: روند تغییرات جمعیت سالمندان در ایران نیز سیر صعودی طی می‌کند به طوری که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۲۹ جمعیت سالمندان کشور به ۳۰ درصد جمعیت برسد.
وی افزود: با توجه به اینکه با افزایش جمعیت سالخورده، شیوع بیماری‌های مزمن نیز افزایش می‌یابد، شبکه درمانی در اکثر کشورهای توسعه یافته، برای درمان بیماری‌ها از مداخله‌های پیشگیری و نظارت درمانی استفاده می‌کنند که دارای ابعاد سه‌گانه پزشک، بیمار و محیط است.
دکتر احمدیان ادامه داد: اقدامات پیشگیرانه در راستای سبک زندگی سالم، شناسایی عوامل خطر، جلوگیری از وقوع مجدد حمله حاد بیماری با کمک دارو یا تغییرات سبک زندگی و کمک‌های توانبخشی است.
وی ادامه داد: انجام برنامه‌های ورزشی منظم به ویژه پیاده‌روی، رژیم غذایی مناسب (غذای کم نمک و کم چرب) و خوردن غذا در وعده‌های زیاد و حجم کم، مصرف مایعات، استفاده از عینک آفتابی در مقابل نور خورشید، کنترل منظم وزن و فشار خون، عدم استعمال دخانیات، داشتن دوره‌های کوتاه استراحت در فعالیت‌های طولانی، رعایت بهداشت دهان، عدم تغییر ناگهانی محل تاریک به روشن و بر عکس، ماساژ نواحی تحت فشار، تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده به آهستگی، داشتن الگوی خواب منظم، استفاده از مرطوب کننده و ضد آفتاب، می‌تواند از تغییرات ناشی از کهولت سن تا حد زیادی پیشگیری کند.
مدیر سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: سالمندانی بیشتر عمر می‌کنند که هر روز به طور مرتب صبحانه می‌خورند، در هر وعده حجم غذایی کافی مصرف می‌کنند، همواره وزن مطلوب دارند و از مصرف نمک و غذاهای شور پرهیز می‌کنند.
۵۰ درصد بیماران مبتلا به فشار خون سالمند هستند
رییس گروه بیماری‌های غیرواگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: اکنون از هر سه نفر جمعیت یک نفر به فشار خون بالا مبتلا است و یک سوم جمعیت بالای ۱۸ سال کشور مبتلا به فشار خون بالا هستند که در سنین سالمندی میزان ابتلا به فشار خون ۵۰ درصد و مصرف بالای نمک مهمترین عامل ابتلا به فشار خون بالا محسوب می‌شود.
دکتر بابک اقبالی، با اشاره به اینکه در حوزه پرفشاری خون هر چند سال یک بار عوامل خطر جامعه به صورت خوشه‌ای بررسی می‌شود، گفت: از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ عوامل خطر افزایش یافته و تغییر سبک زندگی مردم در دوران کرونا نیز میزان چاقی افراد جامعه را افزایش داده است.
وی ادامه داد: اکنون ۶۲ درصد مردم مبتلا به اضافه وزن هستند، علاوه بر این ۵۶ درصد مردم فعالیت بدنی کمی دارند و ۳۲ درصد نیز مبتلا به فشار خون بالا هستند.
رییس گروه بیماری‌های غیرواگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه بیماری‌های کلیوی و نارسایی قلبی از پیامدهای مهم افزایش فشار خون است، گفت: سازمان جهانی بهداشت فقط مصرف ۵ گرم نمک در روز را مجاز می‌داند زیرا یکی از مهمترین عوامل افزایش فشار خون، مصرف نمک است.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون میزان نمک مصرفی در ۲۴ ساعت بیش از ۲ برابر میزان مجاز است، افزود: نمک باید از سفره خانواده‌های ایرانی حذف شود زیرا در بسیاری از محصولات غذایی به خصوص نان به مقدار کافی نمک موجود است و حتی نمک در برخی نان‌ها بیشتر از مقدار استاندارد است.
دکتر اقبالی ادامه داد: باید عادت به مصرف نمک در جامعه کاهش و مهمترین علت مصرف نمک در کشور، عادات غذایی دوران کودکی است. مصرف بیش از حد نمک در قالب فست فودها تاثیرات منفی بسیاری بر سلامت جامعه دارد. به عنوان نمونه یک تکه پیتزا حدودا ۲ گرم نمک دارد که با مصرف آن، نمک مورد نیاز کل روز بدن تامین می شود بنابراین باید مصرف فست فودها، چیپس و پفک در کشور روند کاهشی به خود بگیرد.
وی بیان کرد: برای شناسایی بیماران مبتلا به فشار خون در مراکز سلامت شهری و روستایی، ارزیابی کلی از سلامت فرد انجام شده و فشار و قند خون بررسی شده و همچنین میزان خطر ۱۰ ساله برای آن‌ها مورد سنجش قرار می‌گیرد، که در این خطرسنجی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی نیز بررسی می‌شود تا با اصلاح سبک زندگی، فرد به این بیماری‌ها مبتلا نشود.
رییس گروه بیماری‌های غیرواگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه بررسی سابقه خانودگی و مصرف دخانیات از دیگر موضوعات مورد بررسی در پایش سلامت جمعیت است، گفت: غربالگری فشار خون برایگان انجام می‌شود، هم اکنون بیش از ۲۰ درصد جمعیت، بالای ۳۰ سال مبتلا به فشار خون شناسایی شده‌اند که در مجموع ۸۰۰ هزار نفر فشار خون بالا داشته اند که از این تعداد ۲۶۰ هزار نفر زیر پوشش برنامه‌های مراکز بهداشت بوده اند و مابقی پرونده سلامت تشکیل نداده‌اند.
وی با بیان اینکه از این تعداد بیمار مبتلا به فشار خون ۱۴۷ هزار نفر در سلامت هستند، گفت: دیابت و فشار خون از آن گروه بیماری‌های بدون علامتی است که تنها راهکار شناسایی آن غربالگری است و عوارض مهم ابتلا به این بیماری با نارسایی کلیه، قلب و سکته مغزی خود را نشان می‌دهد.
دکتر اقبالی بیان کرد: ۴۵ درصد بیماران مبتلا به فشار خون از بیماری خود اطلاعی ندارند، اطلاع از بیماری در کنار تکمیل دوره درمان در بهبود شرایط بیماران بسیار موثر است و علاوه براین بهبود شیوه زندگی نیز در سلامت جامعه هدف ، تاثیر بسزایی دارد.
اصلاح شیوه زندگی برای حفظ حافظه در دوران سالمندی
معاون فنی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به ضرورت اصلاح شیوه زندگی به عنوان عاملی تاثیرگذار در پیشگیری از ابتلا به فراموشی (آلزایمر) گفت: چربی و فشار خون بالا، چاقی، مصرف دخانیات و دیابت جزو عواملی است که خطر ابتلا به آلزایمر را در پی دارد و کنترل آن‌ها به منظور پیشگیری از عواقب جبران ناپذیر بیماری ضروری است.
دکتر جعفری نژاد با بیان اینکه شیوه زندگی سالم، کمک کننده به حفظ حافظه در دوران سالمندی است، افزود: داشتن روابط اجتماعی با دوستان و خانواده، اقدامی بسیار موثر برای حفاظت مغز از خطر زوال عقل است، همچنین افرادی که در برنامه غذایی خود از ویتامین های C و E استفاده می کنند، کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
وی با بیان اینکه رژیم غذایی سرشار از سبزی و ماهی، بهترین راهکار برای کاهش احتمال بروز زوال عقل و آلزایمر است، ادامه داد: متناسب نگه داشتن بدن اقدام مهمی برای پیشگیری از آلزایمر است و ورزش کردن به طور منظم می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
معاون فنی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد عنوان کرد: محققان بر این عقیده هستند که افراد سیگاری بیشتر از دیگران احتمال ابتلا به اختلال زوال عقل یا آلزایمر را دارند به گونه ای که حتی کسانی که ژن زمینه‌ساز این بیماری را ندارند، با سیگار کشیدن می‌توانند تا ۷۰ درصد احتمال ابتلای خود را افزایش دهند.
توصیه های طب ایرانی و مکمل در زمینه سلامت سالمندان
متخصص طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: حکیم ابوعلی سینا، سالخوردگی را یک حالت بینابین سلامت و بیماری می‌داند و در کتاب قانون، گاهی از پیری زودرس، سخن به میان آورده است و بعضی از عوامل محیطی را در بروز آن دخیل دانسته است.
دکتر حمیده ناقدی با بیان اینکه اگر در منطقه گرمسیر، تبخیر بیش از حد رخ دهد و رطوبت کاهش یابد، مردم آن سرزمین، زود پیر می‌شوند، افزود: تعیین انواع سالمندی براساس زمانی، زیست شناختی، اجتماعی و روانی مشخص می‌شود و معتبرترین شاخص، تعریف سالمندی بر مبنای سن شناسنامه‌ای فرد است.
تغذیه و تاثیر آن بر سلامت بدن
متخصص طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه نقش تغذیه در گروه سالمندان از اهمیت بالاتری برخوردار است، اظهار داشت: رعایت اصول تغذیه، یکی از عوامل مهم در حفظ سلامت دستگاه گوارش سالمندان است و مصرف غذا در سالمندان باید در حد معتدل باشد و پرخوری و کم خوری هر دو برای بدن سالمندان، زیان‌آور است.
دکتر ناقدی افزود: مصرف زیاد غذا در سالمندان را می‌توان مسبب سوء هاضمه، چاقی، افزایش احتمال ابتلا به دیابت و افزایش فشارخون دانست و از سوی دیگر کم‌خوری باعث ضعف قوای عمومی بدن، کم‌خونی و لاغری می‌شود.
وی با بیان اینکه بر اساس طب ایرانی و مکمل، غذاها تاثیرات مختلفی بر بدن دارند، عنوان کرد: مصرف غذاهای شیرین موجب کاهش اشتها و سستی بافت معده می‌شود و غذاهای شور کاهش رطوبت، خشکی معده و بدن و آسیب به چشم را به همراه دارد.
متخصص طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: همچنین استفاده از غذاهای ترش موجب، کم خونی، ضعف قوا، بیماری‌های سیستم عصبی و روانی، غذاهای بی‌مزه موجب کاهش اشتها به غذا، سستی و کسالت، غذاهای خشک موجب ضعف قوا، تیرگی رنگ چهره، خشکی بدن، غذاهای سرد موجب کاهش حرارت سرشتی بدن، سستی و کسالت، چاقی و مصرف زیاد غذاهای چرب موجب کسالت، کاهش اشتها، چربی خون بالا و کبد چرب می‌شود.
رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: در سالمندی نیز مانند تمام سنین توصیه می‌شود افراد با مصرف کربوهیدرات، بیش از نیمی از انرژی دریافتی بدن را تامین کنند، بنابراین مصرف فیبر غذایی به مقدار ۲۰ تا ۳۵ گرم در روز توصیه می‌شود.
دکتر زهرا اباصلتی با بیان اینکه سالمندان سالم، می‌توانند حداکثر ۳۰ درصد از کالری روزانه خود را از چربی دریافت کنند، عنوان کرد: مقدار چربی‌های اشباع نباید بیش از هشت تا ۱۰ درصد کالری را تشکیل دهد و مقدار کلسترول دریافتی آنان از ۳۰۰ میلی گرم روزانه تجاوز کند.
وی ادامه داد: سالمندان به علت کم شدن جذب ویتامین D در بدن و نیز کاهش ساخته شدن این ویتامین در پوست، ممکن است به کمبود این ویتامین نیز دچار شوند.
عوامل موثر بر سلامت و طول عمر سالمندان
جانشین معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تعدادی عوامل وجود دارد که بر سلامت و طول عمر سالمندان، روند پیری و سالمندی موفق تاثیر می‌گذارد که برخی از این عواملی شامل وضعیت اجتماعی- اقتصادی، سطح تحصیلات، سطح عملکرد فیزیکی و شناختی، طبقات زندگی، نژاد، چالش‌های روانی و هیجانی سبک زندگی است.
دکتر ایوب توکلیان افزود: همچنین دریافت مراقبت‌های پزشکی به موقع و موثر، حفظ وزن سالم، خوردن غذاهای مغذی، خواب کافی، ورزش منظم و روزانه، اجتناب از مصرف الکل، پرهیز از سیگار کشیدن و دیگر عادات غیرسالم، حفظ انگیزش اجتماعی، حفظ انگیزه ذهنی، داشتن نگرش مثبت نسبت به زندگی، اجتناب از استرس، درمان افسردگی بر طول عمر و کیفیت زندگی نیز در حفظ سلامت جسمی و روانی افراد موثراست.
وی ادامه داد: شرکت در فعالیت‌های چالش برانگیز مانند سفر به مکان‌های جالب، بازدید از مراکز سالمندان، انجام بازی‌ها یا پازل‌های چالش‌برانگیز، انجام کارهای داوطلبانه، فراهم کردن فرصتی برای مشارکت در یک کار خیرخواهانه و گفتگو با همسالان و عزیزان، ملاقات با خانواده و دوستان، نیازهای تغذیه‌ای، آراستگی، نیز می‌تواند بر سلامت سالمندان تاثیر مثبتی بگذارد.
جانشین معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار داشت: بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که افرادی که فعالیت بدنی مطلوبی دارند کمتر گرفتار عوارضی چون درد مفاصل، فشار خون، افسردگی، حملات قلبی و نیز سرطان می شوند.
تاثیر امید به زندگی، خوش بینی و مثبت نگری بر سلامت و طول عمر
حفظ نگرش مثبت، منجر به دوران سالمندی موفقیت آمیز می‌شود که باعث افزایش طول عمر و بهبود سلامت و کیفیت زندگی خواهد شد.
جانشین معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: تحقیقات نشان داده است که افرادی که شاداب و خوشحال هستند، به نظر سالم‌تر هستند و هر چه طرز نگرش فرد بهتر باشد، سلامتی بهتر و طول عمر بیشتری خواهد داشت.
دکتر توکلیان افزود: همچنین احساس شادی، خوش‌بینی و مثبت‌اندیشی نسبت به زندگی می‌تواند بار درد مزمن را کاهش دهد و احتمالاً شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی و خطر ابتلا به افسردگی طولانی‌مدت را در دوران سالمندی کاهش دهد.
وی با بیان اینکه افسردگی با زوال عقل یا بیماری آلزایمر مرتبط است، ادامه داد: افسردگی می‌تواند منجر به تغذیه نامناسب، عدم ورزش و عدم تحرک ذهنی از طریق معاشرت با دیگران شود.
وی اظهار داشت: همه مسائل مربوط به روند پیری با یکدیگر مرتبط هستند. به عنوان مثال، ورزش خلق و خو را بهبود می‌بخشد و باعث می‌شود فرد احساس مثبت‌تری داشته باشد و در نتیجه منجر به ارتقای سلامتی می‌شود. یا مثلا کاهش استرس می‌تواند منجر به نگرش مثبت‌تری شود که مجددا به سلامت و طول عمر بیشتر می انجامد.