نوشتن، کار سختی است؛ آن هم اگر برای کودک باشد. حالا اگر قرار باشد زندگی پیامبر (ص) و ائمه (ع) را به زبان بچه ها روایت کنید، متوجه خواهید شد که چقدر این کار سخت است. کافی است از معلمان دوره دبستانی و مربیان امور تربیتی بپرسید که چه مشکلاتی بر سر راهشان است تا بتوانند تاریخ اسلام یا آموزه های دینی را آنگونه که هست، برای کودکان بیان کنند.
به قول مولوی چون که با کودک سر و کارت فتاد، هم زبان کودکان باید گشاد. در واقع این بیت ترجمه ای از روایت رسول خداست که فرمود با افراد به اندازه عقل آنها سخن بگویید. حالا اگر قرار باشد شما پدر یا مادر به مناسبت سالروز میلاد پیامبر اکرم (ص) داستانی آموزنده و قابل درک به عنوان لالایی یا قصه شب برای فرزند کوچکتان تعریف کنید، کدام داستان را انتخاب می کنید یا به سراغ کدامیک از کتاب هایی که در این زمینه منتشر شده، می روید؛ البته اگر فضای مجازی و تلویزیون فرصتی برای شما یا کودکانتان باقی بگذارد.
بگذریم؛ شاید برخی بگویند کتاب های رنگارنگ و کوچک و بزرگ بسیاری در این زمینه منتشر شده و انتخاب کتاب مناسب کمی سخت است. بعضی از پدر و مادرها کتاب هایی را انتخاب می کنند که تصاویر زیبایی داشته باشد، برخی نیز بخشی از کتاب را قبل از خرید، مطالعه می کنند تا ببینند، چقدر مناسب فرزندشان است. بعضی هم فقط به رده سنی پشت جلد کتاب توجه می کنند تا اگر فرزندشان در همان رده سنی هست، همان کتاب را بخرند.
از قدیم گفته اند چه خوش بود که به یک کرشمه دو کار، زیارت شه عبدالعظیم و دیدن یار. حالا حکایت ماست که به مناسبت سالروز میلاد ختم المرسلین (ص) و رحمت للعالمین به گفت و گو با یکی از نویسندگان توانای کودک در حوزه مذهبی می پردازیم؛ آن هم نویسنده ای که ده ها کتاب درباره زندگی ائمه معصومین (ع) و موضوع های دینی برای کودکان نوشته که ۱۰ کتاب فقط درباره زندگی پیامبر رحمت است. این روحانی خوش ذوق و به روز، یک روز درباره جن کتاب نوشته، یک روز هم درباره عاشورا. گاهی به مسائل مالی پرداخته و گاهی هم از منظر خداشناسی و توحید دست به قلم شده است. در ضمن کتابی هم درباره شیطان نوشته که می تواند برای بزرگترها هم جالب باشد. بعضی از کتاب هایش ترجمه شده و حتی چند سال پیش یکی از کتاب هایش به عنوان پرفروشترین کتاب در نمایشگاه بغداد انتخاب شده بود. جالب است که یکی از کتاب هایش که درباره پیامبر اعظم (ص) است بیش از ۳۰۰ هزار نسخه در سراسر کشور فروش داشته است.
حجت الاسلام غلامرضا حیدری ابهری صحبت های خود را با مقدمه ای درباره ضرورت پرداختن به سبک زندگی آغاز کرد و به خبرنگار معارف ایرنا گفت: رهبر معظم انقلاب چند سال پیش بحثی را با عنوان سبک زندگی مطرح کردند که جایگاه مهمی در زندگی دارد. ما به عنوان مسلمان دارای عقاید، باورها، جهان بینی و یک سبک زندگی هستیم.
وی آنگاه اینگونه موضوع را به پیامبر اکرم (ص) ارتباط داد که رسول خدا(ص) مبعوث نشدند تا فقط عقاید ما را اصلاح کنند بلکه علاوه بر اصلاح عقاید، آمدند تا روش زندگی ما را توحیدی کنند. یعنی باورها، و روش زندگی ما باید توحیدی باشد و اگر یکی از اینها نباشد، به رستگاری نخواهیم رسید.
استناد این سخن حیدری ابهری، فرموده پیامبر است که قولوا لا اله الا الله تفلحوا. بر این اساس به گفته این نویسنده باور توحیدی و زیست توحیدی باید با هم باشد. یعنی اگر باورهای الهی را داشته باشیم ولی زیست و زندگی ما الهی نباشد، به مرور آن باورها را نیز از دست می دهیم.
نویسنده کتاب من اعتراض دارم، ادامه داد: مسلمانی که سبک زندگی غربی داشته باشد، به مرور زمان آن باورهای دینی را نیز از دست خواهد داد. چون از نظر روانشناسی انسان تمایل دارد به سمت یکپارچگی حرکت کند. اگر کسی عقیده ای را انتخاب کرد، دوست دارد سبک زندگی اش نیز بر همان اساس باشد و اگر سبک زندگی را انتخاب کرد، علاقه مند است تا عقایدش نیز مانند سبک زندگی باشد. گاهی سبک زندگی را با عقیده تنظیم می کنیم ولی گاهی زندگی را با عقیده خود هماهنگ می کنیم. به عبارت دیگر اگر یکی از اینها آسیب ببیند، دیگری نیز دچار آسیب خواهد شد. حال اگر به عنوان یک مسلمان نتوانیم زندگی خود را بر اساس باورهایمان درست کنیم، کم کم عقایدمان نیز دچار مشکل خواهد شد.
وی اینگونه نتیجه گیری کرد که بسیاری از مشکلات اعتقادی مسلمانان چه در ایران و چه در سایر کشورها به دلیل شبهات نظری و اعتقادی نیست که آنها را به سقوط می کشاند. وقتی زندگی کسی بر اساس ربا شکل گرفت و همه رفتارهای اجتماعی و عملکردش با این الگوی کفرآمیز انجام شود، دیگر جایی برای باورهای صحیح باقی نمی ماند. بنابر این بحث سبک زندگی در مباحث تربیتی بسیار مهم است. پیامبر اکرم (ص) نیز بر سبک زندگی تاکیدهای بسیار کرده و قرآن نیز روش زندگی پیامبر را به عنوان الگو معرفی کرده است.
استناد این بخش از صحبت های حیدری ابهری، آیه ۲۱ سوره احزاب بود که می فرماید لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة. حالا تاکید او بر این نکته است همانگونه که به سخنان پیامبر (ص) توجه می کنیم، باید به روش زندگی آن حضرت نیز توجه داشته باشیم و زندگی پیامبر را برای خود الگو قرار دهیم و خودمان را به آن حضرت نزدیک کنیم تا بتوانیم آن اخلاق نیکوی رسول خدا (ص) را در رفتار خودمان نشان دهیم.
وارد موضوع اصلی شدیم؛ یعنی کتاب هایی که حیدری ابهری درباره زندگی و سیره حضرت محمد (ص) نوشته است. او گفت حدود ۱۰ سال است که درباره زندگی پیامبر (ص) تامل کرده و بخش بسیاری از آثارش درباره آن حضرت است؛ به گونه ای که توانسته ۱۰ کتاب برای کودکان بنویسد.
این کتاب ها عبارتند از بابای بچه ها، پیامبر و قصه هایش شامل۷۰ قصه، حکایت نامه پیامبر اعظم، پیامبر قصه می گوید، ۷۰ پیامک از پیامبر، مهربانترین پیامبر، دائره المعارف شناخت پیامبر، مهربانی با حیوانات، من پیامبر را دوست دارم و ۹۲ درس سازنده از زندگی پیامبر(ص).
وی که معتقد است بیشتر این کتاب ها به ارائه الگوهای رفتاری برای کودکان می پردازد، به این نکته هم اشاره کرد که نباید برخی اینگونه تصور کنند که ممکن است الگوهای پیامبر برای امروز ما معنا ندارد، بلکه به شدت مورد نیاز امروز ماست. مثلا همین که پیامبر کودکان را به رسمیت می شناسد، یکی از نکات جالب است. چون درحالی که اهمیت این موضوع در سده های اخیر طی مباحث روانشناسی و علوم تربیتی مطرح می شود و کودکان را جدی تلقی می کنند، رسول خدا (ص) ۱۴۰۰ سال پیش به این نکته توجه کرده است.
حیدری ابهری این حدیث را هم چاشنی سخنش کرد که پیامبر (ص) می فرماید پنج کار است که تا لحظه مرگ رها نخواهم کرد و یکی از این موارد سلام کردن به کودکان است. گویی می فرماید کسی در این زمینه با من چانه نزند. چون هیچوقت آن را کنار نمی گذارم. قدرت این کلام بسیار است. چون فرمود تا لحظه مرگ آن را کنار نمی گذارم.
وی از آراستگی پیامبر به عنوان یکی از موضوع های سبک زندگی اشاره کرد که مورد نیاز امروز جامعه است؛ چه آراستگی مرد برای زن یا آراستگی زن برای مرد. او به این نکته ریز ولی جالب اشاره کرد که وقتی پیامبر برای آراسته کردن خود، آینه هم نداشتند، ظرف آبی را در برابر خود قرار می دادند و به آراستگی خود توجه می کردند.
استفاده از عطر و بوی خوش در محیط کار یا خانواده، مثالی دیگر بود که حیدری ابهری درباره زندگی رسول خدا(ص) به آن اشاره کرد که امروز نیز بسیار مورد توجه است. چون باعث حسن ارتباط می شود و همانگونه که پزشکان توصیه کرده ا ند باعث آرامش و رفع بیماری های فکری و اعصاب می شود.
حیدری ابهری سخنانش را در این زمینه خلاصه کرد و گفت: اگر در رفتار و سیره پیامبر یک ذره بین بگذاریم و ابعاد مختلف آن را درنظر بگیریم، گویی برای امروز ما پیام دارند. مثلا اگر ا مروز به موضوع هایی همچون حقوق حیوانات یا محیط زیست یا مهربانی به حیوانات مطرح می شود، این نکات در زندگی آن حضرت نقش بسیاری داشته است. رسول خدا (ص) یاران خود را به گونه ای تربیت کرده بودند که به حیوانات آسیبی نرسانند. مثلا اگر کسی جوجه های یک پرنده را برمی داشت، آن حضرت اعتراض می کردند یا هنگامی که برخی مسلمانان در شهر مدینه مرغی را هدف قرار داده و تیرهای چوبی را به سمت آن مرغ پرتاب می کردند، پیامبر با ناراحتی آنها را از این کار منع می کردند.
وی افزود: حاصل این تربیت را در فتح مصر می بینیم که وقتی می خواهند خیمه فرماندهی را جابجا کنند، یک کبوتر را می بینند که بر روی آن خیمه لانه کرده و فرمانده لشکر، یک سرباز را مامور می کند تا هر وقت جوجه های آن کبوتر از تخم سربر آوردند و توانستند پرواز کنند، آنگاه خیمه را جمع کرده و به سپاه ملحق شود.
نویسنده من بلبلم ادامه داد: در آموزه های دینی سفارش شده که اگر با حیوانی به زمین سرسبزی حرکت می کنید، مواظب باشید تا مبادا آن حیوان را به سرعت عبور دهید. چون شاید آن حیوان هوس کند که علف بخورد. مواردی از این دست را در کتابی به نام مهربانی با حیوانات نوشته ام که به سیره پیامبر و ائمه در این زمینه اشاره می کند.
با تمام این تفاصیل حیدری ابهری معتقد است بیش از آن که به بیان سیره پیامبر نیاز داشته باشیم، نیازمند تبیین سیره آن حضرت هستیم. یعنی نویسندگان درباره سیره و رفتار پیامبر توضیح دهند و روانشناسان، جامعه شناسان و کسانی که در حوزه تعلیم و تربیت هستند، از نظر علمی به بررسی و حلاجی سیره نبوی بپردازند. مثلا بررسی کنند که سلام کردن پیامبر به کودکان چه آثار تربیتی و سلامت روانی دارد و چگونه اعتماد به نفس را به آنان تلقین می کند. برخی تصور می کنند که پیامبر از روی عاطفه و دلسوزی این کارها را انجام می دادند ولی اگر جنبه های علمی آن را تبیین کنیم، متوجه می شویم که چه فهم عمیقی پشت آنهاست که مردم زمان خود را به این کارها دعوت می کردند.
وی در این زمینه پا را فراتر از حوزه مسلمانان و کشورهای اسلامی گذاشت و سیره پیامبر رحمت را برای همه مردم مفید دانست؛ همانگونه که در آیه ۱۰۷ سوره انبیاء می خوانیم و ما ارسلناک الا رحمة للعالمین؛ ای پیامبر ما تو را رحمتی برای همه جهانیان قرار دادیم.
به همین دلیل بود که حیدری ابهری گفت: گاهی به دوستانم می گویم ای کاش توجه ما پیامبر اکرم (ص) به جز جنبه های قدسی و آسمانی، آن حضرت را به عنوان یک حکیم یا فیلسوف و دانشمند ببینیم که در آن صورت با یک شخصیت فوق العاده ای روبرو می شویم و حتی افراد غیر مسلمان مانند مسیحیان، بوداییان، یهودیان و زرتشتیان به سیره آن حضرت توجه کنند. چون شخصیت رسول خدا به قدری کامل و تماشایی است که می توانیم مطالعه زندگی آن حضرت را به پیروان سایر ادیان سفارش کنیم تا جنبه های اخلاقی، تربیتی و عرفانی را از آن حضرت بیاموزند.
به سراغ کتاب های حیدری ابهری رفتم و از او پرسیدم استقبال از کتاب هایش به ویژه درباره زندگی پیامبر (ص) چگونه بوده که او گفت: اگر بازار برای شما معیار است، خرید کتاب نشانگر بازخورد و استقبال مخاطبان است. مثلا کتاب محمد(ص) مثل گل بود، طی سه یا چهار سال بیش از ۳۰۰ هزار نسخه منتشر شد. همین کتاب وقتی به زبان عربی ترجمه شد، به عنوان پرفروش ترین نمایشگاه کتاب بغداد انتخاب شد.
وی با بیان این بیت که یک عمر می‌توان سخن از زلف یار گفت، در بند آن مباش که مضمون نمانده است، اضافه کرد: مردم به پیامبر خدا(ص) علاقه و دلبستگی دارند؛ آن هم نه فقط پیامبر تاریخی. معمولا نویسندگان کودک به سراغ تاریخ زندگی آن حضرت می روند تا سبک زندگی رسول خدا (ص). این کتاب ها نشان داده اگر کار خوبی از نظر شکلی و متنی منتشر شود و قابلیت های لازم را داشته باشد و بتواند به شناخت پیامبر کمک کند، جامعه از آن استقبال می کند. وقتی برای پیامبر کار می کنیم، مورد استقبال مردم قرار می گیرد.
با این حال این نویسنده خوش ذوق سفارش هایی به همکاران خود کرد و با تاکید بر این که نوشتن کتاب برای کودکان نیازمند غواصی است، اینگونه توضیح داد: نویسندگان حوصله کنند و یک مقدار به پیامبر (ص) نزدیک شوند، با زندگی آن حضرت مانوس شوند و به تماشای آن حضرت بنشینند. برخی انتظار دارند بدون تماشای جمال پیامبر درباره آن حضرت بنویسند درحالی که این کار سختی است.
وی اینگونه به بیان خاطره ای از گذشته خود هنگام نوشتن کتاب حکایت نامه پیامبر(ص) تعریف کرد: زمانی که مشغول نوشتن کتاب بودم، با خودم می گفتم چگونه یک سال و نیم برای آن وقت بگذارم. قصد نوشتن کتاب را هم نکردم و با خود گفتم ماموریت دارم یک سال و نیم با پیامبر به مدینه بروم و تا غروب در کنار آن حضرت باشم و ببینم آن حضرت چه می کنند. آن مدت را اینگونه با خودم قرار گذاشتم تا یک سال و نیم از عمر را برای پیامبر هزینه کنم و لذا تحمل آن برایم بسیار آسان بود و عجله ای نداشتم و هر حکایتی را می خواندم یا می نوشتم، نگران نبودم که چه زمانی کتابم چاپ خواهد شد.
جمله آخر حیدری ابهری به دوستان نویسنده اش این بود که یک دوره ای را با پیامبر همسفر شوند و مطمئن باشند که پیامبر سبد آنان را خالی نخواهد گذاشت و کارهای قشنگی را خواهند نوشت ولی باید انس و رفاقت را با پیامبر ایجاد کنند و بدانند از همسفری با پیامبر پشیمان نمی شوند.
فهرستی از کتاب های این نویسنده حوزه کودک را به عنوان حسن ختام این گفت و گو برای آن دسته از پدران و مادرانی قرار می دهم که دغدغه آموزش آموزه های دینی را به فرزندان خود دارند و برای نویسنده پیامبر مهربانی آرزو می کنم تا همانگونه که یک سال و نیم خود را در کنار رسول خدا (ص) می دید، در روز قیامت نیز مشمول این دعا شود که اللهم انی اسالک موجبات رحمتک... و جوار نبیک محمد علیه و آله السلام.