اوتیسم یا درخودماندگی یک اختلال عصبی رشدی با شاخص های نقص در ارتباط اجتماعی، رفتارهای کلیشه‌ای، مشکلات درک شناختی و خزانه رفتاری، حرکتی و کلامی محدود است.
به گفته کارشناسان، ۷۵ تا ۸۸ درصد بچه‌هایی که در طیف اوتیسم قرار دارند، علامت‌هایی از این اختلال را در دو سال اول زندگی نشان می‌دهند. در صورت شناسایی اختلال اوتیسم در کودکان آنها به خدمات متعدد توانبخشی نیاز دارند تا بتوانند تا حدممکن از یک زندگی معمولی در کنار سایر اقشار بهره مند شوند.
هرچند که ارائه خدمات توانبخشی به کودکان دارای اوتیسم از ضروریات نظام توانبخشی به شمار می رود اما مهم تر از آن شناسایی به موقع کودکان دارای اوتیسم است تا بتوان با استفاده از تکنیک ها و رویکردهای استاندارد از دوره حساس رشد این کودکان نهایت استفاده را کرد و نقایص به وجود آمده توسط این اختلال را جبران یا پیشگیری کرد. به همین دلیل است که تشخیص به موقع برای کودک دارای اوتیسم حیاتی است.
معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی کشور سال هاست اجرای برنامه کشوری غربالگری، تشخیص و مداخله در اختلالات طیف اوتیسم کودکان ۲ تا ۵ سال را در راستای اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی گسترده در سطح استان‌های کشور اجرایی کرده است.
بنابراین خانواده‌ها برای اطمینان از عدم دارا بودن علایم اختلال فرزندشان می‌توانند به درگاه https://autism.behzisti.net مراجعه و نسبت به ثبت‌نام و اجرای آزمون غربالگری ۱۰ سوالی اقدام کنند؛ همچنین می‌توانند با مراجعه به پایگاه‌های غربالگری و تشخیص آن استان(مراکز روزانه آموزش و توانبخشی اختلال طیف اوتیسم) و با راهنمایی مربیان و کارشناسان آموزش‌دیده از نظر احتمال دارا بودن علایم این اختلال، توسط کارشناسان تخصصی آموزش‌دیده مورد اجرای آزمون تشخیصی قرار خواهند گرفت و در صورت قطعی شدن تشخیص، کودک به مراکز آموزشی و توانبخشی اختلال طیف اوتیسم استان برای مداخلات مرکزمحور و خانواده‌محور ارجاع خواهد شد.
اگر تا دو سالگی کودکان جملات دو کلمه ای نداشته باشند، واقعا یک علامت خطر برای اختلال اوتیسم محسوب می شود.یکی دیگر از علامت های مهمی که باید به آن دقت کرد پاسخ به اسم است. معمولا اگر کودک یک ساله پاسخی به اسم خود ندارد می‌توان پیش بینی کننده تشخیص دیرتر باشد. کودکان اوتیسم ممکن است که در تماس چشمی اشکال داشته باشند یا اصلا تماس چشمی نداشته باشند یا ضعیف باشند. برای آگاهی از دیگر علائم والدین می‌توانند به درگاه غربالگری اوتیسم بهزیستی مراجعه کنند.
پس از تشخیص قطعی اختلال طیف اوتیسم برای تمام خانواده‌هایی که دارای کودکان مبتلا به این طیف هستند، برنامه و بسته آموزشی به نام «روزنه» ارائه می‌شود تا روند مداخلات در درون مرکز و نیز در درون خانواده همپای هم پیش روند. این بسته شامل ۵ کتابچه آموزشی و اسباب بازی های هدفمند است.
براساس آمارهای اعلام شده از سوی سازمان بهزیستی کشور، ۷۰۵ نفر طی سال جاری در آزمون غربالگری اوتیسم شرکت کردند که ۵۴۷ نفر مشکوک به اختلال شناسایی که از این تعداد ۴۰۰ نفر برای انجام مصاحبه پیگیری ارجاع شدند که در نهایت از ۳۹۶ نفر آزمون تشخیصی گرفته شد که ۱۱۰ نفر سطح یک(خفیف)، ۶۶ نفر سطح دو(متوسط) و ۲۱۶ نفر سطح سه(شدید) شناسایی شدند.
فعالیت ۱۰۷ مرکز توانبخشی اوتیسم در کشور
سرپرست دفتر امور توانبخشی روزانه و توانبخشی پزشکی سازمان بهزیستی کشور درباره مراکز توانبخشی اوتیسم به خبرنگار ایرنا می‌گوید: ۱۰۷ مرکز از ۱۵۰۰ مرکز توانبخشی به اوتیسم اختصاص دارد که نیاز صد در صد به گسترش دارند و به دلیل سختی کار در این مراکز، یارانه این مراکز یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.
رضایی تصریح کرد: ارائه خدمت در مراکز توانبخشی دارای قیمت تمام شده‌ای است که بخشی از آن به صورت یارانه کمک هزینه به افرادی که از نظر بضاعت دچار مشکل هستند، پرداخت می شوند و بخشی از قیمت تمام شده را خانواده پرداخت می‌کنند.
وی ادامه داد: برخی از افراد نیز که توان اقتصادی دارند، شهریه را به صورت کامل پرداخت می‌کنند چون سازمان بهزیستی کشور متولی پرداخت یارانه افراد کم توان و کم بضاعت است و متمولین شهریه می‌پردازند.
رضایی در ادامه به استفاده افراد مجهول الهویه از خدمات توانبخشی اشاره کرد و گفت: بخش قابل توجهی از خدمت‌گیرندگان در مراکز شبانه روزی توانبخشی را افراد مجهول الهویه تشکیل می‌دهند که معمولا با احکام قضایی وارد این مراکز می‌شوند.
بهزیستی به کودکان اوتیسمی یارانه می‌دهد
سرپرست دفتر امور توانبخشی روزانه و توانبخشی پزشکی سازمان بهزیستی کشور در ادامه از نیاز افراد دارای معلولیت به ویژه کودکان دارای اوتیسم به گسترش مراکز توانبخشی روزانه خبر داد و گفت: در حال حاضر ۱۵۰۰ مرکز توانبخشی روزانه و توانبخشی پزشکی در کشور فعالیت دارند.
میزان یارانه در سال گذشته برای مراکز درجه ۱، یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان و برای مراکز درجه ۲، یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بوده است
رامین رضایی درباره میزان یارانه پرداختی به هر یک از این مراکز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: براساس درجه‌بندی مراکز، میزان این یارانه متفاوت است که سال گذشته این میزان برای مراکز درجه ۱، یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان و برای مراکز درجه ۲، یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بوده است.
وی خاطرنشان کرد: بهزیستی مکلف است سالانه میزان یارانه مراکز توانبخشی را براساس درجه بندی و براساس قانون افزایش دهد که این افزایش امسال چون میزان اعتبارات ما ابلاغ نشده، مشخص نیست. البته جلسات مقدماتی برای ارزیابی افزایش یارانه با انجمن های صنفی و دیگر بخش‌های مرتبط داشته‌ایم اما هنوز به رقم قطعی یارانه نرسیدیم چون باید قیمت تمام شده خدمت را داشته باشیم و از سوی دیگر بستگی به اعتبارات ما دارد.