پس از چند سال اختلاف در مورد مرز دریایی و دو سال مذاکره که در بیشتر اوقات بی نتیجه بود، لبنان و رژیم صهیونیستی بر سر حدود مرز دریایی و تعیین منافع اقتصادی خود در دریای مدیترانه به ویژه در حوزه گازی «کاریش» و «قانا» به توافق دست پیدا کردند.
به گزارش رسانه ها، بر اساس این توافق که با میانجیگری «آموس هوخشتاین» فرستاده ویژه ایالات متحده صورت گرفت، تل آویو حقوق کامل بر میدان گازی کاریش را کسب خواهد کرد و به زودی قادر می شود تا استخراج گاز از این میدان را آغاز کند. در طرف مقابل لبنان هم حقوق کامل بهره برداری و اکتشاف میادین گازی قانا را به دست می آورد اما از آنجا که بخش های کوچکی از این میدان در منطقه انحصاری و اقتصادی اسرائیل قرار می گیرد، صهیونیست ها باید حقوق و منافع خود را از شرکت پیمانکار گازی که به احتمال زیاد توتال فرانسه خواهد بود، دنبال کنند و هیچ همکاری مشترک گازی با بیروت ندارند.
دولت و مردم لبنان این توافق را موفقیتی در مقابل زیاده خواهی های رژیم صهیونیستی می دانند زیرا این رژیم قصد داشت با تغییر مرزهای آبی، هر دو میدان گازی را در اختیار خود بگیرد.
در طرف مقابل اما در اراضی اشغالی به شدت از این توافق و لاپید نخست وزیر انتقاد می شود زیرا آن را واگذاری سرزمین خود به لبنان می دانند.
اندیشکده های غربی نیز دو دیدگاه فوق و تحولات آینده را مورد بررسی قرار داده اند.
اسرائیل در دام لبنان
به اعتقاد کارشناسان غربی، توافقنامه مرزهای دریایی مجموعه ای از مولفه ها است و این توافق هم نشان می دهد که اسرائیل چه اقداماتی را برای صلح با کشورهای عربی و در عین حال در زمینه چشم انداز جنگ با حزب‌الله انجام می‌دهد.
«موسسه واشنگتن برای سیاست خاورمیانه» در گزارشی در همین ارتباط نوشت: اسرائیل در دام لبنان افتاد و توافق را با بیروت قبول کرده است. دو طرف در مورد مرز منطقه اقتصادی انحصاری فراساحلی خود به توافقی دست یافتند که به شدت به نفع لبنان است. در طی مذاکرات که با میانجیگری دولت بایدن انجام شد، اسرائیل تمامی ادعاهای خود در منطقه مورد مناقشه را کنار گذاشت.
این گزارش تحلیلی تصریح دارد: این یک چرخش قابل توجه به ویژه با توجه به فقدان اهرم فشار واقعی از سوی بیروت محسوب می شود. این گفت وگوها در بحبوحه بحران مالی عمیق لبنان رخ داد.
این کشور شاهد کاهش بیش از ۹۵ درصدی ارزش لیر، کاهش ۲۰ درصدی تولید ناخالص داخلی و فقیر شدن ۸۵ درصد جمعیت خود بوده است. این یک معامله دریایی است که به طور بالقوه می تواند درآمد قابل توجهی برای این کشور در حال ورشکستگی ایجاد کند.
طبق تحلیل فوق، با وجود وضعیت اقتصاد خراب، مذاکره کنندگان لبنانی با استفاده از یک تاکتیک مذاکره آزمایش شده (Bait-and-Switch) کنترل بازی را به دست گرفتند. بلافاصله پس از آغاز گفت وگوها، لبنان موضع خود را تغییر داد و خواستار ایجاد منطقه اقتصادی انحصاری بزرگ تری شد. این تغییر موضع به سمت خط ۲۹ در جنوب برای بیروت ۵۵۰ مایل مربع بیشتر را به دنبال داشت که یک خواسته حداکثری بود.
همین موضوع موجب شکست تلاش های دولت ترامپ شده بود. هنگامی که مذاکرات در دوره دولت بایدن از سر گرفته شد، دولت جدید نخست وزیر «یائیر لاپید»، آمادگی لبنان را برای بازگشت به خط ۲۳ در ازای منطقه حائل به عنوان یک امتیاز مهم تلقی کرد.
براساس این گزارش، حزب الله لبنان که مورد حمایت ایران است نیز نقشی مهم اما غیرمستقیم در مذاکرات داشت. این سازمان تهدید کرده بود اگر کشتی ها قبل از دستیابی به توافق در مرز دریایی شروع به استخراج گاز کنند، به سکوی شناور تولید گاز Energean در میدان کاریش در جنوب خط ۲۳ حمله خواهد کرد.
میدان گازی و حل بحران اقتصادی لبنان
بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند این پیش بینی که توافق دریایی اسرائیل را ایمن تر می کند یا چشم انداز عادی سازی را با یک کشور عربی دیگر ترویج می کند، قابل اطمینان نیست.
در همین راستا ریاست جمهوری لبنان تاکید کرده است که قطعنامه مرزی به معنای به رسمیت شناختن یا هرگونه مشارکت با دولت یهود نیست.
مرکز پژوهشی «نشنال اینترست» ضمن بی سابقه دانستن توافقنامه مرزی اسرائیل و لبنان آورده است: دولت لبنان چند روز قبل اعلام کرد که به توافقی «تاریخی» با اسرائیل برای حل و فصل اختلافات مرزی دو کشور دست یافته است - اختلافی که پس از کشف ذخایر گاز طبیعی در شرق مدیترانه مطرح شد. در بیانیه ریاست جمهوری لبنان هم تاکید شده است که قطعنامه مرزی به معنای به رسمیت شناختن یا هرگونه مشارکت با دولت یهود نیست.
«الیاس بوصعب» نایب رئیس پارلمان لبنان هم گفت که این توافق پس از ماه‌ها مذاکره با مقامات اسرائیلی حاصل شده است. از آنجایی که لبنان اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد، ایالات متحده بر مذاکرات نظارت داشت.
«ولید فیاض» وزیر انرژی لبنان در مصاحبه با شبکه دولتی الجزیره قطر، با اشاره به اینکه بررسی های اولیه از این میدان خوشبینانه بوده است، گفت که تریلیون ها فوت مکعب گاز در زیر دریا وجود دارد که می تواند برای ۲۰ سال برق کشور را تامین کند. این یک چشم‌انداز سودآور در میان بحران مالی بی‌سابقه لبنان است، که توجه دولت را به خود جلب کرد اما بیروت تاکنون از اکتشاف کامل ذخایر گاز مدیترانه‌ای جلوگیری کرده است.
طبق این گزارش، «عیال هولاتا» مشاور امنیت ملی و مذاکره‌کننده اصلی اسرائیل نیز از نهایی شدن این توافق خبر داد و مدعی شد که «تمام خواسته‌های ما برآورده شد.» وی تاکید کرد: ما از منافع امنیتی اسرائیل محافظت کردیم و در راه رسیدن به یک توافق تاریخی هستیم.
علاوه بر این، نخست وزیر اسرائیل، موافقت خود را با این توافق اعلام کرد و این توافق را دستاوردی تاریخی برای امنیت اسرائیل خواند.
«جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا نیز این توافق را ستود و آن را «پیشرفتی تاریخی» برای صلح در خاورمیانه توصیف کرد.
به نوشته این اتاق فکر آمریکایی، توافق هنوز به طور رسمی توسط پارلمان لبنان و کنست اسرائیل تایید نشده است و مشخص نیست چه زمانی اجرایی می شود.
لبنان اسرائیل را به رسمیت نمی شناسد و به همین دلیل برگزاری مراسم امضای رسمی بین دو طرف بعید است و تنها اسناد به صورت جداگانه با فرستاده سازمان ملل تبادل می شود.
با اینکه در هر دو طرف صداهای مخالفی هم شنیده می شود، تحلیلگران مرکز امنیت جدید آمریکا و موسسه شورای آتلانتیک اعتقاد دارند که نباید اجازه داد سیاست موجب نابودی معامله گازی لبنان و اسرائیل شود.
اگرچه برخی از تحلیلگران اعتقاد دارند که توافق دریایی به دولت اسرائیل در آستانه انتخابات ممکن است کمک کند اما فشارهای داخلی در اراضی اشغالی امیدواری به آینده معامله گازی را کاهش می دهد.
در همین چند روز، «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر پیشین، لاپید را متهم کرد که بر اساس پیشنهاد آمریکا منابع طبیعی اسرائیل را به لبنان و حزب الله داده است و از سوی دیگر در لبنان هم رهبران سیاسی از تداوم نگرانی های امنیتی خود سخن می گویند.
حزب لیکود به رهبری نتانیاهو در مجموعه‌ای از توئیت ها با هدف تضعیف لاپید نوشت که نخست وزیر «یک ذخیره عظیم گاز اسرائیل را به حزب‌الله می دهد، اقدامی که نتانیاهو هرگز با آن موافقت نکرد.»
در هر صورت اتاق های فکر در غرب اعتقاد دارند در چنین شرایطی و با وجود همه تحولات، دولت لاپید و بسیاری در اسرائیل معتقدند که این توافق سودمند است. مهم‌تر از همه، نیروهای دفاعی آن هستند که می گویند ممکن است تنش‌ها با حزب‌الله کاهش یابد و نقاط اصطکاک با این گروه از بین برود.
اگرچه مخالفت ها در هر دو طرف کم نیستند اما طبق تحلیل این موسسه ها، «توافق باعث ایجاد منافع متقابل بین لبنان و اسرائیل می شود که ممکن است احتمال یک جنگ دیگر را کمتر کند. یک توافق همچنین در عمل حزب‌الله و متحدان مسیحی لبنانی آن را به شرکای تجاری اسرائیل تبدیل می‌کند و تابوی تعاملات آینده را می‌شکند.»
فرجام سخن این که حزب الله لبنان امروز وارد عرصه جدیدی از مقابله با تهدیدهای خارجی علیه این کشور شده است و آن این که اگر در گذشته با قدرت نظامی در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی و اشغالگری های آن می ایستاد، امروز با تکیه بر تجارت گذشته خود بدون شلیک حتی یک گلوله در برابر دشمن صهیونیست می تواند به اهداف مورد نظر و بزرگ تری در راستای منافع و مصالح ملی لبنان دست یابد و اردوگاه دشمن را نیز با مشکل و تشدید اختلافات داخلی همراه کند و این دستاوردی جدید در عرصه منطقه ای و جهانی برای حزب الله است که هر روز قدرتمند می شود.
در چنین شرایطی بی دلیل نیست که بسیاری از تحلیلگران این پیروزی بدون جنگ حزب الله را یک دستاورد جدید برای حزب الله لبنان در ادامه دستاوردهای دیگر مقاومت در منطقه می دانند که می تواند با توجه به حل مشکلات اقتصادی، وحدت ملی این کشور را که مورد هدف دشمنان آن است بیش از پیش تقویت کند.