به گزارش خبرنگار ایرنا، تاریخ کوهنوردی همدان مملو از نام آوران این عرصه ورزشی به شمار می‌رود و از گذشته تا به امروز همواره از شخصیت‌های برجسته کوهنوردی دیار الوند از جمله تیمسار محمدجعفر اسدی نخستین ایرانی فاتح قله هشت هزار متری، جلال چشمه قصابانی فاتح دوبار قله اورست و چندین قله هشت هزار متری دیگر، حمید اولنج فاتح قله اورست، شادروان فریدون اسماعیل‌زاده از مربیان بزرگ سنگنوردی کشور، شادروان حسین طالبی‌مقدم از بزرگان عرصه مربیگری دیواره نوردی کشور، مرحوم استاد محمود اجل و ده‌ها کوهنورد فقید دیگر به نیکی یاد می‌شود.
کوهنوردانی که در دل رشته کوه الوند متولد شده و از دامان این کوهستان تاریخی و گردشگری گام به فتح قله‌های مرتفع جهان گذاشتند.
البته براساس مستندات برای نخستین بار یک فرانسوی ۶۳۰ سال قبل موفق به صعود به قله الوند شد. آندره میشو محقق و گیاه شناس فرانسوی بود که به دعوت سفیر وقت فرانسه در ایران به همدان سفر کرد تا پوشش گیاهی الوند را مطالعه کند و این سفر منجر به صعود او به قله الوند با تجهیزات کوهنوردی شد.
رشته کوه الوند عروس بام‌های ایران به شمار می‌رود و نقش و نگار زیبای ارتفاعات دل انگیز و چشم نواز الوند، جلوه‌ای زیبا از آفرینش پروردگار را به تصویر کشیده، به گونه‌ای که این منطقه به مثابه گذرگاه و مسیری بهشتی برای کوهنوردان و کوهپیمایان شده است.
مرحوم محمود اجل نخستین کوهنورد ایرانی است که در سن هفت سالگی به صورت رسمی تا قله الوند کوهنوردی کرد و نسل دوم کوهنوردی کشور را با "سبک نوین کوهنوردی" ایجاد کردند.
وی مربیانی نظیر یوسف آزادیان، مرحوم یوسف نجایی، باقری و تیمسار محمدجعفر اسدی را پرورش داد که بعدها جزو بهترین‌های کشور لقب گرفتند و در اوایل دهه ۵۰ عضو تیم‌هایی می‌شوند که برای نخستین بار به هیمالیا اعزام شدند.
در بین این کوهنوردان، تیمسار محمدجعفر اسدی سال ۵۵ موفق شد به عنوان نخستین کوهنورد ایرانی قله هشت هزارمتری ماناسلو را فتح کند.
سال ۷۷ از چهار کوهنورد صعود کننده به اورست سه نفر همدانی بودند و جلال چشمه قصابانی، حمیدرضا اولنج و حسن نجاریان از همدان در کنار مرحوم محمد اوراز از نقده این صعود را با موفقیت انجام دادند و در سال‌ها بعد مسیر رسیدن به هیمالیا هموار شد.
افتخارات ورزش کوهنوردی همدان بهانه‌ای شد تا گفت وگویی با علیرضا گوهری پیشکسوت، مربی و رییس هیات کوهنوردی و صعودهای ورزشی استان همدان داشته باشیم.
امسال ترافیک صعود به قلل برون مرزی داشتید؟
گوهری: امسال علاوه بر اینکه کوهنوردان سطح شهرستان‌های استان همدان چند صعود موفق به قله آرارات ترکیه داشتند، چهار نفر به قله مرتفع لنین در کشور قرقیزستان صعود کردند و یک نفر نیز برای فتح قله ماناسلو عازم کشور نپال شده و صعودهای خوبی داشته‌ایم که با هزینه شخصی صورت گرفته است.
چقدر هزینه این صعودها می‌شود؟
گوهری: صعود به قله هفت هزار متری به طور میانگین نفری ۸۰ میلیون تومان هزینه دربردارد، قله هشت هزار متری از جمله اورست یک میلیاردتومان هزینه دارد چون تجاری شده است و حتی صعود به قله ماناسلو نپال هم بیش از ۲۵۰ میلیون تومان هزینه دارد و با این بودجه‌ها هیات کوهنوردی نمی تواند کمکی داشته باشد.
صعودها برای کوهنوردان آورده مالی ندارد و شاید تنها مزیت این باشد که مجوز شورای برون مرزی دریافت کنند تا صعود آن‌ها معادل‌سازی شود و حکم معادل مدال جهانی یا آسیایی به آن‌ها داده می‌شود تا در یکسری رشته‌های خاص در دانشگاه تحصیل کنند.
دهه ۷۰ که تیم‌های ملی کوهنوردی داشتیم، در تجلیل از قهرمانان با توجه به مدال‌های آسیایی و جهانی سکه دریافت می‌کردند و تا حدی تامین می‌شدند و حتی دوره‌ای عضو صندوق حمایت از قهرمانان بودیم و به قهرمانان حقوق پرداخت می‌شد اما همین صندوق هم توسط اعضای صندوق خودگران شد.
چطور کوهنوردی کنفدراسیون جهانی ندارد؟
گوهری: در دنیا، کوهنوردی به عنوان ورزش نام برده نمی‌شود بلکه یک فعالیت ماجراجویانه تعریف شده است و به همین دلیل است که کنفدراسیون جهانی ندارد و در صعودهای ورزشی که وارد المپیک شده مانند سنگنوردی دارای کنفدراسیون جهانی و آسیایی است و در کوهنوردی اتحادیه جهانی کوهنوردی و صعودهای آلپی داریم.
اما در دیواره نوردی، همدان حرف اول را می‌زند مخصوصا علم کوه؟
گوهری: همدانی‌ها در اواخر دهه ۵۰ و دهه ۶۰ شاخص‌ترین صعودهای دیواره نوردی را در علم کوه انجام دادند. صعودهایی که تا به حال تکرار نشده و مسیرهایی را ایجاد کردند که این مسیرها هنوز جزو سخت‌ترین و درجه بالاترین مسیرهای دیواره کشور هستند.
مرحوم حسین مقدم سرآمد این دیواره نوردها بود و افتخار شاگردی وی را داشتم، ۳۸ بار در دیواره علم کوه و بالای ۲۰۰ بار در دیواره بیستون و خیلی دیواره‌های سطح کشور صعود داشت و مسیر گشایش کرد و ابداعات خوبی داشت.
مسیر لهستانی‌ها در دیواره علم کوه که ۸۵۰ متر بود را وی و تیمش یک روزه و سپس پنج ساعته صعود کردند در حالیکه صعود سایرین ۲ روزه بود و این صعود را مقدم و نجاتیان سه مسیر سخت را در یک روز صعود کردند و بعدها عده‌ای مثل این صعود را با تکنیک‌های دیگر انجام دادند و بارها همدانی‌ها در مسیرهای مختلف علم کوه صعود کردند و همین باعث شد که سرآمد باشیم.
اکنون هیات کوهنوردی در چه وضعیتی هست؟
گوهری: اندازه یک فدراسیون زیرمجموعه و کار داریم و تنها رشته‌ای هستیم که میدانی برای آن تعریف نشده و تمام نقاط طبیعی کشور میدان فعالیت ورزشکاران ما است و در واقع مرز نداریم.
۱۱ پناهگاه و جان پناه در همدان داریم و امیدواریم با حضور حقیقی مدیرکل ورزش ساماندهی شود، کمیته‌های بسیار زیادی داریم و ۱۱ رشته زیر مجموعه رشته فدراسیون است که در استان هم فعال کرده‌ایم و تمام این‌ها شاید مسابقات رسمی نداشته باشد اما همایش، گردهمایی و صعود دارد و با توجه به شرایط مالی و اقتصادی موجود انجام می‌دهیم.
بارها تاکید کرده‌ایم که متفاوت با سایر هیات‌ها هستیم و تجهیزات سایر رشته‌ها شاید چهار پنج سال نیاز به نوسازی نداشته باشد اما دیواره‌های سنگنوردی باید دائم به روز رسانی و خریداری شود و هزینه بسیاری را تحمیل می‌کند.
سال ۹۹ بیش از ۳۶۰ میلیون تومان تجهیزات خریداری کردیم و شاید اداره کل ۳۶۰ میلیون تومان به پنج هیات هم کمک نکرد و توقع داریم به ما کمک شود و اگر سنگنوردان به روز نشوند از مسابقات ملی و بین المللی دور می‌شویم.
همین گیره سنگنوردی را فدراسیون جهانی مدام تغییر می‌دهد و ست‌های جدید رونمایی می‌کند که باید طبق استانداردهای فدراسیون جهانی پیش برویم و این اعلام کردن در هر فصل میلادی ۱۰ بار و خریداری آن‌ها بسیار دشوار است.
۹۰ درصد خریدمان داخلی است اما وقتی به مسابقات آسیایی می‌رسند، چون کیفیت جهانی را ندارد، به مشکل می‌خوریم. نسبت به حجم گیره سنگنورد روی دیواره مسیریابی می‌کند.
در کوهنوردی همینطور است؟
گوهری: بله درسته. اکثر تجهیزات وارداتی است. نمی‌گویم چقدر هزینه دارد. اما همین جمعه‌ها که ارتفاعات می‌روید، هر کوله پشتی یک روزه کوهنورد گم شود، ۴۰ میلیون تومان خسارت می‌زند. خیلی بارها در اقصی نقاط کشور کوله پشتی کوهنوردان سرقت رفته است.
معمولی‌ترین کفش کوهنوردی پنج الی ۶ میلیون تومان است و این کوهنوردان با عشق و علاقه به این ورزش می‌پردازند. اما همیشه توصیه می‌کنم طوری کوهنوردی کنید که زده نشوید. قشر کوهنورد از متوسط به پایین است و قشر مرفه به این ورزش نمی‌پردازد. نوجوان الان در قشر متوسط بالا مثل دهه ۵۰ تا ۷۰ نیستند. بازی‌های کامپیوتری و موبایل آفت روح و روان نوجوانان است.
خانه نشینی، چیپس خوری و بازی با موبایل و کامپیوتر اضافه وزن هم می‌آورد. زمان ما معدود بچه چاق داشتیم. الان مملو از نوجوانان و جوانان اضافه وزن و چاق است. بچه‌های مرفه آنقدر جذابیت‌های دیگر برایشان فراهم می‌شود، سالن‌های ورزشی ما جذابیتی برای آن‌ها ندارد. مگر یکسری باشگاه‌های خاص که استخر، جکوزی، بیلیارد و بازی‌های هیجانی دارد، برای آن‌ها جذاب است نه رشته‌های سختی که قشر متوسط به پایین به آن می‌پردازند.
از چه سنی می‌شود به سنگنوردی و کوهنوردی پرداخت؟
گوهری: در صعودهای ورزشی که رقابتی است بچه‌ها از ۶ یا هفت سالگی می‌توانند حضور پیدا کنند، در کوهنوردی از ۱۴ یا ۱۵ سالگی. سنی هست که آسیب نمی‌بینند. توصیه این است که زیر ۱۴ سال فعالیت کوهنوردی نداشته باشند در ارتفاع بالای چهار هزار متر به دلایل مختلف پزشکی نباید حضور یابند.
قبل از باشگاه داری ۲۵ گروه کوهنوردی در همدان داشتیم. اکنون ۱۶ باشگاه رسمی کوهنوردی و سایر رشته‌ها را داریم. برای ثبت باشگاه باید مربی در اختیار داشته باشند. هر شخصی که یکسری شرایط عمومی دارد می‌تواند باشگاه ثبت کند.
یعنی هر فردی می‌تواند باشگاه ثبت کند؟
گوهری: اینطور نیست. هر شخصی که می‌خواهد پروانه باشگاه دریافت کند باید جواز کسب نداشته باشد، کارمند دولت نباشد و هر فردی شغل رسمی داشته باشد، نمی‌تواند باشگاه داری کند. به این دلیل است که به مانند شغل به ورزش نگاه و درآمدزایی شود.
یکسری هم طبیعت گردی را با درآمدزایی خوب فعال کردند
گوهری: بله باشگاه‌های طبیعت گردی داریم و فعالیت خوبی دارند و مسیر خود را پیدا کرده‌اند و به اسم کوهپیمایی و کوهنوردی کار می‌کنند. حتی باشگاه تخصص صعودهای ورزشی داریم. شهرستان‌ها هم تشویق به باشگاه داری شده‌اند. در کنار این، در آموزش هم فعالیت گسترده‌ای صورت گرفته و در اغلب شهرستان‌ها فعالیت لازم را داریم.
همه فعالان این عرصه بیمه ورزشی می‌شوند اما باشگاه‌ها از سه سال قبل با برنامه ریزی فدراسیون کوهنوردی، یکی از بیمه‌های مطرح کشور بیمه مسئولیت و حوادث دریافت می‌کنند و اگر این بیمه‌ها را نداشته باشند، باشگاه‌ها مجوز نمی‌گیرند. ضمن اینکه مجوز هر باشگاه ۲ ساله است.
برخی از خانواده‌ها از فعالیت فرزندان خود در سنگنوردی ترس دارند
گوهری: ایمنی و امنیت حرف اول را در سنگنوردی می‌زند و اصلا خطرناک نیست، در خیلی از رشته‌ها شاید خطرناک‌تر باشند اما چون در سطح زمین است، توجه کمتری می‌شود. بالارفتن را همه بچه‌ها دوست دارند. اما اگر پرورش بدهیم امن می‌شوند.
هیچ محدودیتی ندارد و از سن پنج الی ۶ سالگی می‌توانند به این رشته بپردازند. نباید اضافه وزن و محدودیت حرکتی داشته باشند و هر چقدر اندام کشیده باشد، بهتر است.
ترس از ارتفاع همیشه هست اما با تمرینات، این ترس مدیریت می‌شود. سنگنوردی ما در کشور المپیکی شد و این خبر بسیار خوبی است. باید برای آموزش و پرورش در جهت پرورش استعدادها زنگ هشداری باشد.
آموزش و پرورش همکاری می‌کند؟
گوهری: ۶ سال است که تلاش می‌کنم سنگنوردی را اولویت قرار بدهند. زیرساخت لازم را در سطح استان داریم. سه چهار دیواره داریم که در این استان خاک می‌خورد. چرا وزارت آموزش و پرورش صعودهای ورزشی را اولویت چهارم بودجه قرار داده است.
این ورزش المپیکی است و سال ۹۱ در همدان که میزبان آسیایی بودیم ۹ کشور مطرح جهان شرکت کردند. همان نفراتی که در مسابقات آسیایی مدال آوردند ۹ تا ۱۳ سال بودند. اکنون بهترین‌های کشور خود در رنکینگ جهانی هستند که به سن بزرگسالان رسیده‌اند.
ما در کشور به این قسمت نگاه نمی‌کنیم. ورزش کشور باید از آموزشگاه‌ها تغذیه شوند. وقتی رایزنی می‌کنم با مدیران مدارس، محدود هستند و وزارتخانه و آموزش پرورش اجازه نمی‌دهد دانش آموز در سالن سنگنوردی شرکت کند. چندین بار مربی سنگنوردی داشتیم که با مسئولیت خودش با ماشین و اسکورت کامل بچه‌ها را به سالن آورده‌ایم و استعدادیابی کرده‌ایم. این راهش نیست. بچه‌ها باید روی دیواره‌های سنگنوردی آموزش و پرورش کار کنند. رشته المپیکی است و نباید بی‌توجه بود.
گرایش به کوهنوردی در همدان پرشمار است؟
گوهری: بله شاید هفته‌ای بیش از ۵۰ هزار نفر. به خصوص در دوره شیوع کرونا به دلیل فضای پاک ارتفاعات، کوهنوردی افزایش یافت. گرایش‌ها خیلی بیشتر شده و حتی یکروز شاهد ۱۳ هزار صعود به ارتفاعات الوند بودیم.
اما مشکلاتی هم ایجاد شده است. به خصوص در بحث زیست محیطی مثل افزایش زباله، پاکوب و نامگذاری قله‌ها. اکنون اوج تابلو نوردی در قله‌ها را در کشور داریم و همدان نیز همینطور است. قله‌ها را به هر نامی سعی دارند نامگذاری کنند.
با پناهگاه‌سازی هم مخالف هستند و همین تعداد که داریم باید سازماندهی شود و نیاز به پناهگاه جدید نداریم چرا که طبیعت را نابود می‌کند. باید کمپینگ ایجاد شود. در برخی مناطق مشکلاتی به دنبال پناهگاه‌سازی داریم که مساله ساز شده است. انتظار داریم سایر دستگاه‌ها با ما همکاری کنند تا محیط زیست دچار مشکل نشود. همه اقدامات باید به نفع طبیعت باشد. پناه گاه‌ها می‌تواند محل گردهم آمدن این دستگاه‌های اجرایی باشد. مثل هیات پزشکی ورزشی، هلال احمر و خیلی ارگان‌ها که می‌توانند کمک کنند.
مثلا چرا نباید ستاد اطلاع رسانی شکل بگیرد. در همان کوهپایه می‌تواند مرکز اطلاع رسانی را تشکل بدهیم. مثلا به افرادی که قصد صعود دارند، هشدارهای لازم داده شود. از کفش و لباس مناسب برای کوهنوردی گرفته تا شرایط آب و هوایی.
از موزه کوهنوردی چه خبر؟
گوهری: موزه کوهنوردی برای نخستین بار در کشور ایجاد شد. توقع داشتم متولی بیشتری به این موزه پرداخته شود. مورد بی‌توجهی میراث فرهنگی قرار گرفته در حالیکه در حال ثبت میراث فرهنگی هستیم و در کشور نظیر آن نداریم.
تجهیزات، اسناد، وسایل تخصصی و عمومی مرتبط به کوهنوردی، عکس و خیلی آثار که از کل کشور و با قدمت بالا یعنی از اواخر دهه ۲۰ در آن موجود است. حتی فدراسیون این آثار را در اختیار ندارد. کوهنوردان ایرانی مقیم فرانسه که به بازدید این موزه آمده بودند هم گفتند حتی در فرانسه هم این چنین موزه‌ای نداریم. آثار داخل موزه بیش از ظرفیت است و انتظار داریم فضایی برای ایجاد موزه جدید به ما اختصاص بدهند که می‌تواند بخش توریسم گردشگری را کمک شایانی داشته باشد.
بنابراین دغدغه‌های در این بخش هست؟
گوهری: ما این آمادگی را داریم که تاریخ شفاهی کوهنوردی همدان را مستند کنیم. نیاز به تجهیزات لازم برای این برنامه داریم. اداره ارشاد باید پای کار بیاید. می‌تواند به کتاب و لوح فشرده تبدیل کرد.
می توانیم تاریخ صدساله کوهنوردی همدان را به تاریخ شفاهی تبدیل کنیم. آوازه کوهنوردی همدان به آلپ فرانسه رسیده و حتی حاضرند صعود سراسر را با کوهنوردان همدانی به قله الوند داشته باشند.
ما بالای ۳۰ مدال جهانی و ۶۰ مدال آسیایی داریم که می‌تواند آن‌ها را به نمایش گذاشت. اما نیاز به عزم مسئولان استانی دارد.