به گزارش خبرنگار ایرنا، آمارهای سازمان بهداشت جهانی و مرکز تحقیقات کنترل دخانیات نشان می‌دهد مصرف مواد دخانی سالانه موجب مرگ بیش از هشت میلیون نفر در جهان می‌شود که سه میلیون از این مرگ‌ها بر اثر ابتلا به انواع سرطان‌ها است.
دخانیات از دیدگاه سلامت عمومی از مهمترین عوامل ابتلا به بیماری سرطان و بیماری‌های غیرواگیر است و حتی دود دست دوم سیگار به عنوان شایع‌ترین ماده دخانی در جهان که از آن به عنوان دود تحمیلی یاد می‌شود نیز سالانه بیش از یک میلیون نفر را به کام مرگ می‌کشاند.
مصرف مواد دخانی نه‌تنها سلامت افراد را به خطر می‌اندازد، بلکه از نظر اقتصادی، هزینه‌های بهداشتی و کاهش میزان بهره‌وری خسارت سنگینی را برای جوامع در پی دارد و این در شرایطی است که از ۱.۳ میلیارد نفر سیگاری در دنیا، ۸۰ درصد آنها در کشورهای با درآمد پایین و متوسط زندگی می‌کنند.
خسارت‌های جانبی و آسیب‌های جسمی البته تنها یک سوی ماجرا می‌باشد و پژوهش‌های متعددی بیانگر آن است که هزینه‌های درمان بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات بسیار بیشتر از درآمد حاصل از فروش محصولات دخانی است.
اگرچه به طور معمول استعمال دخانیات رفتاری مردانه در نظر گرفته می‌شود، اما نتیجه تحقیقی مربوط به سال ۲۰۰۷ در ایالات متحده نشان می‌دهد که بیش از ۱۴۰ میلیون نفر از زنان جهان در سنین ۱۸ تا ۴۴ ساله سیگار مصرف می‌کنند که این امر بر شدت نگرانی‌ها می‌افزاید.
در ایران نیز بر اساس آخرین آمارها سالانه ۶۰ میلیارد نخ سیگار مصرف می‌شود، بیش از ۶۰ هزار نفر بر اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و کارشناسان بر این باور هستند که اگر روند افزایش مصرف سیگار کنترل نشود، میزان مرگ و میر در کشور طی ۱۰ سال آینده به ۲۰۰ هزار نفر در سال خواهد رسید.
با این وجود در سال‌های اخیر تصور و فرهنگ غلطی بین اقشار مختلف رایج شده که مصرف مواد دخانی را به مثابه تفریح و وقت‌گذرانی در نظر می‌گیرند و حتی در مواردی به صورت خانوادگی در اماکن عمومی نسبت به استعمال قلیان اقدام می‌کنند.
استعمال مواد دخانی البته از دیرباز در نقاط مختلف کشور وجود داشته اما در سال‌های اخیر این پدیده نامبارک در نقاطی مانند شهرستان آستارا رشد پیدا کرده و رواج آن بین نوجوانان و جوانان به عنوان پدران و مادران آینده موجب افزایش نگرانی کارشناسان امر شده است.
افزایش عرضه و مصرف دخانیات
نماینده جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در آستارا در این زمینه گفت: با وجود اینکه مصرف مواد دخانی عامل بروز بسیاری از بیماری‌ها است و سلامت افراد را تهدید می‌کند، در یک دهه گذشته قلیان‌سراها از چهار باب به ۴۰۰ باب و عاملان فروش مواد دخانی از ۲ مورد به ۴۰ مورد در این شهرستان افزایش یافته است.
سیدرضا میرنظری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با همین تناسب میزان مصرف مواد دخانی مانند سیگار و قلیان نیز در آستارا بیشتر شده است و از این رو در حال حاضر برای جلوگیری از عرضه قلیان و مواد دخانی در جلوی مدرسه‌ها، مکان‌های مذهبی و ورزشی این شهرستان تلاش می‌شود.
وی بیان کرد: بر اساس قانون جامع دخانیات ایران باید فروشگاه‌های عرضه مواد دخانی دست‌کم ۱۰۰ متر از این مکان‌ها فاصله داشته باشند اما متاسفانه تا به حال این قانون از سوی متولیان امر از جمله اداره صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف و اتحادیه‌ها جدی گرفته نشده و به مرحله اجرا درنیامده است.
نماینده جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در آستارا اضافه کرد: چایخانه‌ها و عاملان فروش مواد دخانی با وجود اینکه ناظر و بازرس دارند اما متاسفانه هیچ بازرسی صورت نمی‌گیرد و در هنگام مجوز دادن نیز بررسی لازم انجام نمی‌شود.
وی اظهار کرد: چایخانه‌ها تنها مجاز به عرضه چای هستند و این امر با عرضه قلیان تفاوت دارد و نیازمند مجوزی جداگانه است اما از آنجایی که نظارتی صورت نمی‌گیرد، به وفور این تداخل را شاهد هستیم که در چایخانه‌ها نسبت به عرضه قلیان اقدام می‌کنند.
میرنظری عنوان کرد: طبق قانون چنین واحدهای متخلفی از سوی شبکه بهداشت، میراث فرهنگی و صنعت، معدن و تجارت باید به تعزیرات حکومتی معرفی شوند که متاسفانه بررسی‌ها نشان می‌دهد که تا کنون هیچ پرونده‌ای در این زمینه تشکیل نشده است.
وی ادامه داد: در این روزها که با بازگشایی مدرسه‌ها و آغاز سال تحصیلی جدید همزمان است، از جمله در جلوی مدرسه دخترانه فرندخت در محدوده پل مرداب همچنین جلوی مدرسه پسرانه صفوی جنب فرمانداری آستارا شاهد فعالیت واحدهای صنفی عرضه‌کننده قلیان و فروش تنباکو هستیم.
نماینده جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در آستارا: شاهد فروش نخی سیگار از سوی دکه‌های مطبوعاتی به افراد زیر ۱۸ سال هستیم
نماینده جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در آستارا گفت: دکه پل مرداب هم که تنها مجوز توزیع و فروش مطبوعات از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد نیز نسبت به عرضه سیگار اقدام می‌کند و بارها در آن شاهد فروش سیگار به صورت نخی به افراد زیر ۱۸ سال بوده‌ایم.
وی افزود: حتی روبه‌روی مسجد جامع آستارا به یک واحد صنفی مجوز فروش مواد دخانی داده شده که این امر به وضوح نشان می‌دهد از سوی اتحادیه مربوطه نظارت لازم صورت نگرفته و قانون رعایت نشده است.
میرنظری بیان کرد: با توجه به اینکه آستارا شهرستانی ساحلی است و فصل تابستان طرح‌های سالم‌سازی در آن اجرا می‌شود، به جای ترویج تفریحات سالم شاهد عرضه قلیان و سیگار به مسافران هستیم.
وی اضافه کرد: گاه خانواده‌هایی را شاهد هستیم به صورت دسته‌جمعی نسبت به مصرف قلیان اقدام می‌کنند که اقدام غلط آنها علاوه بر وارد کردن آسیب به سلامتی خودشان، برای سایرین در واقع نوعی ترویج هم به‌شمار می‌رود.
نماینده جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در آستارا با بیان اینکه چنین شرایطی برای شهرستانی که ادعای فرهنگی بودن دارد مایه تاسف است، یادآور شد: پارک‌ها، نقاط ساحلی و چایخانه‌ها اماکن عمومی هستند و به موجب قانون استعمال دخانیات در آنها ممنوع است.
وی اظهار کرد: استعمال سیگار و قلیان کشیدن افراد که این روزها به حدود ۱۴ سال هم کاهش یافته است، فاجعه محسوب می‌شود؛ اینها نوعی آسیب برای نسل جوان است و از این بابت احساس خطر می‌کنیم.
میرنظری با اشاره به اینکه برخی از واحدهای صنفی با نصب تابلوهای فریبنده شهروندان و به ویژه نوجوانان و جوانان را به استعمال دخانیات ترغیب می‌کنند، تصریح کرد: پس از فشارهای بسیار امسال تنها چند مورد در روبه‌روی امامزادگان قاسم و ابراهیم (ع) از سوی اداره صمت بازرسی شده که تا کنون در مورد نتیجه آن اطلاع‌رسانی صورت نگرفته است.
وی تاکید کرد: مسافران به هر حال هموطنان ما و دختران و پسران دانش‌آموز امروز، پدران و مادران آینده همین کشور هستند و نباید بگذاریم با توسعه این واحدهای عرضه مواد دخانی شرایط به گونه‌ای شود که قباحت استعمال دخانیات در جامعه از بین برود.
نقش خانواده‌ها در پیشگیری از شیوع اعتیاد
یک فعال اجتماعی نیز در این زمینه گفت: سوای مسئولیتی که مجموعه‌های دولتی برعهده دارند، خانواده‌ها در زمینه پیشگیری از گرایش نوجوانان و جوانان به مواد دخانی نقش بزرگتر و مهمتری ایفا می‌کنند و در صورت فراهم کردن محیطی مناسب درون خانه و برقراری روابط عاطفی معقولی با فرزندانشان می‌توانند مانع از اعتیاد شوند.
مینا میرقاسمی کلخوران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اگر خانواده‌ها در تربیت، تامین امنیت روحی و روانی لازم برای فرزندانشان موفق نباشند، افراد در دوران نوجوانی و جوانی با بروز کوچکترین بحران یا ناملایمتی در درون یا بیرون خانه و برقراری ارتباط با گروه دوستان ناباب سریع‌تر و راحت‌تر از دیگران به سمت مسائلی مانند مصرف دخانیات روی می‌آورند.
وی با اشاره به نقش رسانه‌ها در ترویج استعمال دخانیات بیان کرد: اگرچه دیدگاه‌ها در زمینه نقش رسانه‌ها ساده‌انگارانه است اما برنامه‌های تلویزیونی و سینمایی نیز در گرایش افراد به استعمال دخانیات نقش غیرقابل انکاری دارند و می‌توانند به صورت غیرمستقیم بر ناخودآگاه نسلی که شخصیتشان در حال شکل‌گیری بوده و تکامل نیافته است، تاثیر بگذارند.
این فعال اجتماعی اضافه کرد: اگرچه از یکسو در برنامه‌ها و لابه‌لای خبرهای رسانه‌ای از مضرات استعمال دخانیات بحث می‌شود اما هنوز شاهدیم که شخصیت‌های برجسته در فیلم‌ها و سریال‌ها در حال مصرف سیگار و قلیان به تصویر کشیده می‌شوند.
وی تصریح کرد: حتی در برخی اثرها شخصیت‌هایی با پرستیژ، روشنفکر و هنرمند در حال سیگار کشیدن و قلیان کشیدن به نمایش درمی‌آیند که خواسته یا ناخواسته الگویی به نسل جوان معرفی می‌کنند که یک نماد آن استعمال دخانیات است؛ در حالی که چنین مسائلی در کشورهای به اصطلاح پیشرفته و حتی همسایگی ما، کشور ترکیه ممنوع می‌باشد.
میرقاسمی کلخوران ادامه داد: مساله دیگر این است که پیش‌تر مقوله اعتیاد امری مردانه در نظر گرفته می‌شد و فعالیت‌های پیشگیرانه و مقابله‌ای نیز مبتنی بر این دیدگاه بود؛ در حالی که زنان نیمی از جمعیت کشور هستند و اثرات سوء مصرف مواد دخانی این قشر را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
یک فعال اجتماعی: بانوان به عنوان همسر و مادر می‌توانند تاثیر بسزایی در پیشگیری و جلوگیری از اعتیاد فرزندان و مردان خانواده داشته باشند
وی با اشاره به کاهش سن مصرف مواد دخانی در کشور گفت: باید در این زمینه به بانوان نیز توجه ویژه‌ای مبذول داشت، چرا که آنها به عنوان مادر در چارچوب خانواده نقش مهمی ایفا می‌کنند و به عنوان همسر و مادر می‌توانند تاثیر بسزایی در پیشگیری و جلوگیری از اعتیاد فرزندان و مردان خانواده داشته باشند.
این پژوهشگر امور اجتماعی افزود: اگر بانوان در وهله نخست خود از آسیب مصرف سیگار و قلیان که امروزه به اشتباه به عنوان تفریح در بین برخی جا افتاده است در امان بمانند، می‌توانند با آگاهی‌بخشی در پیشگیری از اعتیاد فرزندان و ترک اعتیاد همسران خود فعالانه وارد عمل شوند و یا دست‌کم از خطر استنشاق دود تحمیلی بکاهند.
وی با اشاره به اینکه احتمال ابتلا به اعتیاد در بین مصرف‌کنندگان مواد دخانی بیشتر از سایر افراد است، بیان کرد: اگرچه آمارها قابل تعمیم به همه موارد نیست اما بر اساس برخی تحقیقات، افزون بر۹۰ درصد افراد معتاد پیش‌تر نسبت به مصرف سیگار و قلیان اقدام کرده بودند؛ در این میان اعتیاد بانوان باید بیشتر مورد توجه باشد، چرا که این قشر ممکن است در نهایت در معرض سایر آسیب‌های اجتماعی نیز قرار بگیرند.
میرقاسمی کلخوران با تاکید بر لزوم کنترل بیشتر مسئولان بر واحدهای عرضه مواد دخانی اضافه کرد: اگر همراهی و همکاری لازم از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط صورت گیرد، به صورت تدریجی می‌توان نسبت به پاک‌سازی جامعه از این معضل اقدام کرد؛ در مرحله نخست باید یکی از خیابان‌ها عاری از دخانیات اعلام شود تا با اقدام‌های پلکانی در نهایت شهری بدون دخانیات را شاهد باشیم.
وی اظهار کرد: اعمال ممنوعیت استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی در کوتاه‌مدت می‌تواند نتیجه دهد اما برای مقابله جدی و همه جانبه باید اقدامات متعددی در دستور کار قرار بگیرد که از جمله می‌توان به تقویت برنامه‌های جامع ترک، مقابله بیشتر با قاچاق و اعمال مالیات سنگین‌تر بر دخانیات اشاره کرد.
این فعال اجتماعی که پیش‌تر در سازمان مردم نهاد مقابله با اعتیاد نیز فعالیت داشت، عنوان کرد: ممنوع شدن هرگونه تبلیغ مواد دخانی در رسانه‌ها، معابر عمومی و مغازه‌ها، کمک به افزایش کلینیک‌های ترک اعتیاد، حمایت بیشتر از تشکل‌های مردم نهاد، تمرکز بر آموزش در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها نیز در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که چهار هزار ماده سمی در نیکوتین سیگار وجود دارد و مصرف آن موجب بروز ۱۸ تا ۲۰ نوع سرطان و بیماری‌های غیرواگیر دیگری است که آمار این آسیب‌ها در مورد مصرف‌کنندگان قلیان و تنباکو به بیش از اینها می‌رسد.
در شرایطی که سالانه مبالغ قابل توجهی از سوی افراد صرف خرید مواد دخانی می‌شود، تا ۲ برابر هزینه مصرف آن باید صرف درمان بیماری‌های ناشی از استعمال دخانیات شود و این امر در شهرستانی مانند آستارا که ساکنانش از نظر درآمد سرانه شرایط چندان خوبی ندارند، فشار بسیار بیشتری بر اقتصاد خانوارها تحمیل می‌کند.
شهرستان مرزی بندر آستارا با جمعیت حدود ۹۵ هزار نفر در منتهی الیه غرب استان گیلان، در فاصله نزدیک به ۱۷۳ کیلومتری رشت و همجوار با کشور جمهوری آذربایجان واقع شده است.
گزارش از: محمد ملاحمزه‌زاده