به گزارش ایرنا، آمار و اطلاعات یکی از اجزای اصلی و ضروری برای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی عملکردهای سطوح مختلف مدیریت است.
سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و کارشناسان برای تدوین راهبردها، سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی، برنامه‌ریزی، نظارت، هماهنگی و هدایت برنامه‌ها و نیز فعالان اقتصادی برای شناسایی جایگاه و وضعیت کشور از نظر اقتصادی، به داده‌های آماری نیاز دارند.
همچنین ارائه تصویر روشن و گویا از گذشته تا حال، پیش‌بینی وضعیت آینده و برطرف کردن نقاط ضعف موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مستلزم وجود داده‌های آماری دقیق، جامع و به روز است.
به طور کلی داده‌های آماری بنیادی‌ترین اصل برای برنامه‌ریزی است و برنامه‌ریزی اساسی‌ترین ویژگی برای مدیریت قلمداد می‌شود. سه حلقه آمار و اطلاعات، برنامه‌ریزی و مدیریت از حلقه‌های توسعه به شمار می‌آیند و میزان توسعه‌یافتگی کشورها با کیفیت آمار و بهنگام بودن اطلاعات تولید شده، ارتباط تنگاتنگی دارد.
از این رو با توجه به اهمیت آمار در سطح خرد و کلان و ضرورت شناساندن جایگاه آمار در میان مردم و مسوولان و همچنین ارتقای سواد، آگاهی و فرهنگ آماری در سطح جامعه، اول آبان روز آمار و برنامه‌ریزی نام گرفته است. نامگذاری این روز در اول آبان به دلیل شروع اجرای سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن در آن تاریخ است.
در گفت‌وگویی با قهرمان روغنی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی چهارمحال و بختیاری به برخی از سوالات پیرامون نظام آمارگیری در کشور پاسخ داده شده است که در ادامه می‌خوانید:
ایرنا: آمارها در کشور با بهره‌گیری چه روش‌هایی تولید می‌شود و مرکز رسمی تولید و انتشار آمار در کشور چه نهادی است؟
قهرمان روغنی: برنامه‌ریزی برای توسعه هر کشوری لازم است اما برنامه‌ریزی بدون آمار و اطلاعات امکانپذیر نیست از همین رو آمار چراغ راهی برای رسیدن به رشد و توسعه به شمار می‌رود.
در هر کشوری موسسه و مرکزی متولی تولید آمارهای رسمی است و در ایران تنها مرکزی است که برای تولید آمار مرجعیت قانونی دارد و می‌تواند آمارهای رسمی را منتشر کند، «مرکز آمار ایران» است.
تولید آمار در کشور به طور معمول از سه روش نمونه‌گیری، سرشماری و استفاده از داده‌های ثبتی انجام می‌گیرد.
در قالب نمونه‌گیری هر سال مرکز آمار ایران بین ۴۰ تا ۴۵ طرح نمونه در استان‌ها اجرا می‌کند. آمارگیری از نیروی کار برای دست‌یابی به نرخ بیکاری، طرح‌های قیمتی که بر اساس آن انوع تورم استخراج می‌شود، طرح هزینه و درآمد خانوار و آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی از مهمترین این طرح‌ها به شمار می‌رود.
در آمارگیری از طریق سرشماری می‌توان به سرشماری نفوس و مسکن اشاره کرد که در ایران از سال ۱۳۳۵ آغاز و هر ۱۰ سال یکبار اجرا می‌شود هرچند بین سرشماری سال‌های ۸۵ تا ۹۵، یک سرشماری به فاصله پنج سال نیز انجام گرفت.
اما دقیق‌ترین و ارزان‌ترین روش آمارگیری، استفاده از داده‌های ثبتی است که نسبت به ۲ روش قبلی از مزیت بیشتری برخوردار است که این مهم در سال‌های گذشته چندان قابل استفاده نبوده است و تنها در تدوین آمار پروانه‌های ساختمانی و کشتار دام در کشتارگاه‌ها از این روش استفاده می‌شود.
ایرنا: چرا با وجود اینکه آمارهای تولیدی از روش داده‌های ثبتی دقیق‌تر و ارزان‌تر از سایر روش‌های آمارگیری است، کمتر در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
روغنی: تولید آمار به این روش نیازمند زیرساخت‌های مهمی نظیر بانک اطلاعاتی و رایانه‌های قوی و پیشرفته است.
علاوه‌بر آن برخی دستگاه‌های اجرایی در ثبت اطلاعات دستگاه‌های خود اهتمام لازم را به کار نمی‌گیرند که یکی از مهمترین دلایل آن ضعف قانونی است به این شکل که در قانون دستگاه‌های اجرایی موظف و مکلف به ثبت داده‌های مربوطه نشده‌اند.
یکی دیگر از علت‌ها این است که برای سیستم‌های اطلاعاتی که در اختیار برخی دستگاه‌های اجرایی قرار دارد تولید آمار تعریف نشده است.
توسعه دولت الکترونیک نیز یکی از زیرساخت‌های مهمی است که هم در ثبت و هم در ترابری داده‌ها نقش مهمی دارد.
ایرنا: آمارهای تولیدی در کشور و استان تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟
روغنی: آمارهای تولیدی در کشور بیش از ۹۵ درصد منطبق با واقعیت بوده و برای برنامه‌ریزی‌ها قابل اتکا است.
برای مثال نرخ بیکاری هر یک از استان‌ها که تدوین و منتشر می‌شود علاوه بر برآورد نقطه‌ای یک برآورد فاصله‌ای هم ارائه می‌شود تا نشان دهد آمار ارائه شده چیزی بین این ۲ عدد است.
ایرنا: به همان اندازه که تولید آمار مهم است، به همان اندازه نیز به کارگیری این آمار و اطاعات در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی‌ها مهم است، دستگاه‌های اجرایی استان به چه میزان از آمارهای منتشره از سوی مرکز آمار ایران در تدوین طرح‌ها بهره‌گیری می‌کنند؟
روغنی: بیش از ۸۰ درصد برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های توسعه‌ای در استان منطبق با آمارهای موجود است.
برای مثال توزیع سوخت در استان و یا مصرف نان و آرد که کمتر اتفاق افتاده با مشکل روبرو شود، چرا که معیار این فعالیت‌ها مطابق با آمارهای موجود است.
اما در برخی موارد هم شاهد بروز مشکلاتی در اجرای برنامه‌های استان هستیم که علت این است که یا در اصل، برنامه‌ریزی صورت نگرفته و یا آن برنامه‌ریزی مطابق با آمارها نبوده است.
ایرنا: در دولت سیزدهم تاکنون چه اقدامات شاخصی در حوزه نظام آمار انجام شده است؟
روغنی: دولت سیزدهم اهتمام جدی به اجرای سرشماری ثبتی‌مبنا و حرکت به سمت نظام داده‌های ثبتی‌مبنا به کار گرفته است.
در حالی که اجرای سرشماری ثبتی‌مبنا در قانون برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده بود اما این مهم طی سال‌های اخیر اجرا نشد تا اینکه با روی کار آمدن دولت سیزدهم، با دستور رییس‌جمهور شورای عالی آمار تشکیل شد و این شورا مصوب کرد تا قوانین بر زمین مانده در حوزه آمار از جمله مدرن‌سازی نظام آمار وارد مرحله اجرا شود.
در همین راستا ستاد سرشماری ثبتی‌مبنا تشکیل شد و دولت تلاش خود را به کار گرفته تا بسترهای لازم را برای سرشماری سال ۱۴۰۵ از طریق داده‌های ثبتی‌مبنا فراهم کند.
یکی دیگر از اقدامات شاخص دولت سیزدهم این است که تدوین آمار حساب‌های منطقه‌ای را علاوه‌بر سطح استانی در سطح شهرستان نیز محاسبه می‌کند. این در حالی است که پیش از این آمارهایی نظیر تولید ناخالص داخلی فقط به صورت استانی تدوین می‌شد و تفکیک شهرستانی مدنظر قرار نمی‌گرفت.
ورود به تهیه جدول‌های داده ستانده از دیگر اقدامات شاخص دولت سیزدهم در حوزه آمار است. این جدول‌ها در ارتقای بهره‌وری و تشخیص مزیت‌های اقتصادی هر منطقه نقش مهمی دارد.