به گزارش ایرنا، توسعه شبکه خطوط انتقال نفت خام و فرآوردههای نفتی از جمله اقداماتی است که می‌تواند در تحقق اهداف تعریف شده برای بهینه‌سازی مصرف انرژی اثرگذار باشد.
طبق آمار سهم عملکرد حجمی انتقال فرآوردههای نفتی سال گذشته با خطوط لوله حدود ۵۹ درصد بوده که موفق شده است گوی سبقت را از دیگر روش‌های حمل و نقل برباید و با توجه به میانگین قیمت حمل پرداختی از طریق خطوط لوله می‌توان گفت این روش انتقال نسبت به دیگر گزینه‌های انتقال، روشی مقرون به‌صرفه تلقی می‌شود.
دی سال گذشته تفاهم‌نامه خط لوله انتقال فرآوردههای نفتی مسیر رفسنجان، بیرجند، تربت حیدریه، مشهد بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران و بانک ملت با عنوان خط لوله تابش (تامین انرژی بازار شرق) امضا شد.
با احداث خط لوله انتقال فرآوردههای نفتی از رفسنجان تا مشهد، اهدافی چون تامین پایدار سوخت مورد نیاز شرق و شمال شرق کشور (استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی و خراسان شمالی)، کوتاه شدن مسیر انتقال فرآورده، کاهش مصرف سوخت و کاهش هزینه‌های حمل، تسهیل صادرات فرآورده به کشورهای همجوار، استفاده از خط لوله به‌عنوان جایگزین حمل و نقل جاده‌ای و ایجاد کریدور انتقال شمال - شمال شرق و جنوب - شمال شرق محقق می‌شود.
براساس این گزارش، ظرفیت انتقال فرآوردههای نفتی در این خط لوله ۱۵۰ هزار بشکه در روز است و مسیر احداث خط لوله از رفسنجان تا مشهد نیز از سه استان کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی به طول ۹۴۸ کیلومتر عبور خواهد کرد.
آنطور که مسوولان پیش‌بینی کرده‌اند در این پروژه ۹۴۸ کیلومتر خط لوله طی چهار سال احداث خواهد شد.
استاندار خراسان جنوبی هم بتازگی در نشستی با مدیران شرکت پخش فرآوردههای نفتی استان تاکید کرد: به جهت اهمیت موضوع، پروژه اجرای خط انتقال فرآوردههای نفتی به خراسان جنوبی با جدیت دنبال می‌شود.
جواد قناعت گفت: با توجه به اخذ موافقت‌های اولیه در زمینه اجرای خط انتقال فرآوردههای نفتی به استان، این موضوع تا تحقق کامل پیگیری می‌شود زیرا اجرای این خط، هزینه‌های انتقال فرآوردههای نفتی را کاهش می‌دهد و مزایای دیگری هم دارد.
همچنین خط انتقال فرآوردههای نفتی به خراسان جنوبی از موضوعات دیدار استاندار با وزیر نفت در شهریور امسال بود و بعد از بررسی آخرین وضعیت مطالعات طرح مقرر شد موضوع برای اخذ مجوزهای مربوطه به شورای اقتصاد ارائه تا کار وارد فاز اجرا شود.
قناعت گفت: مطالعات این طرح به مراحل نهایی و تصمیم قطعی رسیده که امیدواریم در دور دوم سفر رئیس جمهور به خراسان جنوبی شاهد عملیات اجرایی این طرح مهم و زیرساختی در استان باشیم.
کمبود زیرساخت‌ها و ضعف خراسان جنوبی در حوزه انرژی
با گذشت چند ماه از امضای این تفاهم‌نامه، رئیس مجمع نمایندگان خراسان جنوبی در مجلس شورای اسلامی، اجرایی شدن آن را در گرو موافقت شورای اقتصاد می‌داند.
مصطفی نخعی درباره لزوم اجرای خط لوله تابش به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از اشکالات مهم خراسان جنوبی کمبود زیرساخت‌ها در بخش انرژی است که هم شامل گاز و برق در برخی مناطق و هم شامل فرآوردههای نفتی می‌شود.
وی افزود: یکی از موضوعاتی که در سفر اول رئیس جمهور به خراسان جنوبی مطرح شد، لزوم اجرای خط انتقال فرآوردههای نفتی به انبار نفت بیرجند به عنوان زیرساخت مهم انرژی در استان بود.
همجواری با مرز افغانستان و فاصله طولانی مرکز استان با عنوان تنها محل ذخیره فرآوردههای نفتی با انبارهای راهبردی کشور که نزدیک ترین آن انبار نفت رفسنجان است این ضرورت را بیشتر می‌کند.
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: همجواری با مرز افغانستان و فاصله طولانی مرکز استان با عنوان تنها محل ذخیره فرآوردههای نفتی با انبارهای راهبردی کشور که نزدیک‌ترین آن انبار نفت رفسنجان است این ضرورت را بیشتر می‌کند.
وی گفت: تمامی فرآوردههای نفتی استان توسط نفتکش‌های جاده‌پیما از انبارهای نفت مختلف در حال تامین شدن است که بخشی از بندرعباس و رفسنجان و بخشی هم از تربت حیدریه و مشهد تامین می‌شود.
نخعی با اشاره به معضلات انتقال فرآوردههای نفتی از طریق نفتکش اظهار داشت: استان در برهه‌های زمانی مختلف همیشه با این مشکلات مواجه بوده زیرا هزینه‌های انتقال بالا است.
وی گفت: از طرفی حوادث جاده‌ای و ضعف ناوگان حمل و نقل فرآوردههای نفتی، مشکلاتی را برای استان ایجاد می‌کند و اینها بخشی از مشکلات استفاده حمل و نقل جاده‌ای برای فرآوردههای نفتی است.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه ضرورت دارد خط لوله انتقال فرآوردههای نفتی برای خراسان جنوبی احداث شود گفت: با احداث این خط لوله نه تنها نیاز استان به فرآوردههای نفتی بلکه آنچه برای صادرات نیاز داریم نیز تامین می‌شود.
خط انتقال فرآوردههای نفتی، مصوبه سفر اول رئیس جمهور
وی افزود: فرآوردههای مورد نیاز استان از طریق نفتکش‌های جاده‌پیما حمل می‌شود و چون مسافت‌های طولانی را طی می‌کنند وقتی به استان می‌رسند، خستگی زیادی برای رانندگان به وجود آمده بنابراین گاهی دچار واژگونی می‌شوند که از تبعات انتقال با نفتکش است.
نخعی گفت: در سفر اول رئیس جمهور به خراسان جنوبی (شهریور ۱۴۰۰) موضوع خط انتقال فرآورده نفتی مصوب شد لذا به وزارت نفت ابلاغ و مجموعه وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی نسبت به مطالعه و تهیه طرح اقدام کرد.
وی بیان کرد: وزارت نفت به عنوان اولویت موافقت خود را با اجرای این خط لوله اعلام کرده اما برای اجرایی شدن مستلزم اخذ مصوبه شورای اقتصاد است که ساز و کار اجرایی آن مشخص شود.
نماینده مردم ۲ شهرستان مرزی خراسان جنوبی افزود: آنچه تاکنون اتفاق افتاده، مطالعه، تهیه طرح و موافقت مجموعه وزارت نفت را هم داشته زیرا در گذشته حتی این موافقت‌ها هم صورت نمی‌گرفت.
وی یادآور شد: طرح تابش وقتی اجرایی شود خط لوله از انبار نفت رفسنجان به انبار بیرجند و در ادامه تا انبار نفت تربیت حیدریه می‌رود که اجرای آن هزینه‌های حمل فرآوردههای نفتی را کاهش می‌دهد.
نخعی گفت: رفع دغدغه و نگرانی حوادث جاده‌ای و چالش‌های اجتماعی حمل و نقل از دیگر مزایای اجرای خط لوله انتقال فرآوردههای نفتی به استان خراسان جنوبی است از طرفی انبار نفت بیرجند با وجود این زیرساخت مهم انرژی قطب کانون صادرات فرآوردههای نفتی به افغانستان و پاکستان می‌شود.
وی تصریح کرد: مجلس و کمیسیون انرژی نظارت و پیگیری می‌کند که هرچه سریعتر مصوبه شورای اقتصاد برای اجرایی شدن این طرح اخذ شود.
خراسان جنوبی درگیر سخت‌ترین روش تامین فرآورده
چهار روش تامین فرآورده در کشور داریم که استان‌های مختلف از آن بهره‌مند هستند و اولین روش از طریق دریا بوده که یکی از کم هزینه‌ترین روش‌هاست.
مدیر شرکت پخش فرآوردههای نفتی منطقه خراسان جنوبی در این باره گفت: برخی استان‌ها به خط لوله انتقال فرآوردههای نفتی وصل هستند و راه سوم ریلی بوده که معدود استان‌هایی هستند که انبار فرآورده آنها به راه‌آهن وصل است.
محمدرضا عابدانی با اشاره به اینکه راه چهارم سخت‌ترین روش تامین فرآورده از طریق نفتکش است افزود: بسیاری از استان‌های کشور امکان تامین فرآورده از ۲ یا سه روش فوق را دارند لذا دستشان در تامین فرآورده بسیار باز است اما در خراسان جنوبی صرفا از طریق نفتکش امکان تامین فرآورده وجود دارد که سختی‌ها و خطراتی نیز به همراه آن است.
او گفت: اگرچه بیشترین حجم نقل و انتقال فرآورده از طریق نفتکش انجام می‌شود اما وقتی تامین فرآورده یک استان از طریق نفتکش باشد محدودیت‌هایی را شامل حال آن استان می‌کند.
مدیر شرکت پخش فرآوردههای نفتی منطقه خراسان جنوبی با بیان اینکه هر نفتکش حداکثر ۳۲ هزار لیتر بنزین و ۲۹ هزار لیتر نفت‌گاز را می‌تواند حمل کند گفت: این میزان سوخت باید در انبارها تخلیه و براساس میزان نیاز توزیع شود لذا با استان‌هایی که امکان تامین از خط انتقال را دارند تفاوت زیاد است و سختی کار بالا خواهد بود.
عابدانی عنوان کرد: از سوی دیگر در استان خراسان جنوبی فاصله از مبادی تامین همچون رفسنجان و هرمزگان زیاد است و تنها روش تامین هم نفتکش‌های جاده‌پیما بوده که مشکلات را مضاعف می‌کند لذا به‌صورت منظم و مستمر باید برنامه دقیقی برای نفتکش‌ها تنظیم شود تا عده‌ای در حال بارگیری، برخی در حال انتقال و تعدادی هم در حال تخلیه باشند.
وی با اشاره به مخاطرات انتقال فرآورده از طریق نفتکش گفت: ریسک بالا در برنامه‌ریزی و عوامل انسانی از عمده مشکلاتی است که توزیع را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
مدیر شرکت پخش فرآوردههای نفتی منطقه خراسان جنوبی افزود: مباحث جاده‌ای و خطراتی که وجود دارد چون راه‌های مواصلاتی به مبادی تامین ایمنی کافی را ندارند لذا نفتکش‌ها به خاطر فاصله طولانی دچار خستگی شده و ممکن است واژگونی و تصادف‌هایی داشته باشیم پس این موضوع تامین را با مشکل مواجه می‌کند.
ماهیت کالایی که با نفتکش‌ها حمل می‌شود هم قابل اشتعال است، برای خطرات رانندگی صدمات و خسارت‌ها را مضاعف می‌کند و زمانی که حادثه‌ای اتفاق می‌افتد کل سرمایه یک نفر یا شرکت از بین رفته و حتی جان بسیاری از رانندگان از دست می‌رود.
وی گفت: از طرفی ماهیت کالایی که با نفتکش‌ها حمل می‌شود، قابل اشتعال است و برای خطرات رانندگی صدمات و خسارت‌ها را مضاعف می‌کند، زمانی که حادثه‌ای اتفاق می‌افتد کل سرمایه یک نفر یا شرکت از بین رفته و حتی جان بسیاری از رانندگان از دست می‌رود.
عابدانی تصریح کرد: از طرفی خطرات تامین فرآورده با نفتکش منجر به عدم عرضه مستمر می‌شود زیرا وقتی پای نفتکش در میان است کوچکترین نوسان در مصرف، بخش تامین را دچار مشکل می‌کند.
وی معتقد است که اجرای خط لوله مزایایی دارد که منجر به رفع این مخاطرات خواهد شد.
خط انتقال فرآورده مزایای مختلفی دارد
مدیر شرکت پخش فرآوردههای نفتی منطقه خراسان جنوبی گفت: هزینه انتقال با خط لوله به ازای هر لیتر بسیار پایین است از طرفی سرعت انتقال فرآورده نسبت به حجم آن مناسب‌تر خواهد بود همچنین خطرات جاده‌ای را هم ندارد، ثبات در تامین فرآورده و امکان برنامه‌ریزی دقیق از مزایای انتقال فرآورده با خط لوله است.
وی درخصوص زمان بهره‌برداری از طرح خط انتقال فرآورده به خراسان جنوبی گفت: ابتدا باید طرح‌های مطالعاتی انجام شود بعد در شورای اقتصاد مصوب و توسط سازمان برنامه و بودجه کشور توافق‌نامه‌ها امضا شود سپس پیمانکار شروع به احداث خط کند و زمانی که احداث خط آغاز شود با توجه به شرایط و برنامه، می‌توان زمان بهره‌برداری را تعیین کرد.
به گفته مسوولان شرکت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، خط لوله انتقال فرآورده نفتی از رفسنجان به مشهد (تابش) یک رینگ انتقال فرآورده جدید را ایجاد می‌کند و جایگزین روزانه حدود هزار نفتکش حامل سوخت برای سوخت‌رسانی در این مسیر خواهد شد.
از طرفی به گفته کارشناسان حوزه انرژی، احداث خط لوله تابش زمینه حضور مستمر ایران در کریدور شرق کشور برای صادرات به کشورهای همسایه را فراهم می‌کند.
احداث خط انتقال فرآوردههای نفتی، صادرات به افغانستان از طریق انبار بیرجند را تسهیل می‌کند و باعث می‌شود بنزین با کیفیت ایران به‌صورت مستقیم صادر شود ضمن اینکه در کاهش قاچاق سوخت بسیار موثر است.