براساس برآوردهای مرکز تحقیقات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد،این استان ۵۱۲ هزار هکتار مرتع دارد که ۱۲ درصد از مراتع این استان غنی، ۲۸ درصد نیز دارای پوشش گیاهی متوسط و مابقی فقیر است.
با وجودی که بارها کارشناسان ظرفیت مراتع استان را ۹۰۰ هزار راس دام اعلام کرده اند اما بیش از ۲برابر این مقدار دام از مراتع کهگیلویه و بویراحمد تعلیف می کنند که این خطری بالقوه برای نابودی عرصه های طبیعی است.
براساس یک طرح مطالعاتی در سال ۱۳۹۵ ، حدود ۴۳ هزار هکتار از مراتع کهگیلویه و بویراحمد به بیابان تبدیل شده اما این استان ردیف اعتباری ویژه برای انجام اقدام های احیای مراتع بیابانی ندارد که این امر نیازمند توجه مسوولان در این خصوص است.
براساس تعریفی که در برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) در سال ۱۹۷۷ ارائه شده بیابان به اکوسیستم زوال یافته‌ای اطلاق می‌شود که استعداد تولید طبیعی گیاهی در آنان کاهش یافته و یا به کلی از بین رفته‌است.
صیانت از مراتع نیازمند سرمایه گذاری های کلان
کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن بیش از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی یکی از متنوع‌ترین استان‌های کشور درزمینه تولید گیاهان دارویی است به گونه ای که به گفته کارشناسان به اندازه ۶۰ کشور دنیا در آن گیاه دارویی می روید به همین دلیل کارشناسان منابع طبیعی استان همواره مراتع را از ظرفیت های بی بدیل توسعه کهگیلویه و بویراحمد می کنند و تاکید می کنند برای احیای مراتع آسیب دیده باید هر چه زودتر اقدام شود تا این گنجینه های خدادادی دچار زوال نشود.
آنان با بیان اینکه ۴۶ گونه گیاهی بومی و سه گیاه دارویی کمیاب دنیا شامل باریجه، آنغوزه و گزانگبین به وفور در ارتفاعات استان یافت می‌شود از مسوولان می خواهند سرمایه گذاری بیشتری در خصوص صیانت از مراتع کهگیلویه و بویراحمد انجام شود.
آسیب دیدگی اراضی ملی در سطح استان سبب می شود تا هر روز شاهد بیابان زایی ، افزایش پدیده گرد وخاک و آلودگی هوا ، کاهش سطح پوشش گیاهی و از بین رفتن ذخیره های ژنتیک گیاهی در این باشیم تلاش های دولت برای پیش بینی برنامه متنوع حفاظتی با مشارکت جوامع محلی استان را گامی ارزنده برای توسعه می خوانند اما باید اذعان کرد صیانت از مراتع کهگیلویه و بویراحمد نیازمند تلاش مضاعف مسوولان برای بقا و بهره وری بهتر است.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت که اختصاص اعتبارات کلان برای حفظ و صیانت از گنجینه های طبیعی مراتع در استان راهکاری گره گشا برای سهیم کردن بهره برداران در مزایای مراتع و حفظ این عرصه های طبیعی ارزشمند است.
سلیمان محمدی افزود: سرمایه گذاری برای صیانت از مراتع از سویی باعث ایجاد درآمدزایی برای جوامع محلی می شود و از سوی دیگر زمینه پیشگیری از بیابانی شدن این عرصه های طبیعی را فراهم می کند اقدام برای حفاظت از مراتع اهمیت به سزایی در توسعه این خطه از سرزمین غنی زاگرس دارد.
وی تاکید کرد:مراتع به دلیل اینکه قادرند جلوی بسیاری از واکنش های منفی طبیعی از جمله خطر ریزش نزولات جوی شدید را بگیرند چون پوشش سبز گیاهی اولا باعث می شود که قطره باران با شدت کمتر به سطح زمین برخورد کنند و در نتیجه خاک کمتری متلاشی شود ثانیا ریشه های گیاهان میزان خلل و فرج خاک را افزایش داده دارای اهمیت زیادی است.
محمدی ابراز داشت:پیشگیری از فرسایش بادی و تلطیف از دیگر مزایای صیانت از مراتع است به طوری که با جلوگیری از فرسایش خاک، پرشدن مخازن سدها، کاهش فرسایش و رسوب، حفظ و تداوم حیات وحش و ایجاد محیطی مطبوع برای انسان ها موجبات توسعه پایدار محیط فراهم می شود.
اجرای طرح بیابان زدایی در انتظار بودجه
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد می گوید: پیشگیری از گسترش پدیده بیابان زایی در استان نیازمند اختصاص ردیف بودجه ویژه است.
سلیمان محمدی با اشاره به اینکه براساس طرح مطالعاتی که سال ۱۳۹۵ اجرا شده ۴۳هزار هکتار از مراتع کهگیلویه وبویراحمد بیابان شده است تاکید می کند: با وجود شناسایی مشخصات بیابان در مراتع یاد شده اما این عرصه ها به عنوان بیابان تصویب نشده است.
وی اضافه می کند که در صورت غفلت از انجام اقدام های پیشگیرانه امکان افزایش سطح مراتع بیابانی کهگیلویه و بویراحمد به ۱۰۰ هزار هکتار وجود دارد
اقدام های دولت
مسوولان محلی هر ساله با انجام اقدام های مختلف در حد و اندازه اعتبارات تخصیص یافته تلاش می کنند تا برای صیانت از این میراث طبیعی گام های ارزنده ای بردارند اما بودجه های پیش بینی شده کمتر از نیازهاست.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: انجام طرح های مختلف توسعه و حفاظت از مراتع در ۲۶ هزار و ۷۰۰هکتار از مراتع استان در سال جاری هدفگذاری شده است اما عملیاتی شدن این برنامه ها نیازمند تزریق بودجه است.
سلیمان محمدی اظهار داشت:این میزان احیای مراتع در قالب توسعه گیاهان دارویی،کشت گیاهان علوفه ای، احداث زیرساخت های ذخیره نزولات آسمانی و اجرای طرح های مرتعداری در عرصه های طبیعی کهگیلویه و بویراحمد پیش بینی شده است.
وی بیان کرد: امسال۵۷۰ میلیون تومان اعتبار برای اجرای این طرح ها تصویب شده اما هنوز تخصیصی ابلاغ نشده است.
توسعه گیاهان دارویی
اجرای طرح توسعه گیاهان دارویی در مراتع کهگیلویه و بویراحمد افزون بر اهمیت آن در حفظ مراتع فعالیتی سودآور برای بهره برداران است که البته هم اکنون به صورت محدود این اقدام انجام می شود.
مسوولان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد تاکید می کنند که با وجودی که ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع استان ظرفیت اجرای طرح کشت گیاهان دارویی را دارند اما به دلیل کمبود اعتبار خرید بذر و تامین هزینه های کارگر برای کشت از این ظرفیت ارزشمند به صورت محدود استفاده می شود.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت:طرح توسعه گیاهان دارویی در چهار هزار هکتار از مراتع استان با مشارکت جوامع محلی اجرا می شود.
محمدی با بیان اینکه عملیات اجرایی این طرح در پاییز امسال انجام می شود تاکید کرد: کشت گیاهان دارویی ضمن ایجاد درآمد برای جوامع محلی به پیشگیری از تخریب عرصه های طبیعی کمک می کند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: پنج تن و ۶۰۰کیلوگرم بذر گیاهان دارویی آنغوزه و باریجه برای کشت در مراتع این استان تامین شده تا به صورت رایگان بین بهره برداران توزیع شود.
گودرز باقری فرد اظهار داشت: نیاز است تا ۳۰ تن دیگر بذر گیاهان دارویی آنغوزه و باریجه در کهگیلویه و بویراحمد برای توزیع بین بهره برداران تامین و آماده شود.
وی بیان کرد: به منظور کمک به احیای مراتع استان بذر گیاهان دارویی خریداری و به صورت رایگان بین بهره برداران توزیع می شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: عملیات اجرایی کشت گیاهان دارویی پاییز امسال و پس شروع بارندگی ها در قالب طرح‌های مشارکتی اجرا می شود.
وی بیان کرد: امسال کشت گیاهان دارویی در مراتع مناطقی مانند تنگ سرخ، دشت روم ، سپیدار و شبلیز انجام می شود.
باقری فرد تاکید کرد: حفظ سرمایه های طبیعی مراتع، ایجاد اشتغال موقت و رونق تولید محصولات ارزشمند گیاهان دارویی از مزایای توسعه گیاهان دارویی است.
وی عنوان کرد: براساس سند جامع گیاهان دارویی ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع ،جنگل ها و اراضی کشاورزی کم بازده استان زیرکشت گیاهان دارویی خواهد رفت که در صورت اجرایی شدن این طرح سالیانه ۱۵۶هزار و ۶۷۰ تن گیاه دارویی شامل شیرابه آنغوزه ، برگ مورد، آلورئه ورا و گل محمدی در کهگیلویه و بویراحمد تولید می شود.
در ۲ دهه گذشته توسعه گیاهان دارویی با روش بذرپاشی و کپه کاری در سطح بیش از ۴۰ هزار هکتار از جنگل ها و مراتع استان انجام شده است.
ذخیره نزولات آسمانی
براساس این طرح هلال های آبگیری ایجاد شده که در هر بارندگی ظرفیت استحصال ۱۰۰ تا ۱۲۰ متر مکعب آب را در هر هکتار دارند.
آن طور که کارشناسان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد تاکید می کنند:حفاظت از خاک، تغذیه سفره آب های زیر زمینی، افزایش تولید علوفه از مزایای این طرح است.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد اظهار داشت:امسال عملیات اجرایی سازه های ذخیره نزولات آسمانی در 200 هکتار از عرصه های طبیعی استان پیش بینی شده است.
محمدی ذخیره نزولات آسمانی کنترل هرز آب، کنترل سیلاب‌ها، جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش خطرات سیلاب، افزایش رطوبت خاک و تغذیه آب‌های زیرزمینی را از مهمترین اهداف این طرح اعلام کرد.
واگذاری مراتع
مشارکت بهره‌برداران راهکاری اصولی برای مدیریت مراتع است با واگذاری این عرصه های طبیعی به مرتعداران بهره برداران ضمن استفاده از مزایای عرصه های طبیعی صیانت از این سرمایه های طبیعی را عهده می گیرند.
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه طرح واگذاری مراتع استان به بهره برداران با هدف حفظ،احیای مراتع و مدیریت اصولی اجرا می شود گفت:امسال اجرای طرح های مرتعداری در ۲۰ هزار هکتار از مراتع استان برنامه ریزی شده است.
محمدی بیان کرد:بیان کرد: واگذاری مراتع پس از انجام مراحل نقشه برداری از سوی کارشناسان و تصویب در کمیته فنی به صورت ۳۰ ساله انجام می شود.
وی تاکید کرد:براساس برنامه ریزی انجام شده برای بهبود و ارتقای معیشت اقتصادی بهره‌برداران افزون بر تولید علوفه فعالیت هایی چون زنبورداری، آبزی پروری، پرواربندی، زراعت گیاهان دارویی ،کشت علوفه کاری در این عرصه های طبیعی قابل اجراست.
محمدی اظهار داشت:مجریان طرح های مرتعداری و بهره‌برداران عرصه‌های منابع طبیعی موثرترین نقش را در حفاظت از مراتع به عهده دارند به همین دلیل احاله مدیریت طرح های مرتعداری این استان در دستور کار قرار گرفته است.
مدیریت چرای دام
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت:طرح مدیریت چرای دام به منظور صیانت از عرصه های طبیعی از دیگر برنامه های صیانت از مراتع استان است که هر ساله انجام می گیرد.
گودرز باقری فرد اظهار داشت: کنترل تعداد دام با پروانه چرا از برنامه های طرح مدیریت چرای دام در مراتع کهگیلویه و بویراحمد است.
وی بیان کرد: بر اساس این طرح دامدارانی که اقدام به چرای مازاد در مراتع کرده باشند شناسایی، در مرحله نخست به آنان اخطار و در مراحل بعدی جریمه می شوند.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه هم اکنون تعداد دام های موجود در مراتع استان ۲.۵ برابر ظرفیت مراتع است افزود:ظرفیت دام در مراتع کهگیلویه و بویراحمد ۹۰۰ هزار راس است.
کهگیلویه و بویراحمد ۵۵۲ هزار هکتار مرتع و۸۸۰ هزار هکتار جنگل دارد.