به گزارش ایرنا، گورستان تاریخی در دهستان سادات محمودی (روستای لهسواره) شهرستان دنا در عملیات کاوش باستان شناسی کشف شده است و آثاری مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد آشکار کرده است.
دهستان سادات محمودی از توابع بخش پاتاوه شهرستان دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده که بخش زیادی از روستاهای این دهستان میان ۲ رودخانه خروشان بشار و خرسان واقع شده است.
گورستان های تاریخی نشانی از تاریخ, فرهنگ, هویت و حافظه جمعی سکونت گاه های انسانی هستند اما به واسطه ی ضعف در شناخت این عرصه ها و نبود سیاست مدونی در مواجهه با آنها شاهد از بین رفتن گورستان های تاریخی کشور هستیم.
در دولت سیزدهم گورستان تاریخی دنا بصورت ویژه دیده شده و عملیات نجات بخشی آن در حال انجام و کاوش و حفاظت از این میراث گرانبهای ملی در دستور کار قرار گرفته است.
کشف اشیای ۴۵۰۰ ساله در قبرستان تاریخی دنا
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد می گوید: کاوش چند روز اخیر باستان‌شناسی در دهستان سادات محمودی شهرستان دنا فصل جدیدی از دوره‌های تاریخی را در استان رقم زده است.
سعید طالبی پور افزود: در کاوش باستان‌شناسی منطقه سادات محمودی این استان اشیای تاریخی مربوط به چهار هزار و ۵۰۰ سال پیش کشف شده است.
وی بیان کرد: فصل چهارم کاوش‌های نجات بخشی گورستان باستانی ده پایین (ده دومِن) و فصل دوم گورستان لهسواره در دهستان سادات محمودی واقع در شهرستان دنا پایان یافته است.این کاوش ها از اول شهریور ۱۴۰۱ آغاز شده بود و به مدت ۴۵ روز ادامه داشت.
سالبی پور تاکید کرد: این محوطه ها در استان کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان دنا واقع شده که در قالب پروژۀ کاوش‌های نجات‌بخشی محوطه‌های در خطرِ پشت سد خرسان (واقع در استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد) مورد کاوش قرار گرفتند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: از اهداف مهم کاوش‌های گورستان‌ده‌پایین و لهسواره در کنار نجات بخشی و نمایاندن آثار باقیمانده تا پیش از آبگیری سد، ارائه گاهنگاری نسبی و مطلق گورستان‌ها پیش گفته و شناخت شیوه‌های تدفین و ساختار گورها و همچنین شناسایی ارتباطات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مردمان این گورستان‌ها بوده است.
طالبی پور ادامه داد: از نتایج کاوش‌های گذشته می‌توان به این اشاره کرد که از ۴۵۰۰ تا ۲۶۵۰ سال پیش ( به عبارتی تمام دوران عیلام) در این گورستان‌ها تدفین انجام می‌شده است.
وی عنوان کرد: برخی آثار کشف شده (مانند سنگ مرمرها و ظروف فلزی) نشان از ارتباطات فرهنگی-تجاری و تشابهات سبک‌شناختی در هنر این محوطه با محوطه‌های جنوب شرق ایران طی هزارۀ سوم پیش از میلاد نیز اشاره دارد.
آخرین یافته ها از یک قبرستان تاریخی
سرپرست هیات کاوش گفت: گورستان لهسواره در شهرستان دنا استان کهگیلویه و بویراحمد در کرانه رودخانه بَشار و خرسان واقع شده و آثاری مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد آشکار کرده است.
علیرضا سرداری افزود: کاوش باستان‌شناسی در این محوطه باستانی با هدف شناخت فرهنگ‌های پیش از تاریخی و تاریخی دره‌های زاگرس جنوبی صورت گرفت.
به گفته وی، این مطالعات در گورهایی انجام شد که دارای بقایای تدفینی انسان همراه با اشیای فلزی مانند سلاح‌ها و زیورآلات از جنس نقره، مفرغ و آهن بودند.
سرپرست هیات کاوش با بیان اینکه علاوه بر این تعداد زیادی ظروف سفالین نیز در آنها یافت شده تصریح‌کرد: یافته‌ها و اشیای به دست آمده، بسیار قابل مقایسه با مواد فرهنگی تمدن ایلام هستند که در خوزستان، فارس و زاگرس می‌زیسته‌اند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: آثاری مشابه با تمدن‌های شرق و جنوب شرق ایران نیز شناسایی شده که شاید ارتباطات و تعاملات فرهنگی با این جوامع را نشان دهد.
این باستان‌شناس، دره‌های تنگ و مرتفع رودخانه‌های بشار و خرسان را یکی از بسترهای زیستی جوامع کوه‌نشین در زاگرس خواند که سابقه سکونت در آنها به دوران نوسنگی و هزاره ششم پیش از میلاد برمی‌گردد.
وی اظهار داشت: علاوه‌بر این گورستان، محوطه‌ها و گورستان‌هایی دیگری مانند لما و ده‌پایین (ده‌دومن) در این منطقه نیز کاوش شده‌اند که آثار و مدارک مشابهی مربوط به یک فرهنگ باستانی مشترک از هزاره‌های سوم تا اول پیش از میلاد را ارائه می‌دهند.
این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: تعداد زیاد چنین گورستان‌ها در این منطقه، به رغم کمیاب بودن محوطه‌های استقراری و تپه‌های مسکونی، می‌تواند دلالت بر جوامع کوچرو دامپروری باشد که به صورت فصلی بخشی از سال را در این دره‌ها می‌زیسته‌اند، با وجود این، چنین فرضیه‌ای می‌تواند از طریق بررسی‌های پیمایشی دقیق در این منطقه ثابت شود.
دغدغه مردم سادات محمودی برای حفاظت از قبرستان تاریخی
سد در حال ساخت خرسان سه در حوزه روستاهای سادات محمودی از توابع کهگیلویه و بویراحمد و بخشی از آن نیز در استان چهارمحال و بختیاری است.
مهم‌ترین هدف کاوش در دهستان سادات محمودی نجات‌بخشی آثار تاریخی و ثبت و ضبط اطلاعات تاریخی استان تا پیش از اجرای سد آبی خراسان ۳ است.
یکی از اهالی روستای سادات محمودی با بیان درخواست هایی برای نجات آثار تاریخی این منطقه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نباید فرهنگ ۴۵۰۰ساله دنا در زیر آب سد مدفون شود و لازم است تمام اقدامات لازم برای حفاظت از آن انجام گیرد.
وی ادامه داد: سد جدید در حال ساخت باید با نظارت میراث فرهنگی با برنامه ریزی دقیق انجام گیرد تا این آثار در زیر آب مدفون نشود.
البته کارشناس باستان شناسی معاونت میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد می گوید: در واقع انتقال آب از این مخزن صحت ندارد و بیشتر برای بحث کشاورزی و تولید برق استفاده خواهد شد.
علی اصغر آتش فراز افزود: این گورستان در محدوده آبگیری سد خرسان ۳ واقع شده و تا زمانی که کار کاوش کامل آن به پایان نرسیده باشد، پژوهشکده باستان شناسی کشور و وزارت میراث فرهنگی از دادن هرگونه مجوز برای آبگیری سد خودداری خواهد کرد.
استاندار کهگیلویه و بویراحمد در سفر خود به دهستان سادات محمودی گفته بود که خرسان با هدف انتقال آب به کرمان و یزد به طول ۸۵۰ کیلومتر پیش‌بینی شده بود.
سید علی احمدزاده ادامه داد: در حال حاضر با کمک نماینده مردم شهرستانهای بویراحمد، دنا و مارگون در مجلس شورای اسلامی درصدد هستیم که از این سد حقابه مستحق را اخذ کنیم زیرا در کنار این رودخانه روستاهای زیادی نیازمند آب آشامیدنی و کشاورزی وجود دارند.
احمد زاده با اشاره به عدم بهره‌برداری مناسب از حقابه استان، گفت: تا قبل از احداث سد خرسان جهاد کشاورزی باید حقابه استان را برداشت کند تا اراضی کشاورزی منطقه سیراب شود.
استاندار کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به بافت منطقه تاریخی مربوط به دوره عیلامی در دهستان سادات محمودی، گفت: وجود این آثار شاید دلیلی برای جلوگیری از احداث سد خرسان در این منطقه باشد.
گورستان های تاریخی به عنوان یک میراث ارزشمند و هویت تاریخی مردمان هر دیاری محسوب می شوند و در کشورهای گردشگر پذیر از مکان های جذاب برای گردشگران است.
کاوش و مطالعه بر روی گورستان ها می تواند به عنوان یکی از غنی ترین منابع موجود از چگونگی زندگی اجتماعی نسلهای گذشته محسوب شود و با پیشرفت های اخیر در مطالعه استخوانهای انسانی نظیر مطالعه ژنتیک باستانی و تحلیل های شیمیایی، روشی برای فهم روابط پیچیده اجتماعی و جابه جایی جوامع باستانی فراهم شده است.
بی شک گورستان تاریخی سادات محمودی حرف های بسیاری برای گفتن دارد، گورستانی که با هر فصل کاوش وسعت بیشتری از تاریخ ناشناخته زاگرس جنوبی را پیش روی باستان شناسان قرار می دهد و مناسبات ساکنان مناطق مختلف فلات ایران را در هزاران سال پیش روشن می کند.
این گورستان تاریخی اگر پشت سد خرسان ۳ دفن نشود و کاوش های آن به سرانجام برسد هم می تواند برگی دیگر از تاریخ خواندنی ایران باستان را ورق بزند و هم منطقه محروم سادات محمودی در شهرستان دنا را به مقصد گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کند تا از این رهگذر از قافله توسعه پایدار عقب نماند.
سه هزار و ۷۰۹ شی تاریخی در کهگیلویه و بویراحمد کشف شده که از این تعداد تاکنون ۴۲۰ قلم مرمت شده است.
تاکنون ۷۳۱ اثر تاریخی، فرهنگی و طبیعی این استان شامل ۶۱ آسیاب، ۵۰خانه تاریخی، ۴۰ قلعه، ۴۰ آب‌انبار، ۲۳۳ بقعه متبرکه، ۱۹گورستان، ۱۷ استودان، ۱۳ پل، ۱۳ بافت تاریخی، پنج حمام، پنج مسجد و سه کاروانسرای این استان در فهرست آثار ملی قرار گرفته است. نقش برجسته‌های تنگ سولک بهمئی، نخستین اثر ملی ثبت ملی شده کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۱۶ است.
قدیمی‌ترین شی تاریخی ثبت‌شده در کهگیلویه و بویراحمد ابزارهایی مربوط به تپه روستای بی‌بی زلیخا در شهرستان کهگیلویه و دوران نوسنگی است.
یکی از شاخص‌ترین آثار تاریخی این استان تابوت سفالی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد بوده که در کشور منحصربه‌فرد است. سکه‌ها، ظروف سفال و فلزی مربوط به دوره‌های ایلامی، هخامنشی، اشکانی و ساسانی ازجمله اشیای تاریخی کهگیلویه و بویراحمد است.
استان کهگیلویه و بویراحمد با ۷۲۳ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد. این استان بیش از ۱۶۶ هزار کیلومترمربع مساحت دارد.