به گزارش خبرنگار ایرنا، بوشهر بیشتر با نام شهید رئیسعلی دلواری سردار مبارزه با استعمار جنوب، شناخته می‌شو،د اما بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد در کنار سرداران این قیام، نام شیرزنان لَردِه در هنگامی که رئیسعلی دلواری و بسیاری از دلاوران و سرداران این سرزمین شهید و زخمی شده بودند با روحیه‌ای مردانه به مقابله با انگلیسی ها پرداختند؛ توانستند یگان نظامی آنها را در هم بکوبند و درسی فراموش نشدنی به آنان بدهند.
در همه حماسه‌های ماندگار، زنان به صورت مستقیم و غیر مستقیم حضور داشته‌اند به نحوی که همیشه مشوق مردان و یاریگر آنان از نظر فکری و روحی بوده اند و درغیاب آنان نیز جای خالی آنها را برای خانواده پر کرده‌اند به نحوی که در نبرد دلوار خانواده رئیسعلی و اهالی دلوار همگی به صورت غیر مستقیم در رساندن تدارکات جنگی، پرستاری از مجروحان، نگهداری سالخوردگان و کودکان و رساندن آب و غذا به مجاهدان نقش بسزایی داشتند.
اما در حماسه لرده زنان به جای پشتیبانی از جنگ و پرستاری از مجروحان این بار خود برای مقابله با استعمار دست به سلاح می‌برند و برای دفاع از سرزمین؛ جان خویش را در طبق اخلاص گذاشتند و مانع پیشروی نیروهای استعمار شدند.
نام زنان لرده‌ای در منابع ضبط شده به صورت همسر، مادر و خواهر آمده که بیانگر مردانه بودن تاریخ است؛ آنطور که در منابع تاریخی آمده، نام تعدادی از آنان عبارتند از؛ همسر رئیس حسن، مادر مشهدی علی لرده ای، همسر رئیس ملک، مادر حاجی و فرهاد (که در جریان مبارزه شهید شدند)، خواهر حاجی و فرهاد، همسر کربلایی علی، مادر حسین لرده ای، خواهر کربلایی نظام لرده ای و همسر رئیس غلامعلی که شهید شدند.
تا پیش از حماسه لرده "ادوارد گری" یکی از مقام‌های وقت کشور انگلیس در برابر نمایندگان مجلس این کشور ضمن تمجید از قوای انگلیسی گفته بود " دولت بریتانیا می‌تواند با ۵۰۰ نفر نظامی از بوشهر تا اصفهان را تصرف کند" اما حضور چند زن غیور از منطقه لرده دشتستان نشان داد مردم بوشهر براحتی سکوت و تسلیم را نمی پذیرند.
روایتگری حماسه لَردِه
لرده روستایی کوهستانی در منطقه ای صعب العبور در دل کوه‌های گیسکان در هشت مایلی شمال شرقی شهر برازجان مرکز شهرستان دشتستان استان بوشهر است که تنها ۱۲ زن و مرد داشت و زنان آن نام این منطقه را جاودانه کرده‌اند.
برای معرفی حماسه زنان لرده به گفت و گو با فاطمه مومنی کارشناس ارشد تاریخ، پژوهشگر و نویسنده کتابی با عنوان "از نبرد دلوار تا حماسه لرده" هم صحبت شدیم ؛ آنچه در ادامه به طور یکنواخت از زنان لرده بیان می‌شود روایتگری او از این رویداد حماسی است.
بعد از شهادت رئیسعلی دلواری نیروهای مجاهدان جنوب دچار ضعف و اتحاد آنها کمرنگ شد آخرین مرحله اتحاد مجاهدان شرکت در جنگ "سربست چغادک" بود که با تفوق نیروهای انگلیسی درهم شکسته شد.
یکی از روسای مجاهدان میرزا محمد خان برازجانی غضنفرالسلطنه بود که پس از عقب نشینی و شکست درجنگ سربست چغادک به طرف برازجان می‌رود او در ابتدا قول همکاری را به افسر ارشد نیروهای انگلیسی می‌دهد ولی وقتی در اول مهر نیروهای انگلیسی وارد برازجان شدند وی و یارانش حضور نیروهای بیگانه را در شهر تحمل نکردند و پس از مذاکره با طوایف برازجان تصمیم بر مبارزه می‌گیرند.
با موضع گرفتن غضنفر السلطنه و یارانش در مقابله با انگلیس نبرد سختی اتفاق افتاد و به خاطر تفوق انگلیسی ها، ضعف مجاهدان، نبود تدارکات و آنفلوآنزای شدیدی که شیوع یافته بود مجاهدان با دادن تلفات ناچار به ارتفاعات لرده که منطقه ای صعب العبور و کوهستانی بود، عقب نشینی کردند.
منطقه لرده با حدود سه هزار پا ارتفاع از برازجان چند کوره راه داشت و مجاهدان می‌توانستند با تعداد کمی تفنگچی جلوی پیشروی بیشتر نیروهای انگلیسی را بگیرند؛ اوایل آبان ماه غضنفر السلطنه به دیدن شیخ محمد حسین مجاهد برازجانی رفت وقتی این خبر به انگلیسی‌ها رسید آنان به فکر افتادند که از این فرصت برای درهم شکستن مجاهدان استفاده کنند.
هشت آبان ۱۲۹۷ ساعت ۱۱ شب ۲ ستون نیروهای انگلسی به فرماندهی ژنرال ها "اسمی " و "میجر فرنکز" با راهنمایان محلی به سمت لرده پیشروی کردند و بامداد به قله لرده رسیدند در آنجا تعدادی از مجاهدان و خانواده غضنفرالسلطنه حضور داشتند که با وجود کمک اهالی لرده و مردانشان، این عملیات غافلگیرانه و حضور نداشتن غضنفرالسلطنه برای نظم بخشی به امور و فرماندهی موجب شد تا نیروهای انگلسی در کارشان موفق شوند.
تصمیم سر نوشت ساز زنان لرده ای
انگلیسی ها چادرها را به آتش کشیدند و تعدادی از مجاهدان کشته و تعدادی را به اسارت بردند وقتی خبر دستگیری و اسارت مردان به زنان لرده ای رسید این زنان تصمیم به مقابله گرفتند و در موقع بازگشت ستون دوم یعنی ستون چپ نیروهای انگلیسی به فرماندهی میجر فرنکز مورد حمله قرار گرفت.
این بانوان در لحظاتی که نیروهای انگلیسی به پیروزی قطعی رسیده بودند و راه برگشت را در پیش داشتند با شلیک گلوله و شیوَن و هلهله از بالای کوهستان، انگلیسی هایی که در میانه راه در حال برگشت بودند را دچار رعب و وحشت کردند.
این اقدام بانوان لرده‌ای که موجب کشته و زخمی شدن ۳۰۰ سرباز انگلیسی شده بود نظم نیروهای انگلیسی را از هم گسیخت و مجاهدان و مردان لرده ای از فرصت بدست آمده برای آزادی خویش بهره بردند و به این صورت نیروهای انگلیسی با شکست مواجه شده و عقب نشینی کردند.
در این ماجرا که رعب و وحشت بر نیروهای انگلیسی حکمفرما شده بود آنها تصور می‌کردند که نیروی جدیدی به آنها حمله کرده و نمی‌دانستند که این کار از سوی ۶ و یا ۱۰ شیر زن از زنان لرده ای انجام شده است.
میجر فرنکز که طعم شکست از مردان دلاور و شیرزنان لرده‌ای را چشیده و سخت تحت تاثیر آن حادثه قرار گرفته بود بعدها از آقاخان زیارتی حاکم برازجان می‌خواهد که ترتیب ملاقات وی با سرداران عشایر لرده‌ای را فراهم آورد وی پس از حضور در جمع مردم زبان به ستایش آنها گشود و از چند نفر آنان عکس گرفت و گفت: عکس شما را به لندن می‌برم تا دولت انگلیس چهره‌های شما را ببیند، به آنها خواهم گفت که شما چگونه جنگیدید.
۱۵ آبان ماه سالروز مبارزات ضد استعماری زنان
تاکنون اقدامات مهمی در زمینه شناسایی مبارزات ضد استعماری و استکباری مردمان این سرزمین انجام گرفته اما در این میانه حماسه زنان لَردِه با هدف تبیین نقش زنان در مبارزات ضد استعماری مغفول مانده است، مساله ای که امروز مورد تاکید امام جمعه بوشهر قرار دارد.
به بیان نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه بوشهر حماسه زنان لرده ۱۱۰ سال پیش رخ داد و برای زنده کردن این حادثه ۱۵ آبان سالروز وقوع این حماسه باید به عنوان نقش آفرینی زنان در مبارزات ضد استعماری نام‌گذاری شود تا زمینه ای برای معرفی حماسه آفرینی زنان این سرزمین باشد.
به اعتقاد آیت الله غلامعلی صفایی بوشهری به زانو درآوردن سربازان انگلیسی از سوی زنان لرده نه تنها در ایران بلکه در جهان بی نظیر است و بررسی حماسه آفرینی این زنان ثابت می‌کند زنان با غیرت ایرانی همچون سرداران این سرزمین قدرتمند، دشمن شناس و قدرت به زانو درآوردن استعمار و استکبار را دارند.
امام جمعه بوشهر به این مساله نیز اشاره می‌کند در شرایط حساسی که دشمن برای ضربه زدن به انقلاب اسلامی جامعه زنان را هدف قرار داده و تصور می‌کند می‌تواند با فریب زنان و دختران ایرانی به نقشه شوم خود دست یابد؛ معرفی دقیق این اسطوره‌ها به جهانیان نقش زنان ایرانی را در ولایتمداری و مقاومت در برابر استعمار و استکبار بخوبی تبیین می‌کند.
حماسه‌ای ملی و هویت ساز برای زنان ایران اسلامی
زنان لرده نگینی از گوهرهای گرانبهای جمعیت زنان هستند که با اسلحه‌های ابتدایی خود در مقابل قشون انگلیس ایستاده و در تاریخ ماندگار شده اند با این توصیف زنان لرده دشتستان دلیرانی هستند که نگین حلقه مقاومت به عنوان عنصر بقا لقب گرفته است.
رئیس سازمان بسیج جامعه زنان کشور نیز حماسه زنان لرده را حماسه‌ای ملی برای زنان ایران اسلامی عنوان می‌کند که شانیت، جایگاه و ظرفیت لازم را برای مطرح شدن در سطح ملی دارد.
مینا بیابانی معتقد است حماسه زنان لرده ضمن اینکه باید در تقویم جمهوری اسلامی به ثبت برسد؛ صدا و سیما نیز با ساخت مستندها و برگزاری جشنواره، همایش و برنامه های ملی نسبت به معرفی این حماسه در سطح ملی و بین المللی اقدام کند.
او این را هم یادآور شد موضوع حماسه زنان لرده در هویت سازی برای زنان ایرانی مهم است چرا که آنچه امروز با آن مواجه هستیم حاکی از فاصله گرفتن از هویت زن اسلامی ایرانی است و باید این نقاط عطف به عنوان موضوعاتی برای برجسته‌تر کردن نقش زنان مطرح شود.
حماسه زنان لرده در مسیر ثبت ملی
ناتوانی در نمایش داشته های فرهنگی خود مشهود است چرا که بعد از سال‌ها حوادث تاریخی بسیاری در این استان وجود دارد که هنوز بخوبی معرفی نشده است و می طلبد مسئولان فرهنگی با برنامه ریزی بتوانند در معرفی این وقایع تاریخی اقدام کنند چرا که با نمایش الگوهای واقعی بویژه واقعه‌ای مانند زنان لرده می توان از رسوخ هر چه بیشتر الگوهای جعلی غربی در بدنه جامعه جلوگیری کرد و زمینه ای فراهم می‌شود تا دختران این سرزمین الگوهای خود را از میان زنان مبارز و اندیشمند سرزمین خود برگزینند.
استان بوشهر استانی حماسه ساز در تاریخ به شمار می‌رود؛ حماسه‌هایی که ثبت آن در فهرست آثار ملی ناملموس می تواند اهمیت آنها را بیشتر نمایان و در کشور مطرح کند در همین ارتباط آن طوریکه اسماعیل سجادی منش مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر می گوید: تلاش می‌شود با ارائه مستندات لازم در زمینه مبارزه زنان لرده این حماسه تاریخی مهم در فهرست ثبت آثار ملی ناملموس قرار گیرد.
او این را هم یادآور می‌شود که ثبت این حماسه در فهرست ثبت آثار ناملموس استان به ثبت این روز در تقویم کشور به عنوان روز مبارزه ضد استعماری زنان ایران کمک می‌کند.
به هر حال با نبرد لرده انگلیسی‌ها به اهدافی که داشتند یعنی در هم شکستن مقاومت غضنفرالسلطنه و دستگیری وی نرسیدند چه بسا اگر کمک و همراهی زنان لرده نبود قوای انگلیس که هم از حیث تجهیزات و نفرات برتری داشت به اهداف خود می‌رسیدند اما رشادت شیرزنان لرده و ایثار و فداکاری آنها باعث شد که این نبرد نتیجه‌ای جز رسوایی برای قوای انگلیس و فرماندهانش به بار نیاورد.
هرچند حماسه زنان لرده بیش از ۱۱۰ سال در گذر تاریخ مغفول ماند اما یادآوری این حماسه آفرینی ها نشان می‌دهد این سرزمین زنان و مردانی استعمار ستیز داشته و در هیچ برهه ای از تاریخ اجازه نداده اند زیر یوغ استعمار و استکبار بروند.