آشنایی تعریف می کرد که چند سال پیش در کارخانه های سنگ اصفهان به دنبال سنگی برای نمای ساختمان بودم که در مقابل سرما و یخ زدگی مقاومت بالایی داشته باشد و تخریب نشود؛ به هر کدام از دفاتر فروش کارخانه ها که رفتم، متوجه شدم که باکیفیت ترین سنگ برای این منظور، سنگ آذرشهر استان خودمان است، اما وقتی به تبریز بازگشتم و از سنگ فروشی های شهر و حتی خود آذرشهر در این باره سوال کردم، گفتند که سنگ های معادن این شهر در استان ما فرآوری نمی شود.
این حکایت کوتاه را نقل کردم تا زمینه ای باشد برای ورود به اصل داستان طولانیِ تعلل ۱۵ ساله در احداث شهرک سنگ آذرشهر؛ شهری با ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در ۵۰ کیلومتری جنوب تبریز که در میان فعالان صنعت سنگ به پایتخت سنگ تروارتن ایران معروف است و سنگ های خامش در ایتالیا به عنوان مهد فراوری سنگ های تزیینی، آلمان، اسپانیا و فرانسه، کانادا و ترکیه و ... مشتریان پر و پا قرصی دارد و عرب ها برای مرمر سبزش، سر و دست می شکنند.
حال اما اصل ماجرا چیست؛ واقعیت این است که وجود ذخایر عظیم سنگ در آذربایجان شرقی با محوریت آذرشهر، این استان را به یکی از تولیدکنندگان بزرگ سنگ در ایران تبدیل کرده است، اما نکته در اینجاست که این استان که به عنوان یکی از قطب های صنعتی کشور شناخته می شود، هنوز یک شهرک تخصصی سنگ ندارد.
نکته دوم این است که تولیدات معادت سنگ آذربایجان شرقی پس از استحصال به صورت خام به بازار داخلی و خارجی فروخته می شود، در صورتی که بنا بر اعلام کارشناسان، فروش فرآوری شده محصولات آن می تواند ارزش افزوده ۱۰ برابری داشته باشد.
خام فروشی محصولات سنگ ۷۰ معدن آذرشهر
همان گونه که اشاره شد، آذربایجان‌شرقی یکی از استان‌های با ظرفیتی بالا در حوزه معادن سنگ تزئینی بوده و سنگ تراورتن قرمز آذرشهر در بسیاری از بناهای تاریخی ایران و جهان مورد استفاده قرار گرفته است.
کارشناسان می گویند یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری آذربایجان شرقی، استحصال و فرآوری سنگ‌های تزئینی است که در صورت بهره برداری درست می تواند زمینه ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی و توسعه صادرات صنایع‌دستی را فراهم کند.
ظرفیت تولید سالانه سنگ تزئینی در آذربایجان شرقی، افزون بر ۵۰ هزار متر مربع برآورد می‌شود که در صورت استخراج و فرآوری با فناوری های روز دنیا می تواند ارزش افزوده غیرقابل تصوری برای این خطه و کشورمان به دنبال داشته باشد.
در این میان معادن سنگ آذرشهر به دلیل شهرت جهانی آن، وضعیت متفاوتی در صنعت سنگ آذربایجان شرقی دارد و فرآوری سنگ های استحصال شده از آن، می تواند ارزش افزوده فراوانی را عاید فعالان این عرصه کند، اما صد حیف و هزار افسوس که این تولیدات بدون فرآوری و به صورت بلوک های سنگ خام به کشورهای مختلف جهان صادر می‌شود، در حالی که با فرآوری این محصول زمینه ایجاد اشتغال و ارزش افزوده برای کشور فراهم می‌شود.
در واقع شهرستان آذرشهر یکی از قطب های معادن سنگ کشور است که معادن سنگ های تراورتن، زینتی و ساختمانی آن از جمله سنگ قرمز آذرشهر شهرت جهانی دارد و در بازارهای جهانی با نام سنگ قرمز آذرشهر شناخته می شود.
بررسی آمار منتشر شده توسط نهادهای مسوول نشان می دهد که در زمان حاضر حدود ۸۰ درصد سنگ‌های استخراج شده در شهرستان آذرشهر به صورت خام و بخش عمده آن به کشورهای خارجی صادر می‌شود.
بنا بر این آمار، سالانه افزون بر ۱۰۰ هزار تُن سنگ در ۷۰ معدن فعال شهرستان آذرشهر تولید می شود که از این تعداد در ۲۵ معدن، سنگ تزئینی استحصال می شود و با توجه به نبود کارخانه‌های فرآوری سنگ معدن، سنگ‌های تولیدی بدون فرآوری صادر می‌شوند.
از سوی دیگر هم‌اکنون بیش از ۱۰ هزار نفر در استخراج سنگ و سنگ‌بری‌های آذرشهر فعالیت می‌کنند که در صورت افتتاح شهرک تخصصی سنگ آذرشهر، خام فروشی دیگر معنایی ندارد و ارزش مالی صادرات این شهرستان رشد چشمگیری خواهد داشت.
البته بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا از وجود یک مشکل حاد مبتلابه فعالیت های معدنی در آذرشهر خبر می دهد؛ رواج سنگ های تزیینی کِرِمی ماشین ساخت و ارزان قیمت، به رغم کیفیت پایین، تخریب پذیری بالا و ماندگاری اندک شان، معدن کاران آذرشهر را زمین گیر کرده است.
احداث شهرک تخصصی سنگ اذرشهر، ایده ای که ۱۵ سال شد
ایده احداث شهرک تخصصی سنگ در آذرشهر به نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ باز می گردد، اما این طرح اردیبهشت سال ۱۳۹۲ در هیئت دولت تصویب و پس از آن به فرمانداری این شهرستان ابلاغ شد تا گام های عملی برای تحقق آن در مدت زمان مشخص برداشته شود، اما اکنون با گذشت نزدیک به ۱۵ سال، این مطالبه مردم و صنعتگران هنوز جامه عمل نپوشیده است.
ناظران محلی و فعالان صنعت سنگ می گویند بروز این وضعیت، دلسردی در بین سرمایه گذاران و انتقال فرصت های اشتغال زایی و تولید ثروت به مناطق دیگر کشور و خارج از کشور را سبب می شود و مردم آذرشهر به عنوان مالک اصلی این ثروت خدادادی حداقل برخورداری را از آن دارند.
فرماندار آذرشهر در این ارتباط گفت: بلاتکلیفی ۱۵ ساله در احداث شهرک سنگ آذرشهر قابل توجیه نیست و موجب پراکندگی واحدهای فراوری سنگ، خام فروشی و خارج شدن ارزش افزوده از کشور می‌شود.
محمودیان با بیان اینکه این شهرستان ۷۰ معدن فعال دارد افزود: جانمایی احداث شهرک سنگ در فاز توسعه شهرک شهید سلیمی قابل توجیه نیست و مطالبه جدی فعالان سنگ، احداث شهرک تخصصی سنگ در جوار معادن است و زیرساخت‌های لازم برای احداث شهرک سنگ در محدوده معادن فراهم است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی نیز با اشاره به ظرفیت‌های منحصر به فرد معدنی و اقتصادی شهرستان آذرشهر گفت: متاسفانه در طی سالیان متمادی به ظرفیت معادن سنگ آذرشهر برای تولید ثروت، بهره وری و اشتغال بی توجهی شده است.
صابر پرنیان بر ضرورت ایجاد شهرک تخصصی سنگ و بازار مصنوعات سنگی در جوار معادن سنگ آذرشهر تاکید کرد و افزود: با توجه به کیفیت بالا، ذخایر مناسب و تنوع سنگی در آذرشهر باید در حوزه استخراج، فراوری و ایجاد بازار مصنوعات سنگی، زنجیره ارزش معدنی در این شهرستان افزایش یابد و موانع موجود در این خصوص مرتفع شود.
هزینه کرد ۲۰ میلیارد تومانی برای احداث شهرک تخصصی سنگ در آذرشهر
در همین حال مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: این شرکت شهرک تخصصی سنگ آذرشهر را آماده و حتی دو نوبت اطلاعیه واگذاری آن را نیز منتشر کرده است.
سیدمرتضی نیرومند اسکویی در گفت و گو با ایرنا افزود: این شهرک ۷۸ هکتار وسعت و ظرفیت فعالیت حدود ۱۰۰ واحد تولید و فرآوری سنگ را دارد.
وی اضافه کرد: تاکنون برای آماده سازی شهرک تخصصی سنگ آذرشهر و ایجاد زیرساخت های آن حدود ۲۰ میلیارد تومان هزینه کرده ایم که البته این روند ادامه دارد.
وی در پاسخ به سوالی درباره وضعیت برق مورد نیاز شهرک نیز بیان کرد: در زمان حاضر پنج مگاوات برق از خط عمومی برای شهرک کشیده ایم و در پنج ماه آینده نیز با انتقال پست سیار برق شهرک صنعتی شهید سلیمی به شهرک تخصصی سنگ از بابت تامین انرژی هیچ گونه مشکلی نخواهیم داشت.
رییس کارگروه اقتصادی مجمع عالی بسیج سپاه عاشورا نیز در گفت و گو با ایرنا با اشاره به مشکلات مبتلابه معادن سنگ آذرشهر و فعالان آن گفت: مدیرن ارشد استان با همکاری سپاه عاشورا به جد پیگیر حل این مشکلات از طریق ایجاد واحدهای فرآوری سنگ های تزیینی و ساختمانی است.
رییسی با اشاره به اینکه شرکت شهرک های صنعتی آذربایجان شرقی در ایجاد زیرساخت های لازم برای توسعه معادن سنگ آذرشهر عملکرد خوبی داشته است، افزود: در مرحله کنونی به دنبال ایجاد واحدهای فرآوری در شهرک تخصصی سنگ آذرشهر هستیم تا ضمن جلوگیری از خروج ارزش افزوده این صنعت از استان بتوانیم گام های موثری در زمینه افزایش اشتغال زایی و درآمدزایی برای فعالان معادن سنگ آذرشهر برداریم.
وی هر گونه موفقیت در این زمینه را مستلزم هم افزایی همه نهادهای مسوول دانست و بیان کرد: اینکه بهترین سنگ های ساختمانی و تزیینی کشور در استان ما استحصال و برای فرآوری به مناطق دیگر یا خارج از کشور خام فروشی شود، فرصت سوزی است.
امید که پیگیری مسوولان ارشد آذربایجان شرقی و هم افزایی نهادهای مسوول و سرمایه گذاران با آن به بهره برداری هر چه سریع تر شهرک تخصصی سنگ آذرشهر و ارتقای سطح تولید و اشتغالزایی در آن منجر شود.