به گزارش خبرنگار ایرنا، در سال های نه چندان دور با استفاده گسترده از مواد شیمیایی در باغها و مزارع که منجر به ریشه‌کن شدن موجودات و عوامل بیماری‌زا می‌شد بیم آن رفت که حشرات و میکرو ارگانیسم‌های مفید نیز برای همیشه از بین بروند.
در دهه‌های اخیر رشد علم همراه با افزایش جمعیت و نیاز شهروندان به غذا موجب شد تا جوامع و کشورها برای توسعه و تقویت کشاورزی و گسترش تولید محصولات با بهره‌گیری از علم اقدام کنند.
در کشور ما بخش مهمی از این کار یعنی تحقیق، پژوهش و کمک به تولید علم و فناوری در بخش کشاورزی توسط مراکز تحقیقات کشاورزی انجام می شود.
در استان قزوین، وجود دشت حاصلخیز و امکان کشت انواع گیاهان در آن باعث شده این استان با کمتر از یک درصد مساحت کشور سالانه چهار تا پنج درصد محصولات کشاورزی ایران را تولید کند که در این میان نقش شرکت های دانش بنیان در حوزه کشاورزی بسیار برجسته است.
خبرنگار خبرگزاری ایرنا قزوین به همین منظور با محمدمهدی عبدالهی مدیرعامل یکی از شرکت‌های دانش بنیان استان در عرصه کشاورزی و تولیدکننده زنبورهای تریکوگراما، پیرامون اقدامات و فعالیت های این شرکت در خصوص کنترل بیولوژیک با استفاده از این زنبور به گفت و گو پرداخته است.
این پژوهشگر، کاهش آلاینده های زیست‌محیطی را از مزایای به کاربردن زنبور تریکوگراما در مزارع می داند و می گوید: در محصولات تولید شده با این روش، سموم شیمیایی به حداقل رسیده و ارتقای سلامت جامعه را در پی داشته است.
وی افزود: مهمترین مزایای این روش جلوگیری از مصرف بی رویه سموم شیمیایی است که می‌تواند عاملی برای افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول و در نهایت تولید محصول سالم و ارگانیک در استان باشد.
ایرنا. در خصوص فعالیت‌های دانش بنیان خود در حوزه کشاورزی توضیح بدهید؟
فعالیت خود را از سال ۹۵ با پرورش و اصلاح نژاد زنبور تریکوگراما به منظور مقابله با تخم آفات مزارع کشاورزی آغاز کردیم و کمی بعد زنبور هابرو براکن نیز برای اولین بار در استان تولید شد و به منظور مقابله با کرم میوه گوجه فرنگی طی برنامه کنترل بیولوژیک با همکاری حفظ نباتات جهاد کشاورزی استان قزوین در سطح ۵۰۰ هکتار از مزارع استان رهاسازی گردید.
ایرنا. کاربرد حشرات مفید در حوزه کشاورزی چیست؟
حشرات مفید به گونه‌هایی اطلاق می‌شود که برای انسان سودآور و کاربردی باشد که ممکن است به طور مستقیم پروتئین موجود در لاشه حشره در جیره حیوانات پرورشی استفاده شود یا از فعالیت حشره در باغ یا مزرعه منفعت به بهره بردار برسد.
زنبورهای پارازیتوئید در حقیقت دشمنان طبیعی آفات کشاورزی هستند که برای ادامه حیات نیاز به تغذیه از گوشت یا تخم آفت‌های کشاورزی دارند و بدین طریق با کنترل و کاهش جمعیت آفات خسارت زا در مزرعه به کشاورزان کمک می‌کنند.
ایرنا. اهمیت زنبور تریکوگراما در مبارزه بیولوژیک علیه آفات گیاهی چیست؟
زنبور تریکوگراما عامل پارازیت تخم و زنبور براکون به عنوان پارازیت لارو در آفت هلیوتیس گوجه فرنگی است که با از بین بردن مراحل تخم و لارو مانع خسارت به محصول می‌شوند.
یکی از روش‌های مبارزه با آفات گیاهان زراعی و باغی استفاده از حشرات مفید موجود در طبیعت است، زنبورهای پارازیتوئید از خانواده تریکوگراما یکی از مهمترین عوامل کنترل کننده آفات به خصوص پروانه‌ها به شمار می‌روند.
نسل زیاد، چند میزبانه بودن، سازگاری با اقلیم‌های مختلف و قابلیت پرورش روی میزبان‌های واسط از ویژگی‌های بارز این حشرات مفید است و گونه‌های مختلف این زنبور بیشترین گسترش را در نقاط مختلف کشور دارد و در ایران در سال‌های اخیر تولید و رهاسازی این زنبور در مزارع برنج، پنبه، ذرت و باغ‌های میوه برای کنترل آفات مهمی چون کرم ساقه خوار برنج، کرم قوزه پنبه، کرم ساقه خوار ذرت، کرم گلوگاه انار و کرم سیب گسترش قابل توجه داشته است.
این حشرات از جمله کوچکترین زنبورهای پارازیت بوده و گونه‌های بومی خیلی کوچک و به طول حدود ۰.۴ میلی‌متر و به رنگ‌های زرد، خرمایی، سیاه و قهوه‌ای هستند.
ایرنا. مبارزه با آفات با استفاده از حشرات مفید چه فرقی با روش‌های دیگر دارد؟
کنترل بیولوژیک آفات یا بازداری زیستی آفت‌ها در کشاورزی روشی است که در آن به وسیله دشمنان طبیعی آفت‌ها شامل شکارچیان، شبه‌انگل‌ها، خورنده علف‌های هرز و پاتوژن‌ها، جمعیت آفت‌ها کاهش یافته و کنترل می‌شود.
همچنین در روش مبارزه بیولوژیک چون از موجود زنده استفاده می‌شود و آنها نیز همانند آفات تولید مثل دارند و تا زمانی که جمعیت آفات در مزرعه زیاد باشد نسل آنها نیز در مزرعه افزایش می یابد و با کم شدن و افت (شکار) جمعیت زنبورها (شکارگر) نیز کاهش می‌یابد.
این روش برخلاف روش شیمیایی به ادوات خاصی از قبیل (سم پاش و تراکتور) نیاز ندارد و به محض رهاسازی زنبورها برای از بین بردن آفت‌ها اقدام می‌کنند و همچنین قیمت تمام شده این روش نسبت به سم کمتر است.
ایرنا. فرایند تولید و تکثیر حشرات مفید در شرکت دانش بنیان شما چگونه است؟
فرایند تولید این حشرات با تله گذاری، شکار از طبیعت، شناسایی گونه‌های مورد نظر و اصلاح ژنتیکی گونه‌های مقاوم‌تر و کاراتر در آزمایشگاه آغاز می‌شود و سپس با پرورش میزبان‌های تجاری آنها در محیطی خاص (انسکتاریوم) جمعیت سازی صورت می‌گیرد و در زمان اوج گیری آفت در مزرعه رهاسازی می‌شوند.
ایرنا. آیا به این روش مبارزه با آفات در ایران توجه لازم صورت گرفته است؟
استفاده از دشمنان طبیعی سال‌هاست که در کشورهای پیشرفته دنیا مورد استفاده قرار دارد اما متاسفانه در کشور ما توجه زیادی به آن نشده و در سطح محدود انجام می‌گیرد حال آنکه محصولی که با این روش تولید می‌شود فاقد بازمانده سموم در خود است و می‌توان با صادرات آن ارزش افزوده بیشتری نیز به دست آورد.
ایرنا. در حوزه تولید حشرات پروتئینی و کاربرد آن توضیح دهید؟
تولید حشرات به منظور تامین پروتئین جانوری، یک جایگزین نهاده با پروتئین بالا است چون مقدار آب و زمین محدودی لازم دارد.
پروتئین از آیتم‌های اصلی جیره خوراک آبزیان و طیور به شمار می‌رود و یکی از علت های تأثیر گذار افزایش قیمت یا کاهش میزان پروتئین در جامعه است و می‌توان با تولید حشرات پسماند خوار یا به طور کلی حشراتی که از جیره غذایی ارزان قیمت‌تری تغذیه می‌کنند به پروتئین جانوری با قیمت پایین‌تر دست یافت.
در حال حاضر سه حشره میلورم، سوپرورم و لارو مگس سرباز در قزوین تولید می‌شود و پرورش جیرجیرک در دست اقدام است.
مگس سرباز سیاه متداول‌ترین نوع حشرات مورد استفاده در خوراک دام است که ۵۰ درصد وزن لارو خشک مگس سرباز سیاه را پروتئین و ۳۵ درصد آن را چربی تشکیل می‌دهد و اسید آمینه‌ای برابر با پودر ماهی دارد.
از این حشرات به عنوان منابع جایگزین پروتئین برای خوراک دام و طیور و حتی انواع ماهی و میگو نیز استفاده می‌شود.
ایرنا. چه حمایت‌هایی را از مسوولان انتظار دارید؟
حمایت‌های مورد نیاز ما در بخش نخست، حمایت‌های ترویجی است، با توجه به کمتر شناخته شدن این روش مبارزه با آفات در بین کشاورزان و تاثیراتی که به سبب کاهش مواد شیمیایی بر سلامت جامعه می‌گذارد باید مردم و کشاورزان با این روش آشنایی پیدا کنند، بخش دوم حمایت‌های ریالی و تسهیلات مالی است که می‌تواند کمک بسیاری به بخش تحقیق و توسعه شرکت به منظور تولید گونه‌های جدید داشته باشد.
ایرنا. عمده مشکل شما در این زمینه چیست؟ چه برنامه ای برای آینده دارید؟
مشکل اصلی ما بحث فروش محصولات است چرا که تولیدات ما قابلیت انبار کردن ندارد و همچنین تولید در حجم پایین از نظر اقتصادی به صرفه نیست و اگر قرار به تولید انبوه باشد باید با برنامه زمانی مدون انجام شود برای همین نیاز است که کشاورزان و بهره برداران در سفارش این محصول به اجماع برسند که معمولاً این اتفاق رخ نمی‌دهد مگر اینکه جهاد کشاورزی وارد کار شود و کشاورزان را در قالب طرح‌های یارانه‌ای تشویق کنند.
هدف بعدی ما تولید عوامل بیولوژیکی گلخانه‌ای است که در حال حاضر با واسطه از کشورهای همسایه واردات می شود.
کلام آخر:
امیدواریم با ترویج و حمایت از این فعالیت‌ها در استان بتوانیم به همت همه فعالان، مدیران و مسوولان با تولید محصولات غذایی سالم و ارگانیک جهت تأمین امنیت غذایی جامعه گام‌های موثری برداریم.