به گزارش خبرنگار ایرنا، هر گاه از مسیر جاده برهان (مهاباد- بوکان) عبور می‌کردم، قطعه زمینی در نزدیکی روستای «تیکانلوجه» که در فاصله کمی از کنار جاده قرار داشت توجه من را به خودش جلب می‌کرد، چند باری می‌خواستم در همان نزدیکی‌ها توقف و سری به مزرعه بزنم ولی میسر نمی‌شد.
چند هفته قبل هنگام تردد در این مسیر رهگذری را سوار کردم و در میان حرف‌هایی که میان ما رد و بدل شد، گفت مزرعه زعفران متعلق به سه جوان مهابادی است که در یکسال گذشته زحمات زیادی برای آن متحمل شدند اما هنوز چیزی از آن برداشت نکرده‌اند.
از تجربیات سال‌های گذشته و مصاحبه با زعفران کاران می‌دانستم که آبان، ماه گلدهی زعفران و برداشت این طلای سرخ در این منطقه است و هنگام برداشت هم باید اوایل صبح و قبل از طلوع آفتاب باشد.
صبح یک روز پاییزی به سمت جاده برهان (مهاباد- بوکان) راه افتادم، این جاده به دلیل قرار گرفتن در میان باغ‌های سیب، زدرآلو، هلو، گرد و تاکستان در فصل پاییز از زیبایی خاصی برخوردار است و طبعیت هر چه در توان دارد برای زیبا کردن این مسیر دریغ نکرده و شاکار خلقت در آن به خوبی نمایان است.
مسیر را تا رسیدن روستای «تیکانلوجه» که حدود ۱۵ کیلومتر بود، غرق در تماشای مناظر زیبایی پاییزی بودم دقایقی بعد از دور مزرعه مورد نظر نمایان شد، پس از پیاده شدن از خودرو با جوانی که مشغول درست کردن چای زغالی بود، آشنا شدم.
او، شهاب فغانی نام داشت و پس از شیوع کرونا، شغل خود را از دست داده سپس به همراه ۲ دوستش با اجاره یک قطعه زمین یک هکتاری، تجربه جدیدی در زندگی را شروع کرده و به الگویی برای کشاورزان و جوانان منطقه تبدیل شده بودند.
سرگرم صحبت کردن به سمت ۲ جوان دیگر که در بخشی از زمین مشغول برداشت زعفران بودند، راه افتادیم، هر کدام سبدهای کوچکی در دست داشتند و در مسیری سه متری گل‌های زعفران که هنوز باز نشده بودند را برداشت می‌کردند.
سرگرم صحبت با آنان شدم و همزمان هم زعفران های تازه سر از خاک بیرون آورده تماشا می‌کردم، گل، گلبرگ، ساقه و کاسبرگ آن سرشار از زیبایی بود، ناخودآگاه انسان را محو تماشای خود می‌کرد، هر از گاهی با گوشی تلفن همراه و دوربین عکاسی، تصویری از آنان می‌گرفتم.
به یوسف احمدی مکری و کمال رسولی دوستان شهاب رسیدیم، یوسف مدرک مهندسی عمران و کمال لیسانس حسابداری داشت، هر کدام بنا به دلایلی شغل خود را از دست داده و سرمایه اندکی را با هم جمع کرده و راه بزرگی را در پیش گرفته بودند.
یکی از آنان گفت: با شیوع کرونا، کارم را از دست داده و با سرمایه اندکی که داشتم به تنهایی نمی‌توانستم شغل جدیدی در این شرایط خاص پیدا کنم به همین خاطر با همراهی ۲ دوست قدیمی برای احداث مزرعه زعفران اقدام کردیم.
کمال، با کلاه سفیدی بر سر، شیوه بیان و بلاغت کلام تبحر خاصی داشت بطوریکه فکر کردم دوره خاص یا آموزشی در این زمینه دیده است، او گفت: این نعمت خدادادی است و هر از گاهی برای دوستانم آواز هم می‌خوانم.
او در زمینه چیدن گل‌های زعفران از بقیه دوستانش سریع‌تر بود در حالیکه سبدش پر شده ولی همچنان عجله داشت قبل از باز شدن گل‌ها، برداشت انجام شود.
کمال افزود: گل‌های زعفران در ابتدای صبح و قبل از گرم شدن هوا به صورت غنچه هستند لذا برداشت آن آسان‌تر و عصاره بهتری هم دارد اما اگر غنچه باز شود، این کار سخت تر است.
انجمن زعفران‌کاران غرب تشکیل شود
یکی دیگر از این زعفران‌کاران جوان یوسف احمدی مکری نام داشت، او نیز در جستجوی کار این شغل را انتخاب کرده و ایده‌های جدیدی در سر داشت و می‌گفت: باید در آینده نزدیک انجمن زعفران‌کاران غرب را تشکیل دهیم تا بتوانیم در این را به دیگران هم کمک کنیم.
وی افزود: هم اکنون چندین مزرعه زعفران در مهاباد و شهرهای اطراف وجود دارد که هیچ کدام از ما ارتباط درستی با هم نداریم و اگر بتوانیم یک انجمن تشکیل دهیم می‌توانیم تجربیات و اندوخته‌های خود را به یکدیگر انتقال داده و در این راه بیشتر موفق باشیم.
اما ایده پرداز این طرح که شهاب فغانی نام داشت و دوره‌های تخصصی کاشت، داشت و برداشت زعفران را دیده بود، گفت: کسانی که تمایل به شروع کاشت زعفران دارند باید ابتدا با شیوه‌های کاشت، داشت و برداشت آن آشنا شوند که ما می‌توانیم به این علاقمندان آموزش دهیم.
وی اضافه کرد: بسیاری از افراد فکر می‌کنند که زعفران در این منطقه رویش پیدا نمی‌کند اما گونه های وحشی زعفران در فصل پاییز در این منطقه رویش دارد چون خاک و آب و هوای این منطقه مناسب کشت این محصول است.
وی افزود: اگر تعدادی کسانی که زعفران کشت می‌کنند در این منطقه بیشتر شود، ما می‌توانیم ادوات کشاورزی ویژه کاشت زعفران را با هم خریداری کنیم تا چرخه کاشت و برداشت کامل شود.
شهاب با انتقاد از کاشت محصولات آب بر در این منطقه گفت: چغندرقند در طول دوران کاشت تا برداشت ۱۸ نوبت آبیاری لازم دارد اما زعفران تنها ۲ تا سه نوبت یک اولی در اردیبهشت و دومی در ۱۵ آبان و سومی پس از پایان فصل برداشت است.
کم‌کم آفتاب کم رمق پاییزی بر بلندای آسمان نمایان شده بود و غنچه ها زعفران باز می‌شدند و زیبایی‌های این گیاه گران‌قیمت بیشتر پدیدار می‌شد و سبدهای زعفران نیز پر شده و در سمت دیگری از زمین، سفری صبحانه پهن بود و چای کتری زغالی، نان سنگک، پنیر محلی و گردو هم این صبحانه را به یاد ماندنی تر کرد.
صبحانه که خورده شد، چند نفر از اعضای خانواده هم به جمع اضافه شد و کار چیدن گل‌های زعفران رونق بیشتری به خود گرفت و سبدهای گل یکی پس از دیگری پر شد و در محلی که برای آن در نظر گرفته شده تا به کارگاه منتقل شود، جمع آوری می‌شد.
این سه جوان خلاق تاکنون بیش از ۲ میلیارد ریال برای اجاره زمین، خرید پیازه زعفران، کشت با دستگاه مکانیزه، آبیاری و حذف علف های هرز هزینه کرده و امیدوارند حداقل ۶ تا هفت سال دیگر از این مزرعه خود زعفران برداشت کنند.
طبق گفته شهاب، کار برداشت گل‌ها تا ظهر تمام می‌شود و کار جداسازی کاسبرگ ها در کارگاه توسط این افراد و چند نفر دیگر از اعضای خانواده که توان آمدن به مزرعه را ندارند، انجام می‌شود.
این سه جوان خلاق برای خشک کردن زعفران به صورت مکانیزه یک دستگاه مخصوص هم با قیمت ۱۵۰ میلیون ریال خریداری کرده بودند هر روز پس از پایان کار زعفران برداشت شده را درون آن قرار می‌دهند.
آنان پیش بینی کردند گلدهی زعفران تداوم داشته باشد و در صورتی که از توان همین تعداد خارج شد، چند کارگر روز مزد هم در روزهای آینده به جمع شان اضافه شود.
در بین این افراد که مشغول برداشت زعفران بودند، پسربچه سه ساله به نام «ئه‌ژوان» نیز حضور داشت که همراه مادرش به مزرعه آمده بود، هم با گل و هم با گُل بازی می‌کرد و گل‌های زغفران را در حالیکه غرق تماشای زیبایی آن بود از دور به من نشان می‌داد.
پس از خداحافظی از این زعفران کاران به اداره جهادکشاورزی مهاباد رفته و با مسوول واحد باغبانی در زمینه وضعیت و جایگاه زعفران در این شهرستان گفت وگو کردم.
۲ هکتار مزرعه زعفران در مهاباد به ثمر رسیده است
مسوول واحد باغبانی جهادکشاورزی مهاباد گفت: با مساعد شدن شرایط آب و هوا، برداشت زعفران از مزارع زیر کشت طلای سرخ در این شهرستان آغاز شده و هم اکنون ۲ هکتار مزرعه زعفران در این شهرستان ثمر رسیده است.
سعید کریمی اظهار کرد: از چند سال گذشته کشاورزان پیشرو این شهرستان در روستاهای «یوسف‌کند»، «عیسی‌کند»، «تیکانلوجه»، «تنگی‌بالکی» و «خورخوره» بخش مرکزی برای نخستین بار ۲ هکتار از مزارع خود زعفران کشت کرده بودند که هم‌اکنون به بار نشسته است.
وی با اشاره به اینکه برخی زعفران کاران مهابادی برداشت را آغاز کردند، افزود: آبان، ماه گلدهی مزارع زعفران است و با توجه به بار نشستن این مزارع، کشاورزان در حال برداشت و فرآوری آن هستند که تا پایان فصل برداشت نمی‌توان در خصوص میزان تولید زعفران در این شهرستان آمار داد.
این کشاورزان پیشرو با راهنمایی کارشناسان جهادکشاورزی، پیاز زعفران را از استان‌های شرقی کشور تهیه کرده و در زمین زراعی خود کشت کردند
مسوول واحد باغبانی جهادکشاورزی مهاباد گفت: این کشاورزان پیشرو با راهنمایی کارشناسان جهادکشاورزی، پیاز زعفران را از استان‌های شرقی کشور تهیه کرده و در زمین زراعی خود بر اساس اصول و رعایت استانداردهای لازم در این زمینه کشت کردند.
طبق اعلام کارشناسان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی هم اکنون در ۶۵ هکتار از اراضی استان زعفران کشت شده است و ۱۲۰ نفر هم در آذربایحان غربی به عنوان بهره بردار اصلی در کشت زعفران به طور مستقیم مشغول به کار هستند.
با توجه نیاز آبی کم زعفران و مشکل آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، کشاورزان برای کشت این محصول در این منطقه تمایل بیشتری پیدا کنند زیرا در صورتی که سطح مزارع زعفران در منطقه گسترش پیدا کرد، به دنبال آن صنایع پایین دستی آن نیز ایجاد خواهد شد.
نیاز آبی کم (حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا سه هزار متر مکعب در هکتار) و تامین نیاز آبی آن با نزولات جوی، تداخل نداشتن نیاز آبی با سایر محصولات کشاورزی مرسوم در منطقه، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم (در زمان برداشت) و اقتصادی بودن آن از جمله مواردی است که می‌توان زعفران را جایگزین دیگر محصول‌های کشاوری پرآب‌بر کرد.
حال با توجه به برنامه دولت و با ابلاغ سند الگوی کشت در سال زراعی ۱۴۰۲- ۱۴۰۱، این امید در بین زعفران‌کاران آذربایجان غربی بویژه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه زنده شده تا سازمان جهاد کشاورزی اهمیت ویژه‌ای به کشت زعفران بدهد و صنایع تبدیلی و پایین دستی این محصول که به طلای سرخ شهرت دارد، به آذربایجان غربی هم برسد.
زعفران جزو گیاهان چندساله است که با استفاده پیاز گیاه رشد می‌کند و به دلیل طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد در صنایع غذایی، شیرینی‌پزی، داروسازی و دیگر صنایع به مصرف می‌رسد.