به گزارش خبرنگار ایرنا فرقی نمی‌کند شب باشد یا روز، در بعضی محله‌های شهر کرمان کمتر و بعضی نقاط بیشتر، سگ‌های ولگرد و بلاصاحب عموما با چثه‌های بزرگ می بینیم که در خوشبینانه‌ترین حالت تا غذایشان ندهی از نگاه ملتمسانه دست برنمی دارند و در بدترین حالت ممکن عامل بروز بیماری‌ها و گزیدگی‌ها هستند.
چند وقتی است که در کوچه پس کوچه‌های شهر کرمان و بعضا خیابان‌های اصلی این شهر شاهد افزایش تعداد سگ‌های ولگرد هستیم، سگ‌هایی که با وجود قانونی مبنی بر مدیریت جمعیت این حیوانات سال هاست که در پاسکاری میان ادارات و دستگاه‌های متولی تعدادشان روزبه‌روز زیادتر می‌شود.
در حالی که وزارت کشور دستورالعملی برای مقابله با سگ‌های ولگرد تدوین کرده و مسئولیت‌هایی را به چندین دستگاه در قالب یک کارگروه سپرده اما شهرداری کرمان خود را در این مسیر تنها می‌بیند و معتقد است که سایر دستگاه‌ها مدیریت سگ‌های ولگرد را جدی نگرفته‌اند.
شهرداری‌ها کاهش تعداد سگ‌های ولگرد را منوط به کامل شدن چرخه عقیم‌سازی و واکسیناسیون این سگ‌ها قبل از رهاسازی می‌دانند، اما این عقیم سازی هزینه‌های بالایی دارد و شهرداری می گوید که بتنهایی از عهده آن بر نمی آید.
غذا دادن شهروندان به سگ‌ها از روی حس ترحم، مدیریت نشدن زباله‌های شهری و حذف سطل‌های زباله طی یک دوره مدیریت شهری نیز در کنار انجام نشدن وظایف دستگاه‌های متولی مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد را دشوارتر کرده و بر جمعیت این سگ ها در خیابان ها و کوچه ها افزوده است.
زندگی سگ‌های بدون صاحب و به اصطلاح ولگرد در هر شهری چالش‌های متعددی به همراه دارد که مهمترین آنها به خطر افتادن سلامت مردم از حیوان گزیدگی گرفته تا خطر سرایت بیماری‌ها و آلودگی معابر شهری است.
با وجود گذشت ۱۴ سال از تدوین قانونی برای مقابله با سگ های ولگرد هنوز تعداد این سگ‌ها طبق مشاهدات میدانی در نقاط مختلف شهر کرمان زیاد است، موضوعی که به ما را به سوژه اصلی این گزارش رساند اینکه چرا تعداد سگ‌های ولگرد همچنان رو به فزونی است؟
مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد
سال ۸۷ سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور، دستورالعملی برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد تدوین کرد دستورالعملی ۲۲ صفحه‌ای که در ۱۲ ماده حدود قوانین و مقرارت مقابله و کنترل جمعیت این حیوانات را مشخص کرد و هر ۲ سال یکبار بروزرسانی شده است.
مهمترین وجه دستورالعمل تدوینی وزارت کشور در سال ۸۷ در ماده هفت این دستورالعمل به روشنی تبیین و گفته شده که «پس از جمع‌آوری سگ‌های ولگرد از سطح شهر و روستا و انتقال آنها بـه قفس نگهداری موقت در مرکز نگهداری، عملیات معاینه، تشخیص و تفکیک سگ‌های اصیل و سـگ‌هـای آلـوده زیـر نظـر دامپزشک انجام می‌شود و سگ‌های ولگرد آلوده و غیرمفید از سگ های اصیل مفید تفکیک و سگ‌های مفید توسط دامپزشک واکسیناسیون و قرنطینه شده، پس از طی دوره قرنطینه، نصب قلاده و شناسنامه دار کردن سگ به مراکز یا افراد متقاضی پس از اخذ تعهـد از آنهـا درخـصوص نگهـداری مناسب حیوان و عـدم رهاسـازی ، انجـام دوره‌های معاینـات و مراقبت‌های بهداشتی لازم تحویل می‌شود. سگ‌هایی که بعنوان سگ گله به افراد واگذار می‌شود قبـل از واگذاری توسـط دامپزشک عقیم‌سازی خواهند شد.»
طبق دستورالعمل وزارت کشور برای مقابله با سگ‌های ولگرد و بدون صاحب، شهرداری در کنار ۱۵ دستگاه دیگر در ستاد استانی کارگروه مقابله با جمعیت این حیوانات نقش اصلی را ایفا می‌کند.
گرچه وقتی پای صحبت متولیان شهرداری می نشینیم می گویند که در باره جمع آوری سگ ها کارهایی انجام می دهند اما وقتی می پرسیم که این فعالیت ها در چه فرآیند و به چه شکلی انجام می شود که همچنان مشکلات به میزان قابل تاملی باقیست، می گویند که در این زمینه تنها هستند و نیاز به حمایت سایر دستگاه ها دارند.
البته صرفنظر از اینکه مدیران شهرداری می گویند ظرفیت پناهگاهشان محدود است اعلام می کنند این کار به پیمانکار واگذار شده و نظارت بر روند فعالیت ها در بخش خصوصی و نحوه انجام آنها نیز خود حکایت مفصلی است که باید در جای خود بررسی شود.
اما مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان که متولی این موضوع است در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: زنده‌گیری، نگهداری در پناهگاه، واکسیناسیون، غذا دادن و عقیم‌سازی سگ‌های بلاصاحب برعهده شهرداری است.
مصطفی عسکری افزود: شهرداری تا این لحظه عملیات زنده‌گیری سگ‌های ولگرد را به پیمانکار واگذار کرده است و پیمانکار در پنج منطقه شهرداری شهر کرمان به تفکیک این اقدام را انجام می‌دهد و سگ‌های بلا صاحب را به پناهگاه می‌آورند.
وی بیان کرد: زنده‌گیری سگ‌های ولگرد توسط دارت بیهوشی انجام می‌شود تا به این حیوانات آسیبی وارد نشود و سپس به پناهگاه شهرداری انتقال می‌یابند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان تصریح کرد: در پناهگاه، سگ‌های ولگرد غربالگری و سگ‌های سالم از بیمار جدا می‌شود و بعد از انجام فرایند واکسیناسیون، عقیم‌سازی و مراحل رهاسازی آنها اتفاق می‌افتد؛ یعنی این سگ‌ها مجدد به نقطه قلمرو خودشان برگردانده می‌شوند و بعد از اتمام چرخه عمر در نهایت تعداشان محدود خواهد شد.
ظرفیت محدود پناهگاه کرمان
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان با تاکید بر اینکه ظرفیت پناهگاه نگهداری سگ‌های ولگرد در شهر کرمان محدود است، گفت: اگر این چرخه آمدن سگ‌های ولگرد به پناهگاه و در نهایت عقیم‌سازی و رهاسازی آنها به صورت کامل انجام شود تعداد این سگ‌ها به مرور زمان کم می‌شود و نیاز به افزایش ظرفیت و ایجاد پناهگاه جدید نخواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: کمپ نگهداری سگ‌های بلاصاحب در کرمان طبق دستورالعمل تدوینی وزارت کشور اداره و در این مرکز پلاک‌گذاری و شماره‌گذاری سگ‌ها و گندزدایی محیط نگهداری نیز به صورت مرتب انجام می‌شود.
عسکری ادامه داد: طبق قرارداد شهرداری با دانشکده دامپزشکی، عقیم‌سازی تعدادی از این سگ‌های ولگرد را این دانشکده انجام می‌دهد و برای بخش دیگرشان تا چند روز آینده بخش خصوصی وارد خواهد شد و در نهایت با این اقدامات تا پایان امسال یکهزار سگ عقیم و سپس به محل اولیه برگردانده و رهاسازی می‌شوند.
شهرداری: تنهاییم
وی با اشاره به اینکه متاسفانه شهرداری در این قصه جمع‌آوری، نگهداری و کاهش تعداد سگ‌های بلا صاحب تنها مانده است، گفت: کمک‌ها از سایر دستگاه‌ها به صورت جدی نیست، یعنی یک وقت‌هایی کمک‌هایی می‌شود ولی قابل توجه نیست.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان با اشاره به اینکه در کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب باید ادارات مختلفی جدی ورود کنند و کمک دهند، تصریح کرد: طبق آمار روزانه از سطح پنج منطقه این شهر نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ قلاده سگ ولگرد روزانه زنده‌گیری می‌شود اما این ظرفیت وجود دارد که تعداد زنده گیری این حیوانات افزایش پیدا کند البته به شرطی که فراینده عقیم‌سازی و سپس واکسیناسیون این حیوانات به طور کامل انجام شود.
طبق ماده سه دستورالعمل تدوینی وزارت کشور برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد، دامپزشکی یکی از دستگاه‌های اجرایی مسئول در کنترل جمعیت این حیوانات است. حسین رشیدی مدیرکل دامپزشکی استان کرمان در گفت‌وگو با ایرنا افزود: دُرست است که دامپزشکی عضو کارگروه استانی کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد است اما این کارگروه وظایفی را تعیین کرده که عموما برعهده شهرداری است به این معنی که بحث مدیریت و ساماندهی سگ‌های ولگرد به عهده شهرداری‌ها گذاشته شده و بعضا در مواردی سازمان‌های مردم نهاد(ngo) با شهرداری در این موضوع مشارکت دارند.
وی با اشاره به اینکه شهرداری در انجام فرایند عقیم‌سازی یا یوتانایز کردن( مرگ بدون اعمال درد و رنج) سگ‌های بلاصاحب از کمک‌های فنی دامپزشکان استفاده می‌کند، بیان کرد: قراردادی بین شهرداری و دانشکده دامپزشکی امضا شده و قرار است فرایند عقیم سازی سگ‌های ولگرد را این دانشکده برای شهرداری انجام دهد ما هم با شهرداری تعهد کردیم که واکسن مورد نیاز و داروی ضد انگل را در اختیار دامپزشکان این دانشکده بگذاریم.
اختلافات حل شده
رشیدی توضیح داد: مدتی ظاهرا قرارداد میان شهرداری و دانشکده دامپزشکی به لحاظ اختلافاتی روی مباحث این قرارداد متوقف شده بود اما طی چندروز اخیر این اختلافات بین دانشکده دامپزشکی و شهرداری حل و فصل شده و قرار است هر زمان دانشکده دامپزشکی برای حیوانات ولگرد درخواست واکسن کرد دراختیارشان بگذاریم.
عضو شورا: همکاری دامپزشکی کافی نیست
فتح الله مویدی رییس کمیسیون خدمات شهری بهداشت و محیط زیست با اشاره به اینکه یکی از دستگاه‌هایی که برای عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد باید همکاری کند، دامپزشکی است افزود: این دستگاه‌ها برای موضوع عقیم سازی سگ های ولگرد همکاری لازم را نمی‌کنند و در فرایند عقیم‌سازی این حیوانات شهرداری هم‌اینک حدود یک میلیون تومان برای هر قلاده سگ هزینه می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه نگهداری و مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد تنها بر دوش شهرداری افتاده است، گفت: سازمان‌های مردم نهاد هم به شهرداری در نگهداری و مدیریت سگ‌های ولگرد کمک‌هایی می‌کنند اما این رقم در مقابل تعداد سگ‌های ولگرد موجود ناچیز است.
مویدی اظهارداشت: تعداد سگ‌های بلاصاحب در سطح شهر واقعا زیاد است البته شهرداری با دانشکده دامپزشکی قرارداد بسته است و در حد وسع روزانه تعدادی را عقیم‌سازی می‌کنند اما این اقدامات جوابگوی جمعیت این تعداد سگ ولگرد نیست.
نقش مردم در افزایش سگ‌های ولگرد
طبق مطالعات، دسترسی به غذای بیشتر عامل رشد جمعیت سگ‌ها ولگرد و بلاصاحب است . وقتی به آنها غذا می‌دهیم هم جمعیتشان بیشتر می‌شود و هم به دلیل اینکه این حیوانات اهلی هستند و نسبت به حیوانات دیگر خیلی سازگارترند، در صورت غذادهی زیاد رشد خیلی سریع‌تری خواهند داشت و تعداد زیادی توله به دنیا می‌آورند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان گفت: غذا دادن مردم به سگ‌های بلا صاحب در افزایش تعداد این موارد موثر است و درخواست داریم مردم این غذاها را به سایت نگهداری این حیوانات تحویل دهند تا ما در اختیار این سگ‌ها قرار دهیم.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان در این زمینه معتقد است: غذا دادن مردم به سگ‌های بلاصاحب در افزایش تعداد این موارد موثر است و درخواست داریم مردم این غذاها را به سایت نگهداری این حیوانات تحویل دهند تا ما در اختیار این سگ‌ها قرار دهیم.
عسکری با اشاره به اینکه پناهگاه سگ‌های بلاصاحب کیلومتر ۱۱ جاده کوهپایه است، تصریح کرد: وقتی شهروندان در منطقه‌ای اقدام به غذا دادن به سگ های ولگرد می‌کنند این سگ‌ها را دیگر نمی‌توان از آن منطقه جدا کرد.
وی اظهارداشت: گذاشتن زباله‌ها در خارج از محدوده زمانی تعیین شده (ساعت ۲۱ شب) نیز در زیاد شدن سگ‌های بلاصاحب و موضوع زباله‌گردی این حیوانات برای پیدا کردن غذا خیلی موثر است از این رو درخواست می کنیم شهروندان طبق ساعتی که اعلام شده زباله‌های خود را در محل‌های تعیین شده بگذارند.
عسکری تصریح کرد: حامیان حیوانات در بعضی مواقع مانعی برای زنده‌گیری سگ‌های ولگرد هستند و درباره این موضوع مشکلاتی نیز ایجاد کردند البته این مانع بودن قطعا در شهرهای دیگر هم اتفاق افتاده و تنها مختص کرمان نیست.
وی بیان کرد: مردم برای گزارش وجود سگ‌های ولگرد در منطقه محل سکونتشان می‌توانند با سامانه ۱۳۷ شهرداری تماس بگیرند و گزارشی از این موضوع ارائه دهند تا بلافاصله عوامل مرتبط با شهرداری به این مناطق اعزام و زنده‌گیری این سگ‌های ولگرد را انجام دهند.
مویدی عضو شورا نیز با اشاره به اینکه جمع‌آوری سطل‌های زباله و گذاشتن زباله در ساعت‌های مشخص بر سر کوچه‌ها باعث افزایش تعداد سگ های ولگرد شده است، بیان کرد : برای حل مشکل پاره شدن زباله‌ها توسط حیوانات فعلا یک شهرک به صورت نمونه در شهر کرمان انتخاب و تعدادی از سطل‌های زباله در آنجا نصب شده است.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
مدیرکل دامپزشکی استان کرمان نیز با اشاره به اینکه غذا دادن به حیوانات از منظر ترحم کردن به حیوانات طبیعی است ولی از منظر دیگری باعث افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد می‌شود، بیان کرد: شهروندان اگر بخواهند کمکی به این سگ‌ها کنند، می‌توانند این کمک را در اختیار شهرداری بگذارند و عوامل شهرداری در اختیار این حیوانات ولگرد بگذارند.
وی تاکید کرد: مردم خودشان به سگ‌های ولگرد در خیابان ها غذا ندهند زیرا این موضوع باعث افزایش جمعیت این حیوانات در سطح شهر می‌شود و از سوی دیگر شهروندان خودشان شخصا به حیوانات ولگرد نزدیک نشوند زیرا آن حیوان ممکن است در ظاهر علائمی نداشته ولی هار و دارای آلودگی انگلی باشد.
خطرات سگ‌های ولگرد
سگ‌های بلا صاحب و ولگردی که شهرداری جمع‌آوری می‌کند در مرکزی در جاده کوهپایه توسط دامپزشکان واکسینه می‌شوند اما برای سگ‌هایی که بی‌صاحب هستند و در مرکز هم نگهداری نمی‌شوند روش دیگری جهت واکسیناسیون مانند واکسنهای خوراکی در این استان وجود ندارد.
رشیدی با اشاره به اینکه واکسیناسیون سگ‌های صاحبدار و گله توسط مجموعه دامپزشکی انجام می‌شود، گفت: سگ‌های بلاصاحب و ولگردی که شهرداری جمع‌آوری می‌کند در مرکزی در جاده کوهپایه توسط دامپزشکان واکسینه می‌شوند اما برای سگ‌هایی که بی‌صاحب هستند و در مرکز هم نگهداری نمی‌شوند روش دیگری برای واکسیناسیون مانند واکسن های خوراکی در این استان وجود ندارد.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
وی تاکید کرد: برای واکسیناسیون حتما باید حیوان در جایی ساکن و تحت کنترل باشد اینک روش واکسیناسیون غیر تزریقی(خوراکی) در کشور نداریم.
مدیرکل دامپزشکی استان کرمان تصریح کرد: در بعضی از کشورها واکسنهای خوراکی هم وجود دارد که برای حیات وحش در محیط طبیعت گذاشته می‌شود اما این موضوع در کشور ما هنوز شکل نگرفته؛ ظاهرا سازمان محیط زیست در خصوص تهیه واکسن خوراکی مطالعه‌ای داشته اما تاکنون نتیجه‌ای اعلام نکرده اند.
سگ‌های بلاصاحب مفید و غیرمفید
وی ادامه داد: براساس دستورالعمل وزارت کشور، عوامل شهرداری سگ‌های بلاصاحب را از سطح فضای شهری جمع‌آوری و زنده‌گیری می‌کنند و این حیوانات را در محلی که با کمک سازمان‌های مردم نهاد دایر کردند نگهدار می‌کنند تا سگ‌های مفید و غیرمفید شناسایی می‌شود.
مدیرکل دامپزشکی استان کرمان تصریح کرد: بعد از آوردن سگ‌های بلاصاحب به محل نگهداری در صورت مفید بودن اگر متقاضی وجود داشته باشد کارهای واکسیناسیون و درمان ضد انگلی در مورد این حیوانات انجام و با گرفتن تعهد تحویل اشخاص متقاضی برای نگهداری می‌شود.
وی توضیح داد: سگ‌های ولگردی که در مرکز نگهداری غیرمفید تشخیص داده شوند ۲ سرنوشت دارند؛ در فرایند نخست ابتدا عقیم‌سازی و سپس در مناطقی که کنترل بیشتر بر روی آنها وجود دارد دوباره رهاسازی می‌شوند.
رشیدی ادامه داد: سگ های ولگرد غیر مفیدی که بیمار باشند به صورت مرگ آرام به گونه‌ای که حیوان زجر نکشد از بین می‌روند.
وی تاکید کرد: مرگ آرام برای این سگ‌های ولگرد غیرمفید باید زیر نظر دامپزشک انجام شود که در این زمینه قراردادی میان شهرداری و دانشکده دامپزشکی بسته شده و در مواردی که تشخیص دهند این حیوان دیگر بلااستفاده است و مشکلاتی دارد این کار اتفاق می‌افتد؛ البته فرایند مرگ آرام سگ‌های ولگرد غیرمفید با پروتکل خاصی و تزریق بعضی از داروها به این حیوانات انجام می‌شود.
سگ‌های بلاصاحب مفیدی که متقاضی ندارند
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان همچنین بیان کرد: اگر چنانچه کسی سگ گله بخواهد، می‌تواند به شهرداری مراجعه کند و این مجموعه از سگ‌هایی که عقیم شدند در اختیارشان قرار خواهد داد اما در سال جاری برای این موضوع مراجعه خیلی کم بوده و بیشتر از ۸۰ مورد متقاضی نگهداری این سگ‌ها وجود نداشته است.
عسکر تاکید کرد: کسانی که می‌خواهند صاحب این سگ‌ها شوند به سازمان مدیریت پسماند شهرداری بیایند و تقاضای کتبی دهند تا این سگ‌ها با توجه به اینکه عقیم شده و مشکل خاصی نداشته باشند به آنها برای مورادی چون نگهبانی و سگ های محافظ گله تحویل داه شوند.
مواد غذایی برای سگ‌های بلاصاحب
مدیرکل دامپزشکی استان کرمان بیان کرد: استفاده از مواد ضایعاتی کشتارگاه‌ها برای تغذیه سگ‌های بلاصاحب توسط شهرداری‌ها اعلام نیاز شده اما این مواد ضایعاتی کشتارگاه‌ها ابتدا باید سالم‌سازی شود زیرا در صورت خام بودن باعث انتشار آلودگی و ادامه گسترش ویروس‌های انگلی می‌شود.
رشیدی بیان کرد: به کشتارگاه‌ها اعلام کرده ایم در صورتی که شهرداری امکانات تبدیل ضایعات گشتارگاه‌ها یا پختن آنها را داشته باشد این ضایعات را در اختیارشان بگذارند؛ البته در مواردی هم بوده که بعضی از فرآورده‌هایی تاریخ گذشته که نیاز به معدوم سازی داشتند در اختیار شهرداری‌ها گذاشته شده است.
موانعی برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد
وی بیان کرد: دستورالعملی که وزارت کشور برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد تهیه کرده و در اختیار شهرداری‌ها قرار داده همه‌جانبه است البته اگر این دستورالعمل تنها در یک شهر اجرا شود و در بقیه شهرها اجرا نشود نتیجه‌ای برای کنترل جمعیت این حیوانات حاصل نمی‌شود.
مدیرکل دامپزشکی استان کرمان تصریح کرد: برای اینکه جمعیت این حیوانات کنترل شود ابتدا باید منابع غذایی و پناهگاه در اختیارشان نباشد زیرا این موارد باعث افزایش جمعیت این حیوانات می‌شود و در این زمینه شهرداری باید منابع غذایی( زباله) شهری را مدیریت کند.
رشیدی تاکید کرد: خرابه‌های اطراف شهرها نیز باعث افزایش تولید مثل سگ‌های ولگرد و افزایش جمعیتشان می‌شود.
مویدی عضو شورای شهر کرمان نیز بیان کرد: متاسفانه از جاهای دیگر نیز سگ به ورودی های شهر کرمان می‌آورند و اگر هر جای ورودی‌های این شهر بروید مثلا بهشت زهرا، تعدادی زیادی از این سگ‌ها را مشاهده می‌کنید.
به گزارش ایرنا مدیریت نشدن زباله‌های شهری، انجام نشدن کامل وظیفه هر کدام از دستگاه‌ها، مدیریت نشدن جمعیت سگ‌های بلاصاحب در همه شهرهای استان، هزینه بالای عقیم‌سازی، متقاضی نبودن برای نگهداری سگ‌های بلاصاحب مفید و غذا دادن و دلسوزی مردم در مقابل سگ‌های ولگرد و بی صاحب باعث شده که روز به روز تعداد این حیوانات در سطح شهر کرمان افزایش پیدا کند حال آنکه حضور این حیوانات سلامت و آرامش شهروندان را به هم می زند؛ لذا ضرورت دارد این موضوع بیش از پیش در کرمان جدی گرفته و نتیجه اقدامات نیز به افکارعمومی گزارش شود.