گفته می شود نسل زد شامل متولدین سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ (۱۹۹۵-۲۰۱۰) است که ویژگی هایی چون ریسک پذیری، سنت شکنی و گاه روحیه سرکشی دارند.
ضروری است زبان این نسل را درک کرد و با تفاهم و همدلی این افراد را با رویه های غالب جامعه و ارزش و هنجارهای عرفی اجتماع آشنا کرد زیرا این نسل برآیند دنیای دیجیتال و نت هستند که از همان بدو تولد در چنین بستری رشد کرده اند و به طور طبیعی خواسته ها، باورها و ارزش های آنها با نسل های قبل بسیار متفاوت است.
تشکیل ستاد و حتی کارگروههای مرتبط در سطح ملی با بهره گیری از ظرفیت جامعه شناسان، جمعیت شناسان و روانشناسان برای درک این نسل در کنار اتخاذ سیاست های حاکمیتی می تواند در این رابطه راهگشا باشد و در این بین نمی توان از نقش رسانه ها برای دیده شدن بچه های متعلق به این نسل و درک مطالبات و خواسته های آنها چشم پوشی کرد.
خبرگزاری ایرنا در همین رابطه سلسله گفت و گوهایی را با اساتید دانشگاه، جامعه شناسان و سایر افراد ذیربط آغاز کرده است و تلاش می‌شود با تداوم فرایندمحور این مباحث، شناختی درست از نسل زد، مطالبات، شکاف نسلی با اسلاف خود و سایر مشخصه های این رده جمعیتی را ارائه کنیم.
یک جامعه شناس معتقد است: اکنون یک نوزایی فکری در جامعه ایجاد شده که جوانان را به سمت خودمختاری یا خردگرایی هدایت می‌کند.
امان الله قرائی مقدم در گفت و گو با خبرنگار گروه جامعه ایرنا درباره چگونگی پیدایش جوانان نسل زد اظهار کرد: اکنون جامعه ما با یک نوزایی فکری مواجه شده است که در آن جوانان دهه ۸۰، دیگر مانند جوانان دهه‌های پیشین نیستند.
وی افزود: جوانان امروزی با توجه به انجام تحصیلات و کسب علم و دانش افرادی به اصطلاح خردگرا هستند؛ این افراد از منطق پیروی می‌کنند و سنت‌خواهی و سنت‌گرایی را پشت سر گذاشته‌اند.
این جامعه‌شناس عنوان کرد: جوانان امروزی این مرحله از زندگی را که بزرگترها چه می‌گویند و چه اقداماتی انجام می‌دهند کنار گذاشته‌اند و اکنون به‌واسطه تحصیل و کسب علم، طرز تفکر دختران در روستاها نیز تغییر کرده و اعمال، رسم و سنت ریش‌سفیدان و اهالی برای آنها پایان یافته است.
قرائی مقدم با بیان اینکه جوانان وارد مرحله خردگرا یا خودمختار شده‌اند، افزود: عامل دوم تاثیرگذار در رفتار متفاوت جوانان امروزی، سریال‌ها و رسانه‌های فضای مجازی است که آنها را به سمت خودمختاری هدایت می‌کند.
وی یادآورشد: همچنین والدین نیز در رسیدن جوانان به مرحله خودمختاری یا خردگرایی تاثیرگذار بوده‌اند زیرا آنها همواره فرزندان به‌ویژه دختران را به تفکر، پیشرفت، استقلال، گرفتن حق و خود بودن تشویق کرده‌اند.
این جامعه شناس به تاثیر رسانه‌های جمعی و نقش همسالان در رفتار متفاوت نسل جدید اشاره کرد و گفت: سریال‌ها، رسانه‌های جمعی و فضای مجازی همواره جوانان را به ساختن زندگی خود تشویق کرده‌اند و اکنون جوانان عنوان می‌کنند که ما هستیم که زندگی را می‌سازیم.
قرائی مقدم یادآورشد: اکنون جوانان تقدیر را نمی‌پذیرند و می خواهند زندگی خودشان را بسازند و در نتیجه خواسته‌ها و اعمال آنها با سنت‌خواهان متفاوت است.
وی با بیان اینکه اعتماد جوانان نسبت به سنت‌خواهان از بین رفته است، اظهار کرد: جوانان امروز خواسته‌هایی دارند که سنت‌خواهان با آنها مخالفت می‌کنند؛ بنابراین از هم دور می‌شوند و ۲ قطب غیرهم‌نام ایجاد می‌شود.
اعتماد میان حاکمیت و جامعه باید تقویت شود/ صدای دهه هشتادی ها شنیده شود
این جامعه شناس اضافه کرد: همچنین جوانان بارها وعده‌هایی را تجربه کرده‌اند که عملی نشده است و براین اساس اعتماد عمودی یعنی اعتماد جامعه و حاکمیت در طول سال‌ها کمرنگ شده و باید به مرور زمان این اعتماد دوباره ایجاد شود.
قرائی مقدم، شنیده شدن و عمل کردن به خواسته‌های جوانان را راهکار مناسب برای تعامل مسالمت آمیز با نسل جدید دانست و گفت: جوانان باید درک شوند و اگر قرار است که ارشادی برای آنها صورت گیرد، توسط افراد تحصیلکرده و جامعه شناسان باشد.
وی ادامه داد: اگر نسل جدید یا همان جوانان دهه ۸۰ درک نشوند، در سالهای آینده جوانان دهه ۹۰ هم همراه آنها می‌شوند و شرایط سخت می‌شود.
به گفته وی، راهکار تعامل مناسب با جوانان نیازمند یک نوع بازنگری در همه امور است.
این جامعه شناس گفت: برخی رفتارها از سوی بچه های دبیرستانی مهمتر از دانشجویان است زیرا این جوانان احساسی‌تر هستند و زودتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
قرائی مقدم تاکید کرد: هر معلم باید با رعایت رفتار، پوشش و چگونگی صحبت کردن خود، یک مربی پرورشی باشد و خود هم به توصیه‌هایشان به دانش‌آموزان عمل کنند.