به گزارش ایرنا، برخوردار نبودن نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از بودجه ثابت، فعال نبودن کتابخانه‌های سیار در روستاهای دور افتاده برای استفاده کودکان و نوجوانان، قیمت بالای کتاب و هزینه بالای پست، به‌روز آوری کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های عمومی و استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی از مهمترین چالش‌های کشور برای ارتقای سرانه مطالعه است.
طبق آخرین اطلاعات ارائه شده مرکز آمار ایران، سرانه مطالعه هر فرد ۱۵ ساله و بیشتر باسواد کشور در سال ۱۳۹۹ برابر ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بود که در صورت ارائه راهکارهای موثر برای حل چالش‌های موجود می‌توان به ارتقای این سرانه امیدوار بود.
آشنایی با کتاب در بیشتر مردم به دوران کودکی‌شان برمی‌گردد و شنیدن قصه‌ها به عنوان لالایی شبانه تداعی بخش خواب‌های شیرین است و با بزرگ‌ترشدن و یاد گرفتن الفبا و درگیری با درس و مدرسه، همچنان این علاقمندی ادامه دارد.
بیشتر کودکان هنگام حضور در فروشگاه‌های نوشت‌افزار بدون توجه به پدر و مادر که برای خرید لوازم مورد نیاز مهدکودک و یا مدرسه با آنان همراه می‌شوند به سراغ قفسه کتاب می‌روند و از روی شباهت عکس جلد به دنبال انتخاب قصه‌ای جدید برای خواندن خود و یا شنیدن از زبان والدین می‌گردند اما برخی از خانواده‌ها با توجه به شرایط اقتصادی اولویت را به خرید سایر اقلام اختصاص می‌دهند.
از طرف دیگر سلایق کودک با ورود به مرحله نوجوانی با توجه به توسعه دایره فکری و آشنایی بیشتر با دوستان و موضوع‌های مختلف در انتخاب کتاب متنوع‌تر می‌شود و علاقمند است در کنار مطالب درسی با خواندن کتاب‌های غیر درسی نگاهی واقعی‌تر به محیط پیرامونی خود داشته باشد، لذا می‌طلبد کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های کشور برای جذب بیشتر گروه‌های سنی مختلف به مطالعه جدید و به‌روزتر شود.
علاقمندی جامعه به خواندن کتاب با موضوع‌های جدید
به گفته یکی از کارشناسان حوزه کودک و نوجوان، بچه‌ها در سنین کودکی معمولا به کتاب‌هایی علاقمند می‌شوند که یک مقدار فضای ذهنی‌شان را بازتر می‌کند مانند کتاب‌های شعر با تکرار زیاد کلمات و همچنین حس خوبی به قصه‌هایی با موضوع خانواده و زندگی حیوانات دارند.
ندا جلالی ادامه داد: برای گروه سنی کودک تلاش شده موضوع قصه‌ها پایان شادی داشته باشد و نیکی و خوبی بر بدی و زشتی پیروز شود و به والدین هم توصیه می‌کنیم در خرید کتاب حتما گروه سنی فرزند خود را در نظر بگیرند.
وی افزود: در گروه سنی نوجوان لازم است کتاب‌هایی با موضوع‌های فانتری و متنوع مطابق با ساختار فکری این گروه در کتابخانه‌ها و یا کانون‌های پرورش فکری در اختیارشان قرار می‌گیرد که به عنوان نمونه می‌توان به علاقه زیاد این گروه سنی به داستان‌های شاهنامه و قهرمان‌های اسطوره‌ای آن اشاره کرد.
مسوول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شماره یک گنبدکاووس گفت: میل به کتابخوانی با شنیدن لالایی و قصه از کودکی نهادینه می‌شود و هرچقدر آشنایی والدین نسبت به کتاب‌های سنین پایه بیشتر باشد به همان نسبت زمینه جذب کودکان و نوجوانان به کتاب بیشتر خواهد شد.
جلالی افزود: در گروه سنی کودک کتاب‌های خوبی منتشر شده و همچنان ظرفیت فراوانی برای ورود جدی‌تر نویسندگان برای تالیف کتاب در این گروه سنی وجود دارد اما برای گروه سنی نوجوان آن گونه که باید کتاب تالیف نشده و لازم است آثار جذاب‌تری برای این گروه سنی خلق شود.
کتاب‌های کم‌بازدید در کتابخانه‌های کانون پرورش فکری شناسایی می‌شود
این کارشناس حوزه کودک و نوجوان گفت: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان هر ساله با انجام آمارگیری بر اساس امانت‌سپاری، آثار تالیفی کم استقبال را در کتابخانه‌های مراکز خود شناسایی و با کتاب‌های با جذابیت بیشتر برای این گروه‌های سنی جایگزین می‌کند.
جلالی از نویسندگان خواست برای تالیف کتاب در گروه سنی کودکان و نوجوانان در جمع آنان حضور یافته و با دغدغه‌های فکری امروز آنان بیشتر آشنا شوند تا آثارشان تاثیر بهتری برای رشد فکری فرزندان ایران زمین داشته باشد.
وی افزود: نیاز است والدین به عنوان موثرترین افراد برای تشویق فرزندان خود به مطالعه، به خرید کتاب در سبد خانوار بیش از بیش توجه کنند و عضویت فرزندانشان در مراکز کانون پرورش فکری و یا کتابخانه‌های عمومی را مهم بشمارند.
به اعتقاد فعالان این حوزه، در بزرگسالی هم با وجود سرک کشیدن‌های مداوم بر اساس نوع فعالیت و یا برای تفریج به کانال‌ها و شبکه‌های مجازی و فاصله گرفتن از مطالعه همچنان مشاهده کتاب و حتی لمس آن برای بیشتر مردم لذت بخش است.
فعال حوزه کتاب در رابطه با علاقمندی جامعه به کتابخوانی، گفت: به طور قطع بیشتر مردم در صورت فراغ بال و نداشتن دغدغه‌های مالی و ذهنی علاقمند به مطالعه و کتابخوانی هستند چرا که میزان مطالعه با هر ملاکی که در نظر بگیریم در هر کشوری ارتباط مستقیم با رفاه و پیشرفت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن کشور دارد.
ابراهیم جهان‌تیغ افزود: بر اساس بررسی وضعیت اعضای فعال کتابخانه‌ها، تعداد امانت‌ها، بررسی تعداد خیران کتابخانه‌ساز، تعداد دانلود کتاب‌های صوتی و الکترونیکی و کاربران اپلیکیشن‌های کتابخوانی، ایران جایگاه مطلوبی در مطالعه ندارد.
وی برخوردار نبودن نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به عنوان اصلی ترین سازمان در ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی از بودجه ثابتی و مناسب را از مهمترین چالش‌های این حوزه دانست و گفت: این امر در تمام مسائل مختلف این سازمان تاثیر منفی خواهد گذاشت و بزرگترین ضربه را در بحث تهیه کتاب‌های مناسب و به روز برای کتابخانه‌های عمومی می‌زند.
وی با ۱۳ سال سابقه خدمت در کتابخانه‌های عمومی، دانشگاهی و حوزوی با اشاره به ارتباط مستقیم شرایط رفاهی و اقتصادی مردم و سرانه مطالعه در کشورها، اظهارداشت: باید بررسی میزان مطالعه را در کنار شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها در نظر گرفت.
لزوم ایجاد کتابخانه‌های سیار در مناطق دورافتاده
جهان‌تیغ ادامه داد: پیشرفت‌های خوبی برای ایجاد کتابخانه‌های عمومی در کشور صورت گرفته اما به دلیل شرایط اقتصادی سرعت آن کاهش یافته و می‌طلبد با ایجاد کتابخانه‌های سیار به‌ویژه در روستاهای دور افتاده این مشکل را رفع کرد تا عدالت در این زمینه اجرایی شود.
وی افزود: به دلیل افزایش قیمت کتاب در کشور، شاهد درخواست‌های بیشتر کاربران کتابخانه‌ها به تهیه کتاب‌های جدید در کتابخانه‌ها اعم از عمومی و دانشگاهی هستیم و کتابخانه‌ها متناسب با بودجه در نظرگرفته شده باید اولویت‌های خرید کتاب را در نظر بگیرند که این به معنی حذف بخش قابل توجه از درخواست‌های کاربران است.
این فعال حوزه کتابخانه‌ها، گفت: در گذشته طرحی با عنوان "کتاب من" در کتابخانه‌های عمومی اجرایی شد که کاربران کتابخانه بر اساس علایق خود، کتابی را برای خرید و ثبت در کتابخانه‌های عمومی درخواست می‌دادند و پیشاپیش می‌دانستیم برای این کتاب در کتابخانه خواننده‌ای وجود دارد.
جهان‌تیغ اظهارداشت: این طرح باز هم به دلیل مشکلات مالی متوقف شد و تهیه کتاب‌ها بیشتر به‌صورت خرید متمرکز و بدون نظرخواهی انجام می‌شود و این مساله باعث شده نه تنها بخشی از کاربران از کتاب مورد علاقه خود محروم شوند بلکه کتاب‌های قابل توجهی هم که خریداری شده است بدون استفاده در قفسه‌های کتابخانه خاک می‌خورد.
چالش تهیه کتاب از کتابفروشی‌های تهران
وی تهیه کتاب از کتابفروشی‌ها را چالش بزرگ دیگری دانست و گفت: بیشتر کتابفروشی‌ها در تهران هستند و با وجود اینکه مشکل تهیه کتاب از این کتابفروشی‌ها از طریق خرید اینترنتی حل شده اما همچنان هزینه‌های پست و ارسال برای بیشتر طرفداران کتاب مانع بزرگی محسوب می‌شود و پیشنهاد می‌کنیم دولت هزینه پست برای خرید تعداد کتاب‌های کم مثلا زیر ۵۰۰ هزار تومان را صفر کند و یا کمترین هزینه را در نظر بگیرد.
این فعال حوزه کتاب و کتابخوانی، استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی، مدیریت‌های غیرعلمی و آمارسازی‌ها در زمینه گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی را از دیگر چالش‌های تاثیرگذار بر سرانه کتابخوانی دانست و بیان کرد: موانع زیادی برای کتاب نخوان شدن جامعه وجود دارد که باید برای هر کدام راه حل مناسب پیدا کرد تا با وجود مشکلات وافر، حرکت در گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی متوقف نشود.
جهان‌تیغ تاکید کرد: لازم است سوء مدیریت‌ها و آمارسازی‌ها از میان برداشته شود و به‌صورت علمی و واقعی با کتاب نخوانی برخورد کرد و برای کمبود منابع مالی باید به سمت خیران کتابخانه ساز و اهداکنندگان کتاب پیش رفت و مردم را در خرید کتاب‌های مناسب برای کتابخانه‌ها مشارکت داد.
وی ادامه داد: باید همانطور که از فضای مجازی به عنوان سرگرمی بهره می‌بریم به جامعه یاد دهیم که بخشی از زمان حضور خود در فضای مجازی را به کتابخوانی اختصاص دهند و اقدامات خوبی برای ایجاد بخش‌های کودک در کتابخانه‌های عمومی انجام شده که باید بیشتر شود و بیش از پیش خانواده‌ها را برای عضویت کودکانشان در کتابخانه‌ها ترغیب کنیم تا از همین ابتدا فرهنگ کتاب و کتابخوانی در کودکان جا بیافتد.
آموزش روش درست کتابخوانی
وی افزود: در کلاس‌های درس روش‌های حل مشکلات از طریق مطالعه کتاب‌ها به دانش آموزان آموزش داده شود اما یکی دیگر از مشکلاتی که بیشتر با آن مواجه هستیم روش درست کتاب خواندن است.
این فعال حوزه کتاب اظهارداشت: کتاب خواندن روش دارد که باید از طریق آموزش نه تنها به دانش آموزان بلکه به بزرگسالان و دانشجویان هم این روش را یاد داد تا از مطالعه دلزده نشوند و کتاب را با لذت بیشتری بخوانند.
وی گفت: علاقه مردم به دانستن بیشتر از قبل شده است و کتاب تنها یکی از طرق دانستن محسوب می‌شود و مردم بیشتر از طریق اینترنت و فضاهای مجازی و کانال‌های مختلف به کسب اطلاعات در زمینه‌های مختلف می‌پردازند که این مساله خود نقطه روشنی است و ما در کنار این روش‌ها باید مردم را به کتابخوانی برای کسب اطلاعات موثق و مدون‌تر هدایت کنیم.
دبیر محافل ادبی کتابخانه‌های عمومی گلستان هم گفت: خیلی از گروه‌های سنی نوجوان و جوان در کشور کتاب درسی می‌خرند و استقبال از کتاب‌های غیر درسی کم است چراکه مهمترین نگرانی خود را کنکور می‌دادند و در صورت داشتن وقت آزاد بیشتر خواستار حضور در فضای مجازی و یا قرار گرفتن در جمع همسالان‌شان هستند.
فرزاد خدنگ افزود: تقریبا در تمام شهرهای گلستان کتابخانه فعال وجود دارد که نیاز است با تخصیص بودجه به نهاد کتابخانه‌های استان برای به‌روز رسانی کتاب‌های موجود در این کتابخانه‌ها تلاش کرد.
وی ادامه داد: می‌توان با تهیه کتاب‌هایی با فروش بالا برای کتابخانه‌های عمومی، زمینه جذب بیشتر کودکان، نوجوانان و جوانان به کتابخوانی را فراهم کرد و در روستاهای محروم شهرستان‌های کلاله، آق‌قلا و مراوه‌تپه هم راه اندازی کتابخانه سیار برای ارتقای سطح مطالعه موثر است.
وجود ۷۵ کتابخانه عمومی در گلستان
مدیرکل کتابخانه های گلستان با اشاره به فعالیت ۲ هزار و ۷۲۸ باب کتابخانه نهادی در کشور اظهار داشت: از این تعداد ۳۵ کتابخانه عمومی شهری، ۲۸ کتابخانه عمومی روستایی و ۱۱ کتابخانه مشارکتی و یک کتابخانه مستقل در این استان فعال است.
آخوند عبدالحی میرزاعلی اظهارداشت: از حدود ۲ میلیون نفر جمعیت گلستان فقط ۴۲ هزار و ۹۱۰ نفر عضو کتابخانه‌های عمومی استان هستند ۱۳ هزار و ۲۲۰ نفر از آنان را کودکان، ۱۲ هزار و ۷۷۶ نفر را اعضای نوجوان و هشت هزار و ۲۲۱ نفر را اعضای جوان تشکیل می‌دهند و فقط هشت هزار و ۱۸۱ نفر از این اعضا بزرگسال هستند.
وی افزود: در هر فصل ۳۰۰ جلد کتاب به مناطق محروم و کم برخوردار گلستان اهدا و در کنار آن در راستای ترویج و توسعه کتابخوانی تلاش می‌شود.
مدیرکل کتابخانه‌های گلستان بیان کرد: ۶ میلیارد ریال تجهیزات در سالجاری تهیه و در اختیار کتابخانه‌های عمومی استان گذاشته شد و خیران هم ۵۳۴ میلیون ریال به صورت نقدی و ۲۵ هزار جلد کتاب به کتابخانه‌های استان اهدا کردند.
میرزاعلی گفت: گلستان با داشتن ۳۴ نقطه شهری و هزار و ۷۵ روستا و سکونت اقوام و مذاهب مختلف متاسفانه از کتابخانه سیار محروم است در صورتی که توسعه کتابخانه‌ها به ویژه در مناطق محروم و دورافتاده به رشد کتابخوانی کمک می‌کند.