تنش و درگیری میان آمریکا و چین در بسیاری از ابعاد رو به افزایش است. تا به حال رسانه ها به تنش بر سر مالکیت یا استقلال جزیره تایوان، جنگ تجاری، نفوذ خزنده اقتصادی پکن در اقصی نقاط جهان، محدودسازی دسترسی چین به تراشه ها و نیمه هادی ها، اختلاف نظر در مورد نادیده گرفتن محدودیت های مورد نظر آمریکا علیه دیگر کشور و در نهایت مقابله با تبدیل شدن چین به یک هژمون در سطح ایالات متحده به عنوان از مهمترین محورهای کارزار پکن و واشنگتن پرداخته اند.
به تازگی یک اتاق فکر آمریکایی به کاخ سفید روش هایی را پیشنهاد داده است تا به فرار مغزها و مهاجرت افراد مستعد چینی دامن بزند و این کشور را از حضور نخبگان بومی آن تهی کند.
اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسی ها» در گزارشی با عنوان «چگونه ایالات متحده می تواند چین را از نظر مغزهای متفکر خالی کند»، آورده است دورنمای منازعه نظامی با ایالات متحده موجب نگرانی «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین نمی شود بلکه رهبر این کشور بیم آن دارد که محدودیت در دسترسی به فناوری آمریکا، کشورش را از مسیر توسعه خارج کند و بهترین و باهوش ترین شهروندان چین را به مهاجرت به خارج از کشور علاقه مند کند.
طبق پیشنهاد این موسسه پژوهشی، «به همین دلیل ایالات متحده باید نوع نگاه خود به رویه های صدور ویزا و اعطای پناهندگی را به عنوان ابزار امنیت ملی تغییر دهد. در صورت اصلاح این مسیر بسیاری از دانشمندان و مهندسان چینی ترجیح می دهند در یک کشور آزاد زندگی کنند. واشنگتن هم باید آنها را تشویق کند تا به آمریکا مهاجرت کنند. از این طریق ایالات متحده می تواند راهبردهای کلان رهبر چین را تضعیف کنند و مزیت رقابتی ایالات متحده در حوزه فناوری را حفظ و تقویت کند.»
طبق این تحلیل، پکن تحت رهبری شی از مدت ها قبل بر فناوری ها و نوآوری ها به عنوان مولفه‌های اساسی در تبدیل چین به یک پایگاه مهم اقتصادی و نظامی تاکید دارد. رئیس جمهوی چین سال ۲۰۲۰ در کنفرانسی متشکل از دانشمندان برجسته چینی تصریح کرد که کشورش به راه حل های علمی برای تقویت توسعه اقتصادی و اجتماعی و همچنین بهبود استانداردهای زندگی مردم نیاز دارد.
شی در نشست اخیر کنگره حزب چین نیز حتی فراتر رفت و خواستار آن شد که چین باید علم و فناوری را به عنوان نیروهای مولد اولیه بکار بگیرد و در این مسیر استعدادها را به عنوان منبع اصلی و نوآوری را به عنوان محرک رشد خود بداند.
دولت چین در همین راستا میلیاردها دلار را در زمینه حفظ و تقویت استعدادها و نخبگان در بخش های مهمی همچون هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی سرمایه گذاری کرده است.
برخی برآوردها حکایت از آن دارند که اکنون تعداد فارغ التحصیلان سطح Ph.D چین در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضی از ایالات متحده بیشتر است و هر ساله هزاران دانشجوی چینی دیگر هم از دانشگاه های آمریکا فارغ التحصیل می‌شوند. البته این روند در طول دوره همه گیری کرونا کاهش یافته بود.
این گزارش مدعی شد: تردیدی نیست که پکن تعدادی از این دانشجویان را با اهداف نامطلوب و شرورانه به آمریکا گسیل می کند. بخش های نظامی چین به دانشجویان وعده می دهند که در دانشگاه های ایالات متحده و خارج از کشور تحصیل کنند، با این امید که آنها روزی به چین باز می گردند و فناوری و دیگر ثمرات مورد نیاز پکن را برای رقابت با واشنگتن فراهم کنند.
چنین تبادلات و تحقیقات مشارکتی در چارچوب راهبرد پیونددهی عرصه های نظامی و غیرنظامی چین قرار دارند که بر کسب فناوری های روز دنیا، حتی در صورت لزوم از طریق سرقت دانش تکیه دارند تا تسلط نظامی چین را در دسترس قرار دهند.
مشخص نیست چه تعدادی از دانشجویان علوم پایه (STEM) چینی در مجتمع نظامی-صنعتی چین مشغول فعالیت می شوند، با اینحال بسیاری دیگر که زندگی در جامعه باز و مرفه آمریکا را تجربه کرده‌اند، دوست دارند در غرب بمانند. این مهاجران با استعداد، می توانند مشاغلی مانند پزشکی و مهندسی را به دست بیاورند و در عین حال به اقتصاد آمریکا هم کمک کنند و جوامع غربی را غنی تر کند.
طبق گزارش این اتاق فکر، ایالات متحده سابقه طولانی در پذیرش انبوه دانشمندان بسیار ماهر دارد که با هزینه رقبا و دیگر کشورها پرورش یافته اند. در این فهرست حتی دانشمندان یهودی فراری از آلمان نازی و استخدام دانشمندان نازی در زمینه حمایت و توسعه برنامه های اتمی، فضایی و موشکی آمریکا قرار دارند.
در یک روند مشابه، آمریکا در اوج جنگ سرد، افراد فراری از شوروی را در خود جذب کرد. مطالعات نشان داده است که این افراد تأثیر زیادی بر توسعه فناوری و بهبود بهره وری اقتصادی ایالات متحده داشته اند و در واقعیت این مهاجران هستند که وضعیت ابرقدرتی آمریکا را تثبیت کرده اند.
گزارش فوق دو امتیاز را در پیگیری این رویکرد برای کاخ سفید بر می شمرد؛
- نخست آنکه استعدادهای برتر چینی را در خود جذب می کند که باعث رشد می شود و در عین حال تضمین می کند که نوآوری های پیشرفته آمریکا راهی به چین باز نخواهد کرد. البته این موضوع می تواند چالشی برای سیاست گذاران ایالات متحده باشد.
این گزارش تاکید دارد که بخشی از موفقیت استراتژی فرار مغزها به شفاف سازی صدور ویزای H-۱B برای مهاجران با مهارت بالا بستگی دارد. اینها افرادی هستند که توسط شرکت های آمریکایی برای نقش های ویژه ای در نظر گرفته می شوند که تربیت افراد مناسب برای آن سخت است و تعداد زیادی از آنها هم در رشته های پایه تحصیل می کنند.
- دومین امتیاز این که باید برای تسهیل فرار مغزها از چین و دیگر کشورهای مستعد در قوانین پناهندگی آمریکا بازنگری شده و زمینه هایی مانند تشویق پناهجویان چینی بسیار ماهر و ارائه اقامت دائم و سپس شهروندی در ازای نقل مکان به آمریکا برای آنان در نظر گرفته شود.
همچنین برای بستن دست دولت پکن در اعمال فشار بر خانواده مهاجران، این افراد باید بتوانند والدین شان را با خود به ایالات متحده بیاورند. البته در این مسیر باید مراقب زمینه چینی پکن در رخنه افراد مورد نظرش در آمریکا بود. به همین دلیل نباید مهاجران بررسی نشده را فوری در موقعیت های حساس امنیت ملی قرار داد.
طبق توصیه این گزارش، اگر واشنگتن نتواند فرآیندهای غربالگری مهاجران را با هدف تضمین رقابت و برتری تکنولوژیک آمریکا اعمال کند، امید چندانی وجود نخواهد داشت که واشنگتن بتواند در رقابت طولانی مدت با پکن موفقیتی را کسب کند. اگر ایالات متحده در تضعیف چشم‌انداز کلان فناورانه چین چنین پیروزی را کسب کند، کابوسی را برای رهبر چین خلق می کند.