به گزارش ایرنا از پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، رصد هوشمندانه و کنترل تغییرات بازار ارز همواره در دستور کار بانک مرکزی به عنوان سیاست گذار ارزی بوده است. این رویکرد بازارساز در هفته‌های اخیر هم زمان با نوسانات شاخص ارزی، با قوت بیشتری همراه شد. تا جاییکه بانک مرکزی در کنار فراهم کردن امکان درخواست ارز به صورت آنلاین و همچنین خرید از ۴۰ شعبه ارزی بانکی برای کنترل و کاهش تقاضای کاذب و صف های طولانی مقابل صرافی‌ها؛ در راستای مدیریت بازار ارز و همچنین بازار سکه، تصمیم به انتشار اوراق گواهی سکه و همچنین انتشار اوراق ارزی گرفت.
سیاست انتشار اوراق ارزی در شرایطی اتخاذ شده است که بانک مرکزی تلاش دارد تا ضمن مدیریت نوسانات بازار ارز، انتظارات تورمی را نیز کنترل کند. اما در این میان، برخی رسانه ها با اهداف خاص به دنبال زیرسوال بردن این راهکار سیاست گذار هستند. به گونه‌ای که بر عدم کارآیی و عدم امکان تامین اسکناس ارز در زمان سررسید این اوراق تاکید دارند. این رسانه‌ها در گزارش های خود مدام بر این نکته پافشاری دارند که دلیلی برای استقبال از این اوراق وجود ندارد. اما این نگاه منفی و با اهداف مغرضانه کاملا سطحی و بدون بررسی کارشناسی و فنی است.
جزئیات فروش اوراق گواهی ارزی بانک مرکزی
از ابتدای هفته ( شنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۱) بانک ملی ایران به نیابت از بانک مرکزی نسبت به عرضه «اوراق گواهی ارزی بانک مرکزی» اقدام کرد. انتشار این اوراق به گونه ای است که «هر شخص حقیقی بالای ۱۸ سال حداقل می‌تواند به اندازه معادل ریالی ۱۰۰۰ دلار و حداکثر ۴۰۰۰ دلار اوراق ارزی بخرد. مبنای محاسبه نرخ این اوراق نیز در زمان انتشار و سررسید اوراق، نرخ پایانی روز قبل دلار توافقی است. ضمناً با توجه به محدودیت عرضه اسکناس کمتر از ۱۰۰ دلار، مبالغ گواهی های مزبور مضاربی از معادل ریالی ۱۰۰ دلار قابل عرضه و بازخرید خواهد بود.»
مزایای اوراق ارزی
اطمینان در خرید و سرمایه گذاری: همواره یکی از دغدغه‌های مهم خریداران ارز کلاهبرداری و فروش ارزهای تقلبی در بازار غیررسمی بوده است که در این‌باره برخی افراد نیز به دام کلاهبرداران افتاده‌اند و بسیار متضرر شده اند و به دلیل اینکه از بازار غیررسمی که خرید و فروش در آن غیرقانونی است، ارز خود را خریداری کرده‌اند امکان پیگیری قضایی آن نیز به سختی امکان پذیر است و با دردسرهای همراه است. به همین منظور ابزاری مثل اوراق ارزی که در واقع با پشتوانه بانک مرکزی منتشر می‌شوند، این اطمینان را به خریداران می‌دهد که هیچ‌گونه احتمال و خطر کلاهبرداری و پرداخت اسکناس تقلبی در آن وجود ندارد.
یکی دیگر از مزایای این اوراق امکان تحویل فیزیکی در زمان سررسید است. بنا بر اعلام بانک‌مرکزی در زمان سررسید امکان تحویل فیزیکی ارز نیز وجود دارد و دارنده اوراق ارزی می‌تواند با پرداخت حق‌الوکاله ۷ درصدی به بانک‌مرکزی نسبت به تحویل کالا در زمان سررسید اقدام کند. البته امکان دیگری نیز که غیر از تحویل فیزیکی وجود دارد نیز برای خریداران این اوراق جذابیت‌های خاص خود را دارد. چرا که دارندگان اوراق ارزی می‌توانند بدون پرداخت حق‌الوکاله در زمان سررسید تسویه نقدی ریالی را انتخاب کنند و در زمان سررسید به میزان اوراق ارزی که در اختیار دارند با نرخ پایانی روز قبل دلار توافقی معادل ریالی آن را دریافت کنند.
امکان تحویل اسکناس ارز در سررسید اوراق ارزی: با وجود وعده بانک مرکزی مبنی بر تحویل فیزیکی ارز در زمان سررسید اوراق، برخی رسانه ها تلاش دارند تا بگویند «این اتفاق در شرایط کمبود منابع ارزی، ریسک بزرگی برای بانک مرکزی محسوب می‌شود.» اما این ادعا بدون اطلاع از ذخایر اسکناس ارز توسط بانک مرکزی و برنامه های بازارساز، کاملا مردود است. چراکه به گفته رئیس کل بانک مرکزی، ذخایر اسکناس ارز این بانک در بهترین شرایط تاریخی قرار دارد و از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می دهد در زمان اجرای طرح مذکور، بانک مرکزی برنامه ریزی هایی دارد تا در همان روزی که اوراق در بانک ملی به متقاضی ارائه می شود، معادل ارزی اوراق فروخته شده را به صورت اسکناس ارز از طریق بازار تامین و نگه داری کند.
براین اساس شرایط ذخایر اسکناس ارزی بانک مرکزی با توجه به صحبت های رئیس کل این بانک و همچنین برنامه ریزی کفته شده، در سطح مطلوبی است و نگرانی از بابت ارائه اسکناس ارز در زمان سررسید اوراق ارزی، وجود ندارد. از سوی دیگر بایستی به عمق و توسعه بازار توافقی ارز در ماه های اخیر اشاره داشت که توانسته است با برنامه ریزی و اقدامات موثر سیاست گذار، روزانه به طور میانگین بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون دلار معامله انجام شود. بنابراین مشکلی در تامین اسکناس ارز در کشور وجود ندارد و حتی مازاد عرضه بر تقاضای واقعی نیز وجود دارد.
«آیزاک سعیدیان» کارشناس مسائل اقتصادی در این خصوص اظهار داشت: "خوشبختانه با توجه به آمارها، در طی ۱۸ ماه گذشته، کشورمان نفت را به خوبی به فروش رسانده و وجه آن را به صورت نقد دریافت کرده است، همچنین تراز حساب جاری طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول از منفی ۷۰۰ میلیون دلار در پایان دولت دوازدهم به مثبت ۱۱ میلیارد دلار رسیده است."
بنابراین با توجه به سه مولفه مهم از جمله تاکید رئیس کل بانک مرکزی بر بی سابقه بودن ذخایر اسکناس ارز، عمق و توسعه بازار توافقی ارز و تقویت صادرات نفت و دریافت وجه فروش ارز حاصل از فروش نفت، مشکلی از ناحیه ارائه اسکناس ارز در زمان سررسید اوراق وجود نخواهد داشت.
حساب یارانه بگیران، بدون تغییر خواهد بود
در هفته های اخیر، معاونت پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه با ارسال پیامکی به مردم و کسانی که کارت ملی خود را برای خرید ۲۰۰۰ دلار سهمیه‌ای به دیگران اجاره می‌دهند، هشدار داد که بدیهی است اطلاعات هویتی خریداران برای سازمان هدفمندی یارانه‌ها و سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود. این هشدار از این جهب بود که احتمالا یارانه نقدی افرادی که اقدام به خرید دو هزار دلار سهمیه ای کنند قطع خواهد شد. اقدامی که بسیاری را از خرید ارز سهمیه از صرافی ها منصرف کرد. حال با اقدام اخیر بانک مرکزی مبنی بر انتشار اوراق ارزی، برای برخی این سوال پیش آمده است که ممکن است یارانه فردی که اوراق ارزی خریداری کند، قطع شود؟
لامعی معاون صادرات بانک مرکزی درباره حذف یارانه خریداران اوراق ارزی گفت: اوراق مذکور مستقل از هرگونه اطلاع رسانی به سایر سازمان‌های دیگر اعم از سازمان هدمندی، سازمان امور مالیاتی یا مواردی از این دست است.
وی تأکید کرد: اولویت‌ها و معیارهای سازمان هدفمندی برای پرداخت یا عدم پرداخت یارانه ها، در زمره قوانین و مقررات سازمان مذکور است. اما درباره اوراق این امری متعلق به بانک مرکزی است و رابطه بانک مرکزی با مردم است و ما چنین قصدی را نداریم که این اوراق مبنایی برای قطع یا عدم قطع یارانه‌های مردم تلقی شود.
وی همچنین یادآور شد: هیچ گونه محدودیتی بابت خریدهای قبلی مردم در سایر سرفصل‌های ارزهای خدماتی وجود ندارد این یک امر کاملاً مستقل از آن است و اگر هم شخصی ارز سهمیه‌ای ۲۰۰۰ یورو را خریداری کرده باشد هیچ محدودیتی از این باب ندارد.
معاملات هیجانی به حاشیه رفت
با افزایش نرخ ارز در معاملات غیررسمی، شاهد ایجاد صف های خرید هیجانی و کاذب در مقابل صرافی ها بودیم. روندی که منجر به افزایش انتظارات تورمی در جامعه شده بود. بر این اساس با اقدام اخیر بانک مرکزی مبنی بر انتشار اوراق ارزی، شاهد ثبات نسبی قیمت ها در بازار توافقی ارز و عدم تشکیل صف خرید هیجانی ارز هستیم.
حجت‌اله فرزانی؛ کارشناس پولی و بانکی نیز با اشاره به صفوفی که در برابر صرافی‌ها تشکیل می‌شد، گفت: تشکیل این صفوف به هیجانات دامن می‌زد و نوسانات ریالی را در حوزه ارز ایجاد می‌کرد، ولی اوراق ارزی این هیجانات را مدیریت می‌کند چرا که تقاضای کاذبی که بابت ارز ایجاد می‌شود را به سمت این اوراق هدایت می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: اوراقی که بانک مرکزی منتشر کرده دارای سررسید کوتاه‌مدت سه‌ماهه است؛ بنابراین فرد می‌تواند در این حوزه سرمایه‌گذاری کند و ازآنجایی‌که بانک مرکزی قابلیت بازخرید را تعریف کرده، در طول این سه ماه فرد می‌تواند اوراق را نقد کند؛ بنابراین نقدشوندگی را می‌توان دیگر مزیت این اوراق عنوان کرد، یعنی وقتی فرد بازدهی مورد نظر خود را به دست آورد می‌تواند آن را نزد بانک ملی بازخرید کند.