پس از پایان زندگی غارنشینی و استقرار گروه‌های انسانی در دشت ها و شروع استقرارهای روستایی که حدود هشت هزار سال قبل اتفاق افتاد، بخش هایی از دشت ها و جلگه ها که در کنار منابع آب دایمی و زمین‌های حاصلخیز کشاورزی قرار داشتند به سرعت توسط نخستین گروه‌های انسانی مسکونی شد و استقرارهای روستانشینی شکل گرفت.
در این میان یکی از مهم ترین مناطقی که توسط گروه‌های انسانی دوران نوسنگی (هشت هزار سال قبل) مورد استقرار قرار گرفت، تپه ارگ نادری شیروان بود، عرصه و حریم این اثر تاریخی حدود ۶۰ هکتار است و موقعیت این تپه در محل تلاقی دو رودخانه مهم منطقه یعنی رودخانه اترک و رودخانه چایلق قرار داشت.
ارگ نادری؛ تپه ای در قسمت جنوبی شهر شیروان خراسان شمالی است که شکوه این اثر تاریخی هزاره پنجم قبل از میلاد طوری در دل این شهر خودنمایی می کند و با توجه به قرار گرفتن و موقعیت این شهرستان در مسیر عبور زائران علی بن موسی الرضا(ع)، این تپه در ایام سال خصوصا نوروز به دلیل نزدیکی به جاده اصلی پذیرای مسافران و گردشگران بسیاری است که توجه هر بیننده ای را به خود جذب می کند.
با توجه به ویژگی یاد شده و شرایط مناسب جغرافیایی استان که در همسایگی جنوبی کشور ترکمنستان قرار گرفته و گذر سالانه میلیون‌ها گردشگر در جاده ارتباطی گرگان به مشهد لازم است تا راهکارهایی مناسب برای استفاده از ظرفیت های تاریخی- فرهنگی استان اتخاذ شود ولی عملا آنچه که در این محدوده این میراث هشت هزار ساله اتفاق افتاده، خلاف این جریان است.
ارگ نادری در بافت فرسوده شهر واقع شده است و این منطقه حاشیه نشین جولانگاه معتادان است و کانال هایی که در بدنه این اثر تاریخی توسط معتادان برای استعمال مواد مخدر کنده شده بیش از کاوش های باستان شناسی است و اکنون معضل دیگری به نام شخم زدن نیز در محوطه این اثر تاریخی بر ناملایمات مردم با ارگ تاریخی افزوده است.
متاسفانه برخی از سهل انگاری میراث فرهنگی استفاده کرده و در محوطه تاریخی ارگ نادری این شهرستان اقدام به کشاورزی و ساخت بنا نموده اند غافل از اینکه این اثر تاریخی در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و باید حفاظت شود.
قدمت ارگ نادری
اگر نگاهی به تاریخ این تپه باستانی داشته باشیم به خوبی متوجه قدمت این پدیده باستانی خواهیم شد و اینکه چرا این اثر ارزشمند تاکنون مظلوم واقع شده و به هر بهانه ای به آن رسیدگی نمی شود.
این اثر تاریخی ارزشمند با مساحت ۲۷ هزار و ۷۵۰ متر مربع در جنوب غربی شهر شیروان قرار دارد و ارتفاع تپه از سطح زمین‌های اطراف حدود ۲۰ متر است و نوع سفال‌های قرمز با نقش سیاه کشف شده از این اثرمربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد (هفت هزار سال قبل) می‌باشد و به عنوان کهن‌ترین زیستگاه خراسان شمالی مورد تحقیق و بررسی و پژوهش باستانشناسان ایرانی و خارجی قرار گرفته است.
با توجه به قبور زرتشتی در اطراف تپه مذکور و روستاهای قدیمی گلیان و تپه خانلق و بعضی از آداب و رسوم مردم شیروان زندگی زرتشیان در شیروان را تایید می‌نماید.
همچنین به عقدیه باستان شناسان؛ موقعیت این تپه در محل تلاقی دو رودخانه مهم منطقه یعنی رودخانه اترک و چایلق قرار داشت، منابع سرشار آب و زمین‌ها و مراتع حاصلخیز مهم ترین عوامل تشکیل استقرارهای اولیه در شیروان بود.
پس از پایان زندگی غارنشینی و استقرار گروه‌های انسانی در دشت ها و شروع استقرارهای روستایی که حدود هشت هزار سال قبل اتفاق افتاد، بخش هایی از دشت ها و جلگه ها که در کنار منابع آب دایمی و زمین‌های حاصلخیز کشاورزی قرار داشتند به سرعت توسط نخستین گروه‌های انسانی مسکونی شد و استقرارهای روستانشینی شکل گرفت.
در این میان یکی از مهم ترین مناطقی که توسط گروه‌های انسانی دوران نوسنگی (هشت هزار سال قبل) مورد استقرار قرار گرفت، تپه ارگ نادری شیروان بود.
شهر شیروان نیز تا پایان دوران قاجاریه همچنان در اطراف تپه ارگ نادری و محصور در برج و بارو بوده است و پس از زلزله سال ۱۳۰۸ شمسی، این محدوده به کلی ویران شد که مردم ناچار به ترک آن و استقرار در بخش های مرکزی شهر امروزی شیروان شدند.
پس از این زلزله، آواری از خشت و گل در اطراف تپه باقی ماند و بارو، برج ها و بخش حاکم نشین آن به شدت خسارت دید و پس از توسعه شهر شیروان در سال های بعد، حاشیه نشین های شهر شیروان در اطراف تپه مستقر شدند.
میراث: غیرقانونی است
این نگین درخشان در میان شهر تاریخی شیروان همواره گریبانگیر آسیب های اجتماعی است و معتادان شهر سالهاست که با این مکان آشنا هستند، علاوه بر دستیابی راحت به هر نوع مواد مخدر در این مکان در غارها و تونل های حفر شده در بدنه این اثر تاریخی به راحتی و بدون هیچ مزاحمتی مواد مخدر استعمال می کنند اکنون این اثر علاوه بر معتادان در سیطره کشاورزان نیز قرار گرفته است و کشاورزی در محدوده این اثر تاریخی مشکلی دیگر است که این اثر پنج هزارساله را می رنجاند.
معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی در این باره گفت: کشاورزی در زمین‌هایی که از گذشته در آنها کشاورزی انجام می شده است در صورتی که عمق شخم زنی در آن از ۳۰ سانتی متر بیشتر نباشد ایراد ندارد ولی تصرف زمین های بایر که تاکنون در آن کشاورزی نشده است غیرقانونی است.
محمدرضا قهرمانیان ادامه داد: طبق ماده ۵۶۳ قانون مجازات اسلامی هر کس به اراضی و تپه ها و اماکن تاریخی مذهبی که به ثبت ملی رسیده و مالک خصوصی نداشته باشد تجاوز کند به حبس محکوم می‌شود، بنابراین هر گونه جابجایی خاک، سنگ و هرگونه تجاوز دیگر به محوطه های تاریخی ممنوع است.
وی گفت: برخی آثار تاریخی در تپه ها و برخی مکان ها از جمله ارگ نادری شیروان و شهر تاریخی بلقیس اسفراین محصور در اراضی کشاورزی هستند و این شرایط با کاوش های باستانی و حفاظت از این آثار تداخل دارد و بهتر است در این محدوده کشاورزی انجام نشود.
معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی بیان کرد: کشاورزانی که از گذشته در این محدوده ها مشغول به کشاورزی هستند به شرط عدم آسیب به بنای تاریخی مجاز به فعالیت هستند و اگرچه تعداد زیادی از این کشاورزان آگاهی بالایی دارند و با توجه به اهمیت آثار تاریخی کشاورزی انجام نمی دهند.
وی بیان کرد: انجام هرگونه درختکاری در اطراف اثر تاریخی ممنوع است و برای افراد جدید چنانچه قصد انجام کشاورزی در زمین های اطراف را داشته باشند هیچ گونه مجوزی صادر نمی شود.
فرماندار: باید بررسی شود
فرماندار شیروان در ادامه گفت: مالکان اراضی کشاورزی محدوده اثر تاریخی ارگ نادری شیروان از گذشته در این محل مشغول کشت بودند و میراث فرهنگی نیز در صورت لزوم و صلاحدید و جلوگیری از هرگونه تخریب اثر به آنان تذکر می دهد و سعی دارد تا جلوی ادامه فعالیت آنان را بگیرد.
دولت اسماعیل زاده اظهارکرد: یکی از مالکان زمین های اطراف مدعی است که چاه عمیقی در آن محدوده دارد و اراضی کشاورزی آن دارای سند ملکی است با این حال چنانچه کشت و کار آنان به هر دلیلی به اثر تاریخی آسیبی وارد کند برابر قانون با آن ها برخورد می شود.
وی با اشاره به اهمیت و قدمت این اثر باستانی شهرستان و بازدید سالانه بسیاری از گردشگران از این مکان عنوان کرد: میراث فرهنگی بر عدم تخریب و جلوگیری از هرگونه آسیب به اینگونه بناها نظارت کافی و مستمر دارد و اجازه نخواهد داد تا کشاورزی و سایر ساخت و سازها آسیبی به اثر وارد کند و اگر تخلفی هم وجود داشته باشدف بررسی می شود.
اسماعیل زاده در خصوص برنامه های اجرایی برای این اثر تاریخی خاطرنشان کرد: محدوده این اثر تاریخی بافت قدیمی و حاشیه شهر را تشکیل می دهد و آسیب های اجتماعی در این محدوده بسیار است و اگر خواهان تحول در این محدوده هستیم باید بافت فرهنگی را با اجرای طرح های اقتصادی متحول کنیم در این خصوص معاون وزیر راه و شهرسازی بازدیدی از اطراف این منطقه داشته اند و قرار شد تا خیابان جنوب ارگ نادری از بن بست خارج شود در این صورت بافت فرهنگی آن نیز تغییر می کند.
شیروان به عنوان دومین شهر ستان پرجمعیت خراسان شمالی در ۶۰ کیلومتری شرق بجنورد قرار دارد که ۱۵۷ هزار نفر جمعیت است، اکنون این شهرستان، ۶۹ آثار ثبت شده دارد که از این تعداد ۱۷ مورد بنا، هفت اثر طبیعی و ۴۵ اثر تپه و محوطه است.
از هزار و ۳۱۵ اثر تاریخی شناخته شده خراسان شمالی ۶۵۵ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که ۵۱۱ مورد آن اثر تاریخی، ۵۴ اثر طبیعی، ۷۵ اثر ناملموس و ۲۰ اثر منقول تاریخی است.