احیای طرح سوخت‌رسانی به کشتی‌ها عنایتی به ثروت‌های نهفته قشم

قشم به عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس یکی از شهرستان های مرزی استان هرمزگان است که در شمال تنگه هرمز در یک موقعیت راهبردی واقع شده است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در برنامه اول توسعه کشور، ایجاد مناطق آزاد تجاری به تصویب رسید و برای اجرایی شدن آن، جزیره قشم در سال ۱۳۶۹ به عنوان منطقه آزاد تجاری - صنعتی اعلام شد.

هدف اولیه از تاسیس منطقه آزاد قشم، بهره برداری از مزایای موقعیتی و ذخایر عظیم انرژی در منطقه و جزیره به منظور ایجاد شرایط مطلوب برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی بود.

قرار گرفتن قشم در دهانه خلیج فارس و در میان جریان های عظیم اقتصادی تولید، توزیع و مصرف نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان ثروتمندترین منطقه جهان و قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال - جنوب با توجه به نزدیکی به بازارهای آسیای میانه، اروپا، شبه قاره هند و برخوردار بودن از ویژگی های قابل تبدیل به یک بندر تجاری بین المللی بسیار فعال از مزیت های این جزیره است.

همچنین قرار گرفتن در مسیر رفت و آمد کشتی های بین المللی در خلیج فارس (در فاصله پنج مایلی) و امکان اجرای پروژه سوخت رسانی به کشتی ها که (حداقل در سال ۲ میلیارد دلار درآمد عاید کشور خواهد کرد)، برخورداری از سواحل عمیق، نسبت به سایر کرانه های جنوبی ایران، دارای تسهیلات بندی یا آبخور بیش از ۲۰ متر که به لایروبی و موج شکن نیاز ندارد و وجود اسکله ای که امکان پهلو گیری کشتی های یکصد هزار تن را میسر می سازد از دیگر مزیت های این منطقه است.

این روزها، در طول ایام سخت کاری و براساس طبع مفید کار و شغل خود، با دوستان و فهیم مردانی هم سخن می شوم و این فرصتی است که از خرمن هر طبع و شخصیتی خوشه ای از سخن برچینم. در این میان، گاه مستمع سخنانی می شوم که مرا تا دور دست های تفکر و تعمق می برد و به رغم مشغله کاری فراوان، هوش و بصیرت خویش را مدت ها در تسخیر همان سخن می بینم.

در همین ایام، یکی از دوستان متخصص از به ثمر نرسیدن پروژه ای بسیار لازم - بلکه اصلی ترین فعالیتی که از جمیع جهات (بررسی همه موارد) به نظر می رسد هویت ساز، درآمدزا و ملی بود - سخن می گفت.

نمی دانم که آیا تاکید من بر اهمیت این موضوع دارای توجیه فنی یا اقتصادی (بر اساس آرا و نظرات متخصصان فن) است یا نه؟ ولی آن پیش در آمد ذهن و آن تصورات و نتایج مثبته که می توانست پیامد این حادثه مهم باشد، به نظر آن قدر بدیهی و مسلم است که انکار آن احتیاج به هزاران دلیل و اثبات آن فقط نیاز به یک دلیل دارد.

از خود می پرسم که ترک فعل «منفعت یابی» در آب های جنوب را ما چگونه توجیه کنیم؟ تعطیل شدن یک منفعت و گسترش سیطره طبیعی و خدادادی بر خلیج جاویدان فارس و قشم بزرگ را بر این نیلگون ثروت چه دلیلی داریم؟

کشتی های ثروت، شتابان از کناره جزیره می گذرند و قشم چشم انتظار کمک رسیدن از ساحل خودی، فقط نظاره می کند رفتن ها را و نگاه می کند آمدن ها را! می دانم کشتی های خسته در انتظار تعارفی از ساحل و آسودنی کنار این همسایه غریبه و آشنا هستند، ولی تا به امروز این انتظار به ثمر ننشسته است.

طرح «سوخت رسانی به کشتی های عبوری» شایسته تعمق و نکته بینی فراوان است. ظرفیت در آمدزایی این پروژه عظیم نیاز به طرح در عالی ترین مراجع تحقیقاتی و اجرایی کشور دارد و حمایتی همه جانبه از سوی دولتمردان را طلب می کند.

این تعمق نباید ماَلا" شامل چرایی تعطیل و خفه شدن یک حرکت در نطفه باشد. بلکه باید به چراهای دیگر پاسخ گوید. باید دلایل عدم پرداختن به این طرح بزرگ و تعطیل شدن آن را به کنکاش گذاشت. باید موتورهای چون و چرا از سردی به در آید و پر حرارت و پرسرعت به تحرک افتد. توقف یک منفعت، اضمحلال یک توانایی بالقوه و پلمب یک در آمد را باید به باد پرسش گرفت.

به راستی چرا به عمد و دستی دستی (خود ما، نه کس دیگری) ثروت هایی را که خداوند متعال به این سرزمین عطا کرده است به بیگانگان می دهیم. چرا؟

این کاروان پر تعداد کشتی ها که با مخزن هایی خالی از سوخت رهسپار دیار های آن سوی کره زمین نمی شوند. چرا مخازن سوخت آنها در قشم پر نمی شود و این یک سوال بسیار ساده و عامیانه را چگونه باید پاسخ داد؟

جزیره قشم با قرار گرفتن در نزدیکی مسیر رفت و آمد کشتی های عبوری از تنگه هرمز موقعیت ویژه ای را برای اجرای طرح ها و فعالیت های سوخت رسانی داراست.

فاصله بسیار کم این جزیره از مسیر بین المللی رفت و آمد کشتی ها، وجود منطقه مناسب برای انجام خدمات سوخت رسانی با عمق ۳۰ تا ۵۰ متر که مطمئن ترین و ایمن ترین عمق برای لنگر اندازی کشتی هاست، نزدیکی به پالایشگاه بندرعباس (تامین کننده اصلی نفت کوره) و بالا بودن کیفیت سوخت تولید شده در این پالایشگاه، جزیره قشم را به عنوان مناسب ترین گزینه برای سوخت رسانی به کشتی ها مطرح کرده است.

طرح سوخت رسانی دریایی بانکرینگ (Bunkering) - (اصطلاحی است که برای عملیات سوخت رسانی به کشتی ها و سایر شناورها در دریا بکار می رود) در سواحل جنوبی جزیره قشم - منطقه آبی بندر صیادی سلخ - در سال های گذشته با تصویب مجلس شورای اسلامی آغاز شد. ولی پس از چندین ماه فعالیت، به دلایل متعددی این طرح متوقف ماند.

از آنجا که همه شرایط بالقوه و مورد نیاز برای اجرا و ادامه موفقیت آمیز این پروژه بزرگ در ساحل جنوبی قشم فراهم است، دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی و سازمان منطقه آزاد قشم می باید راه اندازی مجدد پروژه سوخت رسانی را مورد بررسی های کارشناسی دقیق قرار دهند و مراحلی را که می باید طی شود تا این طرح دوباره به اجرا در آید را شناسایی و پیگیری کنند.

از آنجایی که جزیره قشم با توجه به قرار گرفتن در پنج مایلی آبراهه بین المللی یکی از مستعدترین نقاط برای اجرای طرح سوخت رسانی کشتی به کشتی (بانکرینگ) است، این صنعت می تواند در آمد سرشاری را نصیب کشور کند.

متاسفانه این روزها کشتی های عبوری از منطقه خلیج فارس، تنگه هرمز و کشورهای همجوار بخش عظیمی از سوخت مورد نیاز خود را از شیخ نشین فجیره که در ۴۵ مایلی آبراهه بین المللی قرار دارد، تامین می کنند که این منطقه برای تامین تقاضای بازار سوخت مورد نیاز شناورها سالیانه مقادیر قابل توجهی نفت کوره از ایران خریداری می کند.

فجیره شهری است در امارات‌ متحده ‌عربی که در گذشته نه چندان دور فقط جلوه سیاحتی داشت اما در چند ساله اخیر به یک قطب سوخت رسانی به کشتی ها در منطقه خلیج فارس تبدیل شده است.

از آنجایی که نفت کوره با کیفیت بسیار مطلوب و قابل اطمینان در پالایشگاه های جنوبی ایران تولید می شود و قیمت این فرآورده نسبت به کشورهای همسایه ارزانتر است، اینکه چرا ما نتوانسته ایم وارد این بازار توجیه پذیر شویم و یا سهم مناسبی از آن را بدست بیاوریم تابع شرایط و دلایل متعددی است که برخی از آنها مبهم به نظر می رسد.

از آنجا که بازاریابی چنین فعالیت های کار پیچیده ای نیست و به سرعت می توان بر سایر رقبا پیشی گرفت، چرا که مصرف کنندگان به طور قطع به دنبال سوخت ارزانتر، مناسبتر، در دسترس تر و با کیفیت تر هستند و این امکان در کشور ما بنحو مناسب وجود دارد.

خلیج فارس با گستره نزدیک به ۲۳۷ هزار و ۴۷۳ کیلومتر مربع بین ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است و جزیره زیبای قشم، همچون نگینی بر پهنه آب های نیلگون آن می درخشد.

جزیره زیبای قشم مشرف به تنگه هرمز و مجرای ورودی به خلیج فارس و دریای عمان است.

این جزیره که بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس است، به دلیل مجاورت با اقیانوس هند، وجود منابع نفت و گاز و واحدهای پتروشیمی و پالایشگاهی و تجهیزات فراساحلی و برخورداری از تسهیلات بندری برای کشتی‌های بزرگ (در رده پاناماکس) یکی از استراتژیک‌ترین جزایر ایران و خلیج فارس است که به دلیل خدمات سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری از آبراهه بین‌المللی و پارک‌های انرژی و زیست - فناوری آن شهرتی جهانی دارد.

از سوی دیگر، ویژگی‌های طبیعی و تاریخی این جزیره، باعث شده قشم به یکی از مقاصد گردشگری اصلی در ایران تبدیل شود.

منطقه آزاد تجاری – صنعتی قشم، حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع از این جزیره را شامل می‌شود.

این منطقه به دلیل قرارگیری در نقطه‌ای کلیدی از کریدور ترانزیتی شمال - جنوب، دسترسی به کریدور پروازهای بین‌المللی شرق - غرب و تسهیلات بندری آن، که به نوعی مکمل بندر شهید رجایی است، نقش پررنگی در تجارت و بازرگانی جهانی دارد.

اهداف و محورهای اصلی فعالیت‌های این منطقه آزاد تجاری - صنعتی شامل توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل و نقل، گسترش تجارت و خدمات تجاری، صنایع انرژی‌بر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و پارک‌های انرژی است.

شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.