سلیمان محمدی روز چهارشنبه در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا، ادامه داد: البته بهره بردار ضمن قراردادی که با منابع طبیعی منعقد می کند ملزم است ضمن حفاظت و احیای مرتع یاد شده، نیز ۲۰ درصد درآمد خالص بهره مالکانه را به حساب خزانه واریز کند.
وی یادآور شد: مطابق با آن قرارداد،مجوز برداشت و حمل شیرابه آنغوزه برای فروش و صادارت، توسط منابع طبیعی صادر می شود و در صورتی که مجوزی همراه فروشنده و صادرکننده شیرآبه گیاهان دارویی نباشد ضمن ضبط مال، جریمه برای وی لحاظ می شود.
محمدی افزود: تاکنون ۵۵ هزار هکتار مراتع و عرصه های طبیعی استان به سطح زیر کشت گیاهان دارویی افزوده شد که در صدر آنها، گیاه دارویی "آنغوزه" قرار دارد و امسال نیز، منابع طبیعی چهار هزار هکتار به صورت مشارکتی با مرتع داران قرارداد تعهد دارد.
وی گفت: اگرچه از شیرآبه باریجه در کارخانه اسانس گیری کاشان استفاده می شود ولی فروش گیاهان دارویی شاخص استان، بخصوص(آنغوزه، باریجه و کرفس) به صورت خام فروشی انجام می شود و توسط افرادی واسط و دلال به کشور هندوستان صادر می شود
رییس اداره امور مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری، اعلام کرد: بهره بردار سنتی گیاه "آنغوزه" اهالی "نی ریز" فارس و بهره بردار سنتی گیاه "باریجه"، اهالی "اقلید" که خارج از استان هستند و یکی از خریداران عمده محصول "آنغوزه" کشور هندوستان است.
شاخص ترین گیاهان دارویی در استان
این کارشناس منابع طبیعی، اظهار داشت: در استان ۲۲۰۰ گونه گیاه وجود دارد که افزون بر ۴۰۰ تا از آنها گیاهان دارویی است و شاخص ترین آنها "آنغوزه تلخ"( به اسم محلی گَنَبو)، "باریجه(قاسنی)" و "کرفس کوهی" است که ۸۰ درصد گیاهان دارویی استان خوراکی هستند و بقیه گیاهان نیاز به اسانس گیری دارند.
محمدی با اشاره به مناطق رویش این گیاه، گفت: آنغوزه گیاهی است که با مناطق سردسیری و گرمسیری سازش پذیر بوده و در ارتفاقات رشته کوه دنا تا دِه سلیمان شهرستان گچساران استقرار یافته است و بیشترین مناطقی از استان که گیاه آنغوزه استقرار یافته، "تنگ سرخ"، "کاکان" منطقه "کوه دَمِه" امام زاده علی(ع) شهرستان چرام است.
وی گفت: فصل برداشت آنغوزه از نیمه خرداد تا نیمه مهر ماه است و دوره بهره برداری آنغوزه، از زمان شناسایی و پیچاندن بوته گیاه تا زمان آخرین برداشت، به مدت ۱۰۰ روز است و برای برداشت و بهره برداری از آن گیاه، به این شکل است که ریشه آن در ۲۰ مرحله (با فاصله ۵ روز در هر مرحله)، به صورت عرضی تیغ زده شده و شیرآبه آن جمع آوری می شود.
وی تصریح کرد: معمولا در هر دوره بهره برداری از هر بوته آنغوزه، ۴۰ گرم شیرآبه برداشت می شود اگرچه در برخی از بوته ها در برخی از مناطق تا ۱۰۰ گرم نیز برداشت شده است و آنغوزه ای که برداشت می شود خشک شده و از بین می رود و لازم است برای آن جایگزین شود و مجددا پس از ۵ تا ۷ سال زمان برای بهره بردای نیاز دارد.
محمد گفت: در هر هکتاری۱۰ هزار بوته آنغوزه کاشت می شود و حدود ۲۵ درصد از آنها در صورتی که مستقر شوند به مرحله بهره برداری می رسد و از هر بوته ای حدودا ۴۰ گرم قابل برداشته است و اگر ۲۰ هکتار سالانه آنغوزه برداشت شود باید ۶۰ هکتار کاشته شود یعنی سه برابر لازم است توسط بهره بردار کاشته شود.
وی ادامه داد: بذری که کاشته می شود، پس از ۵ سال و بنا به قولی ۷ سال قابل بهره برداری است اگرچه لازم است بذر کاشته شده تا ۲ سال قُرق شود و از ورود دام به مرتع جلوگیری شود.
گیاه دارویی "مُورد" و "کرفس کوهی"
وی به ظرفیت کاشت و رویش دیگر گیاهان دارویی در استان اشاره کرد و گفت: عوامل مختلفی؛ (جوی، تابش خورشید، رطوبت و...) بر استقرار گیاهان دارویی در یک مرتع موثر است همانطور گیاه طبیعی "مُورد" معطر، درمناطق معتدلی از استان از ظرفیت سرمایه گذاری و رویش برخوردار است که از جوانه های سال آن بهره برداری می شود.
وی ادامه داد: "مُورد" در برخی از مناطق استان به صورت طبیعی و خودرو، وجود دارد که بیشتر در "تنگ تامرادی" هست اگرچه در منطقه "باشت" در حاشیه زمین های کشاورزان توسط آنها نابود شدند و اعتقاد داریم اگر کشاورزان به درستی از آن حفاظت کنند از محصولات دیگر برای آنها، به صرفه تر خواهد بود.
محمدی به دیگر گیاه دارویی در حال انقراض در استان، اشاره کرد و گفت: کرفس کوهی (با اسم محلی کَلوس) به دلیل برداشت‌های غیرمجاز و غیراصولی در سالهای گذشته، در استان در حال انقراض است و برخی رویشگاه‌های این گیاه از بین رفته است.
وی اظهار داشت: کرفس کوهی (با اسم محلی کَلوس ) رویشگاه اصلی آن در منطقه "دل افروز" کهگیلویه و بویراحمد هم مرز با استان چهار محال و بختیاری است که در مرحله غنچه دهی که به صورت غیرقانونی برداشت می شود و به دلیل این گیاه در حال نابود شدن است.
ناچیز بودن سهم گیاهان دارویی در درآمدهای اقتصادی استان
گیاهان دارویی،در کشور و حتی استان ما با وجود تنوع گونه های مختلف، سهم ناچیزی در درآمدهای اقتصادی دارند اگرچه استان از ظرفیت های خوبی برای تولید و پرورش گیاهان دارویی متنوعی، برخوردار است.
وی تاکید کرد: گیاهان دارویی ناشناخته فراوانی در استان وجود دارد که نیاز به تحقیقات علمی دارد همانند "عروسک پشت پرده" که به صورت علف هرز در مزارع ما شناخته شده است یا "گل راعی" که در برخی از مناطق استان به صورت گسترده در حال رویش است.
محمدی با اشاره به غیر فعال بودن مرکز تحقیقات کشاورزی در استان، گفت: چندین پروژه های تحقیقاتی در سنوات گذشته در خصوص گیاهان دارویی، به آنها واگذار شده است،همچنین درخواست مطالعه بر روی گونه ای از گیاه "آنغوزه" یکسال قابل برداشت، درخواست شد که تاکنون نتیجه ای حاصل نشده است.
وی بر ضرورت مطالعه بر این گونه گیاه آنغوزه تاکید کرد و گفت: گیاه آنغوزه دیررس و کندرشد است و بهره برداری از این گیاه بیش از پنج سال زمان می برد و برای اینکه بهره برداران تمایل داشته باشند و هم ناامید نشوند نیاز به گونه ای با طول دوره کمتری داریم.
وی چالش های گیاهان دارویی را برشمرد و گفت: دام مازاد در مراتع، کمبود اعتبار، اطلاعات ناکافی مردم و مسوولان در خصوص بهره برداری از گیاهان دارویی، خام فروشی گیاهان دارویی، را از مهمترین مشکلات گیاهان دارویی در استان است.
غلام حسین صفایی بهره بردار نمونه کشوری گیاه آنغوزه در تنگ سرخ استان در ادامه با اشاره به مشکلات بهره برداران در استان گفت: در سال گذشته، بارندگی خسارت هایی زیادی به گیاهان دارویی استان وارد کرد که بدلیل بیمه نبودن، متضرر شدیم.
وی با درخواست کمک برای بیمه نمودن مراتع بهره برداری گفت: علاوه بر مشکل بیمه نبودن مراتع یاد شده، بهره برداران ما؛ به دلیل ناآگاهی و آموزش ناکافی برای بهره برداری درست از گیاهان دارویی، با مشکلات عدیده ای مواجه هستند.
به گزارش ایرنا، استان کهگیلویه و بویراحمد، ۵۱۲ هزار هکتار مرتع خارج از جنگل دارد که بیش از ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی ملی این استان دارای پوشش گیاهی مرتعی است.
بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ گونه گیاه دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد، و جود دارد که افزون بر ۴۰۰ تا از آنها گیاهان دارویی است.