گروه جامعه ایرنا - سازمان تامین اجتماعی به عنوان اصلی‌ترین سازمان بیمه‌گر در کشور - که اکنون بیش از ۵۰ درصد از جمعیت ایران را تحت مقررات حمایتی قرار داده است - در مواجهه با «حوادث ناشی از کار» و آسیب‌دیدگی کارگران خدماتی از قبیل پرداخت هزینه‌های مربوط به درمان و بازتوانی حادثه‌دیدگان، پرداخت غرامت دستمزد دوران بیماری، پرداخت غرامت نقص عضو، برقراری مستمری ازکارافتادگی جزئی و کلی همچنین پرداخت مستمری به بازماندگان حادثه‌دیدگان متوفی را در زمره تعهدهای خود دارد؛ بنابراین در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، فرد حادثه‌دیده یا خانواده او از همه این تعهدات قانونی حسب مورد بهره‌مند خواهند شد؛ این خدمات بدون لحاظ سابقه بیمه‌پردازی ارائه شده و در حقیقت، هر فرد پس از آغاز بیمه‌پردازی می‌تواند از سازمان تأمین‌اجتماعی خدمات بیمه‌ای و درمانی را در چارچوب قوانین این سازمان مطالبه کند.
اگر حادثه ناشی از کار، منجر به فوت بیمه‌شده شود، بازماندگان وی بدون توجه به مدت زمان پرداخت حق بیمه از جانب بیمه‌شده، تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی قرار می‌گیرند و مستمری دریافت می‌کنند.
برای نمونه، در سال گذشته براساس اعلام دفتر فناوری اطلاعات، آمار و محاسبات سازمان تأمین‌اجتماعی از مجموع مستمری‌بگیران ازکارافتاده تحت پوشش این سازمان یعنی ۱۴۲ هزار و ۲۲۸ نفر (تا پایان سال گذشته)، یک هزار و ۷۰۳ نفر کمتر از یک ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته‌اند اما به دلیل ازکارافتادگی ناشی از حوادث کار تحت پوشش حمایت‌های این سازمان قرار گرفته و مستمری ماهانه دریافت می‌کنند.
همچنین یک هزار و ۱۵۲ نفر مستمری‌بگیر ازکارافتاده تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی، بین یک تا سه ماه و یک هزار و ۸۳۵ مستمری‌بگیر ازکارافتاده بین سه تا شش ماه و سه هزار و ۱۲۵ مستمری‌بگیر ازکارافتاده نیز بین شش ماه تا یک سال سابقه حق‌بیمه در زمان اشتغال داشته و از حمایت‌های مقرر در این طرح استفاده می‌کنند.
کدام یک از حوادث در زمره «حوادث ناشی از کار» قرار می‌گیرند؟
طبق بند «۸» ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، حادثه به یک واقعه پیش‌بینی نشده تعبیر می‌شود که تحت‌تاثیر عامل یا عوامل خارجی و یا در اثر یک عمل یا اتفاق ناگهانی رخ داده باشد و موجب صدمه بر روح و روان یا جسم کارگر شود همچنین به موجب ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی، «حادثه ناشی از کار» وقایعی را شامل می‌شود که در حین انجام وظیفه و به سبب این عمل برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد؛ مقصود از حین انجام وظیفه همه زمانی است که بیمه‌شده در کارگاه، مؤسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول به کار بوده یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام ماموریتی باشد.
آیا حادثه در حین اقدام برای مساعدت به بیمه‌شدگان جزو حوادث ناشی از کار محسوب می‌شود؟
زمان مراجعه به درمانگاه، بیمارستان، معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه جزو زمان انجام وظیفه محسوب می‌شود؛ مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد.زمان مراجعه به درمانگاه، بیمارستان، معالجه و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه جزو زمان انجام وظیفه محسوب می‌شود؛ مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد
حادثه‌ای که برای بیمه‌شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و نیز همکاری به آنان اتفاق می‌افتد هم جزو حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
حادثه‌ای که برای بیمه‌شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و نیز همکاری برای آنان اتفاق می‌افتد جزو حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود
میثم حمزه رئیس اداره نظارت فنی بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی هم در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفته بود: در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، فرد حادثه‌دیده یا خانواده او از همه تعهدات قانونی اعم از خدمات درمانی، معالجه شخص بیمه‌شده، تحویل پروتز و اروتز، غرامت دستمزد ایام بیماری، غرامت نقص عضو، ازکارافتادگی جزئی و کلی و فوت، حسب مورد بهره‌مند می‌شوند.
سازمان تامین اجتماعی با استناد به مواد ۷۱، ۷۳ و بند ۳ ذیل تبصره ۳ ماده ۸۰ قانون تامین اجتماعی موظف است، چنانچه بیمه‌شده در اثر حوادث ناشی از کار یا بیماری حرفه‌ای از کارافتاده شود (اعم از کلی یا جزئی) یا فوت کند، بدون درنظر گرفتن مدت سابقه پرداخت حق‌بیمه حسب مورد مستمری مربوطه را برای او یا بازماندگان واجد شرایط برقرار کند همچنین به موجب مواد ۵۹، ۶۲، ۶۳ و ۷۴ قانون تأمین اجتماعی در صورت حوادث ناشی از کار و به شرط عدم اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق، با رعایت شرایط مقرر استحقاق دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری و غرامت نقص عضو را نیز خواهند داشت.
وظایف کارفرما در مقابل حوادث ناشی از کار
بنابر اعلام حمزه، مسئولیت کارفرما به آموزش و نظارت پیش از حادثه محدود نمی‌شود؛ به استناد ماده ۶۵ قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه‌دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری به صورت کتبی به سازمان تامین اجتماعی اعلام کند همچنین در «تبصره یک ماده ۹۵ قانون کار» نیز کارفرما باید همه حوادث ناشی از کار را به صورت کتبی به اطلاع اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی برساند.
اقدامات بازدارنده برای الزام کارفرمایان به رعایت حقوق کارگران
به گفته حمزه، به استناد ماده ۶۶ قانون تامین اجتماعی در صورتی که ثابت شود وقوع حادثه به طور مستقیم ناشی از عدم رعایت مقررات حفاظت فنی و نیز بروز بیماری ناشی از عدم رعایت مقررات بهداشتی و احتیاط لازم از طرف کارفرما یا نمایندگان وی بوده است، سازمان هزینه‌های مربوط به معالجه و غرامت‌ها و مستمری‌ها را پرداخته و طبق ماده ۵۰ این قانون، از کارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد؛ بنابراین، صرف نظر از چگونگی اجرای این ماده قانونی، سازمان تامین اجتماعی حمایت‌ها و خدمات خود را به بیمه‌شدگان حادثه‌دیده یا بازماندگان واجد شرایط او ارائه می‌کند.
مریم چراغی رئیس اداره امور ازکارافتادگی سازمان تأمین اجتماعی نیز در این رابطه به خبرنگار ایرنا اعلام کرده بود، در صورت وقوع حوادث ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده را به عمل آورده و مراتب را ظرف مدت سه روز اداری به صورت کتبی به سازمان تامین اجتماعی اطلاع دهد. طبق تبصره یک ماده ۶۶ قانون تامین اجتماعی، کارفرمایان مقصر می‌توانند با پرداخت معادل ۱۰ سال مستمری موضوع این ماده به سازمان تامین اجتماعی، رفع تکلیف کنند
چگونگی رفع تکلیف کارفرمایان مقصر
به گفته وی، در صورتی که کارفرما بابت اقدامات اولیه متحمل هزینه شده باشد، سازمان تامین اجتماعی هزینه‌های مربوطه را پرداخت خواهد کرد همچنین طبق تبصره یک ماده ۶۶ قانون تامین اجتماعی، کارفرمایان مقصر می‌توانند با پرداخت معادل ۱۰ سال مستمری موضوع این ماده به سازمان تامین اجتماعی، رفع تکلیف کنند.
حوادث ناشی از کار سالانه هزاران کارگر را به دلیل ضعف مقررات فنی حفاظتی دچار سانحه و آسیب‌دیدگی می‌کند؛ جامعه را از خدمات این جمعیت مهارتی محروم و سبب تحمیل هزینه‌های گزافی به اقتصاد کشور به ویژه سازمان تامین اجتماعی می‌شود.
جمعیتی که به گفته اغلب کارشناسان فنی به عنوان نیروی انسانی، سرمایه‌های ارزشمند اجتماعی کشور هستند و کارفرمایان با رعایت احتیاط‌های لازم و مقررات حفاظتی - بهداشتی در کارگاه‌ها می‌توانند مانع از این خسارات خبران‌ناپذیر به آنها شوند.