جام جهانی فوتبال بی‌اغراق بعد از بازی‌های المپیک مهم‌ترین رخداد ورزشی در جهان به شمار می‌رود. اما این رویداد در کنار ابعاد ورزشی خود، دیگر ساحت‌های عمومی از جمله مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
بر همین اساس است که مساله پوشش رسانه‌ای این رویداد برای تک‌تک کشورهای حاضر و حتی خبرنگاران دیگر کشورها که تیم‌های ملی آنها نتوانستند در این رویداد حضور پیدا کنند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های گاه پررنگ‌تر از متن و بطن جام‌جهانی، رویارویی فرهنگ‌های کشورهای مختلف در این رخداد است. بهانه‌ای که در کنار شکل‌گیری مفهوم تبادلات فرهنگی می‌تواند فصل مهمی از زیست فرهنگ‌های جوامع متنوع و گوناگون را فارغ از هر نوع رنگ، نژاد، مذهب، توسعه‌یافتگی و طبقات اجتماعی به واسطه رسانه‌ها و محصولات رسانه‌ای در اختیار جهانیان قرار دهد.
اتفاقی که در شرایط عادی تحقق آن اگر نه غیرممکن، بسیار دشوار می‌آید. از همین روست که در گام نخست تمامی کشورهای جهان تلاش می‌کنند که به بهانه حضور یا حتی عدم حضور تیم ملی خود، فصل مهمی از داشته‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خود را در قالب این رویداد ورزشی منتقل کنند.
دراین‌میان برای بازتاب اطلاعات و تبادلات فرهنگی و اجتماعی حضور رسانه‌های متنوع دیداری، شنیداری، مکتوب، برخط، شبکه‌های اجتماعی و... نقشی بی‌بدیل را ایفا کرده و می‌کند.
مساله ای که امسال برای ایران حاشیه هایی به همراه داشت. از نخستین روزهای جام جهانی ۲۰۲۲ قطر در مورد تعداد خبرنگاران و هنرمندانی که از ایران برای پوشش رسانه‌ای این رویداد بین‌المللی از یک‌سو و همچنین برقراری تعاملات فرهنگی اعزام شده بودند در سایه شیطنت رسانه‌های غربی و فارسی زبان خارج از کشور خبر و حاشیه‌سازی صورت گرفت.
چگونه اتفاقی طبیعی برای تمام کشورها، برای ایران نباید باشد!
در این مهم تردیدی وجود ندارد که استفاده کردن از هر فرصت و رخداد بین‌المللی برای تبادلات فرهنگی یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های دیپلماسی فرهنگی تمامی کشورها به‌شمار می‌رود. در عصر و زمانه حاضر که شاهد فعالیت‌های گسترده فرهنگی از سوی تمامی کشورهای جهان هستیم و با توجه به هجمه‌ای که رسانه‌های غربی با محوریت «جنگ روایت‌ها» علیه کشورمان (و دیگر کشورهایی که مطامع آنها را به خطر می‌اندازد) آغاز کرده‌اند؛ جهد و کوشش برای زدودن تصاویر و تعابیری که به «ایران هراسی» و «اسلام هراسی» می انجامند یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های کلان راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود.
هرچند حضور خبرنگاران و هنرمندان نه‌تنها از سوی کشورمان که از طرف تمامی کشورهای جهان در رخدادهای بین‌المللی با رویکردهای متنوع ازجمله ورزشی خاصه بازی‌های المپیک و جام‌جهانی فوتبال اتفاقی معطوف به جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر نیست؛ اما آن‌چه که همزمان با آغاز جام‌جهانی فوتبال در کشور قطر در قالب شیطنت و هجمه رسانه‌ای درباره حضور خبرنگاران و هنرمندان از کشورمان در این رویداد بزرگ بین‌المللی شکل گرفته، جای پرسش و البته تعجب دارد!
در کنار دشمنی ریشه‌دار و اثبات‌شده کشورهای جهان نسبت‌به جایگاه برتر فرهنگی کشورمان؛ آنها همواره به بهانه رخدادها و رویدادهای متنوع تلاش کرده‌اند تا از هر بستری برای ارائه و معرفی داشته‌های عظیم و عمیق فرهنگی ایران در ابعاد بین‌المللی جلوگیری کنند
اثبات قلب حقیقت به روایت آمار رسانه‌های غربی
رسانه جهانی بی‌بی‌سی تنها به‌عنوان یک رسانه از کشور انگلستان ۲۷۲ خبرنگار را برای پوشش رسانه‌ای جام‌جهانی ۲۰۱۴ در برزیل اعزام کرده بودحال شاهدیم که این‌بار به واسطه برگزاری جام‌جهانی فوتبال بار دیگر شکل هجمه رسانه‌ای درباره تعداد حضور خبرنگاران و هنرمندان کشورمان به‌گونه‌ای در رسانه‌های غربی و فارسی‌زبان خارج از کشور بازتاب پیدا کرده که گویا اتفاقی است که برای نخستین بار از سوی یک کشور به بهانه جام‌جهانی صورت‌گرفته است.
برای اثبات این مدعا تنها کافی‌ست به ادوار پیشین جام جهانی در سال ۲۰۱۸ به میزبانی روسیه، ۲۰۱۴ به میزبانی برزیل و ۲۰۱۰ به میزبانی افریقای جنوبی نگاهی بیندازیم
به‌عنوان مثال رسانه بی‌بی‌سی که خود یکی از پرچم‌داران هجمه‌ها درباره تعداد حضور خبرنگاران و هنرمندان کشورمان در بازی‌های جام جهانی ۲۰۲۲ قطر است در سال ۲۰۱۴ میلادی و هنگام برگزاری این رویداد در برزیل ۲۷۲ خبرنگار را برای پوشش رسانه‌ای این رخداد اعزام کرده بود.
نکته جالب توجه آنکه بی‌بی‌سی در همان خبر ذکر کرده بود که به‌دلیل مشکلات اقتصادی تعداد خبرنگاران ارسالی از سوی این رسانه نسبت‌به جام‌جهانی پیشین (۲۰۱۰ آفریقای جنوبی) ۲۳ نفر کم‌تر است!
رسوایی دروغ‌گویان با «مشت نمونه خروار»
طبق اطلاع رسانه‌های کشورمان تنها تعداد ۷۰ خبرنگار برای پوشش رسانه‌ای بازی‌های ۲۰۲۲ قطر به این کشور اعزام شده‌اندپس با یک حساب سرانگشتی می‌توان در نظر گرفت که با توجه به روند تصاعدی گسترش فعالیت‌های رسانه‌ای در جهان؛ تعداد خبرنگاران حاضر از این رسانه برای پوشش جام‌جهانی قطر قطعاً از اعداد ارائه‌شده بیشتر است.
این در حالی است که تنها کافی‌ست مقایسه‌ای تنها میان یک خبرگزاری (رسانه جهانی بی‌بی‌سی) از یک کشور با تعداد خبرنگاران اعزامی از تمامی خبرگزاری‌های کشورمان برای پوشش رسانه‌ای این بازی‌ها در جام‌جهانی قطر داشته باشیم. طبق اطلاع رسانه‌های کشورمان تنها تعداد ۷۰ خبرنگار برای پوشش رسانه‌ای بازی‌های ۲۰۲۲ قطر به این کشور اعزام شده‌اند.
این خود تنها یک نمونه (یا همان بنا به ضرب‌المثل معروف فرهنگ ایرانی همان «مشتی نشانه خروار است») از بزرگ‌نمایی، شیطنت و هجمه رسانه‌ای علیه کشورمان برای این دوره جام‌جهانی است.
غرفه‌های فرهنگی و حضور هنرمندان با هدف گسترش دیپلماسی فرهنگی
اما بحث حضور هنرمندان به جام‌جهانی آن‌چنان که در همین گزارش شرحش رفت به بهانه مقابله تیم‌ها در مستطیل سبز؛ فارغ از جهان و بُعد ورزشی‌اش، ابعاد فرهنگی گسترده‌ای دارد. به‌همین سبب حضور هنرمندان از پیش‌از آغاز این بازی‌ها -مراسم افتتاحیه- تا بعد از پایان این رخداد -مراسم اختتامیه- همواره یکی از اصلی‌ترین مُعرف‌ها و شناسه‌های جایگاه فرهنگی جام‌جهانی در تمامی ادوار به شمار می‌رفته است.
ازسویی‌دیگر همواره شاهدیم که به بهانه برگزاری جام‌جهانی فوتبال در کشور میزبان و مقصد؛ غرفه‌های فرهنگی و هنری دیگر کشورها چه کشورهای حاضر در این رویداد چه کشورهای غایب به‌سبب ارائه داشته‌های فرهنگی خود در حوزه دیپلماسی فرهنگی از یک‌سو و از سوی دیگر تلاش برای جذب گردشگر که فصل مهمی از آن به مقوله ارزآوری و توسعه اقتصادی کشورها منتج می‌شود حضوری فعال داشته و دارند.
امسال نیز جمهوری اسلامی ایران مطابق ادوار پیشین با برپایی غرفه محصولات فرهنگی و هنری، صنایع دستی، آئین‌های نمایشی و داشته‌های شناسا و مُعرف تمدن فرهنگِ عمیق و کهن کشورمان که بی‌تردید گهواره تمدن جهان به‌شمار می‌رود؛ فارغ از رقابت پُرهیجان در مستطیل سبز نیز؛ تعجب، شعف و اشتیاق مخاطبان جهانی را در مواجهه با محصولات و دامنه فعالیت‌های فرهنگی ایران‌زمین جلب و جذب کرده‌است.
سیاست فرهنگی آشکار ایران در مقابل سیاست پنهان‌کاری مستمر غرب
در کنار مولفه پنهان‌کاری در سیاست کشورهای غربی که همواره یکی از اصلی‌ترین ابعاد کلان در حوزه سیاست خارجی آن کشورها به‌شمار می‌رود؛ با روی کار آمدن دولت سیزدهم همواره توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با نگاه بین‌المللی با تمامی کشورها؛ خاصه در میان کشورهای هم‌جوار ایران به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های سیاست خارجی راهبردی و تحقق دیپلماسی فرهنگی کشورمان عنوان شده‌است
از سویی دیگر به‌سبب نزدیکی کشور قطر به‌عنوان یکی از همسایگان جنوبی کشورمان در کنار آب‌های خلیج همیشگی فارس؛ تلاش برای ارائه هر چه بیشتر داشته‌های فرهنگی، هنری و تمدنی ایران‌زمین از یک‌سو و از سوی دیگر گسترش تعاملات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با محورهای یاد شده یکی دیگر از واضح‌ترین دلایلی است که می‌تواند حضور خبرنگاران و همچنین جامعه هنرمندان کشورمان در شاخه‌های مختلف هنری را در این رویداد کاملاً طبیعی جلوه دهد.
کشور کره جنوبی بیش‌از ۱۰۰ هنرمند را به این رویداد اعزام کرده استاگر بار دیگر برای اثبات این مدعا بخواهیم در مقام قیاس آماری برآییم؛ کشور کره جنوبی که تیم ملی آن کشور نیز در این رویداد حضور داشته است علاوه‌بر معرفی نماینده‌ای برای اجرای موسیقی در مراسم افتتاحیه و اختتامیه جام جهانی ۲۰۲۲ قطر بیش‌از ۱۰۰ هنرمند را به این رویداد اعزام کرده‌است؛ تا از یک‌سو هنرمندان در راستای ارتقاء سطح روحیه تیم ملی این کشور برنامه‌های ویژه و اختصاصی خود را اجرا کنند و از سوی دیگر سیاست توسعه برنامه‌ها و معرفی داشته‌های فرهنگی و هنری در حوزه موسیقی، فیلم و سریال که طی یک دهه اخیر به شکل کلان و با نگاه عمیق تبلیغاتی معرفی محصولات کره‌ای رسانه‌های جهان را به تسخیر خود درآورده در این رویداد نیز چرخ را بر همان مدار و محور بچرخانند.
چراکه جمع شدن مخاطبان پنج قاره در کنار حضور تیم‌های فوتبال و مسئولان بلندپایه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها میدان وسیعی را برای برقراری تبادلات مختلف و گوناگون در حوزه‌های متنوع ازجمله سیاست کلان کره جنوبی در حوزه موسیقی، فیلم و سریال خود برای فتح بیشتر جهان مهیا کرده است.
همچنین اگر بار دیگر در مقام قیاس درباره اعزام هنرمندان کشورمان به جام جهانی قطر در قیاس با دو دوره قبلی در کشورهای روسیه و برزیل داشته باشیم باز هم از نظر کمی شاهد کاهش این تعداد در کشورمان هستیم.
به‌گونه‌ای که در جام‌جهانی ۲۰۱۴ برزیل ۲۷ هنرمند (از جمله هنرمندان حاضر در جام‌جهانی ۲۰۱۴ برزیل می‌توان به محمدرضا گلزار؛ سام درخشانی؛ کامران تقتی؛ سیاوش خیرابی؛ شیلا خداداد؛ رضا یزدانی؛ پژمان جمشیدی؛ محسن تنابنده؛ مهراب قاسم‌خانی؛ سیدجواد هاشمی؛ حسام نواب‌صفوی؛ محمدرضا شریفی‌نیا؛ مهران غفوریان و... اشاره کرد) و در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه ۲۲ هنرمند (از جمله هنرمندان حاضر در جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه می‌توان به امین زندگانی؛ الیکا عبدالرزاق؛ لیندا کیانی؛ نرگس محمدی؛ پوریا پورسرخ؛ بهنام بانی؛ سالار عقیلی؛ پویا امینی؛ فاطمه گودرزی؛ محسن تنابنده؛ یوسف تیموری؛ سروش صحت؛ پژمان جمشیدی؛ رضا یزدانی و ... اشاره کرد) از کشورمان در این رویدادها حضور پیدا کردند. درحالی‌که برای جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر تعداد هنرمندان حاضر در این رویداد به ۱۹ نفر می‌رسد.
علاجی که می‌شد که قبل از وقوع واقعه کرد
اما اگر بر این مؤلفه آشنا در فرهنگ و تمدن ایرانی بیش‌از پیش تأکید داشته باشیم که علاج واقعه قبل‌از وقوع باید کرد؛ شاید می‌شد پیش‌از هجمه و شیطنت رسانه‌ها درباره بزرگ‌نمایی تعداد خبرنگاران و هنرمندان حاضر از کشورمان در جام جهانی قطر که اتفاقی عادی و مشترک میان تمامی کشورهای حاضر در این رویداد است و چنان‌که ذکرش رفت کشورهایی که تیم ملی‌شان به این رخداد عظیم با ابعاد بین‌المللی راه پیدا کرده یا نکرده‌اند نیز این رویه را انجام می‌دهند؛ شاید لازم بود تا رسانه‌های خودمان در راستای اطلاع‌رسانی و آگاهی رسانی مخاطبان داخلی و بین‌المللی نسبت‌به تعداد اعزام خبرنگاران و هنرمندان اطلاع‌رسانی می‌کرد. تا با این شیوه جلوی آن دست از شیطنت‌ها و اگر بخواهیم صادقانه بگوییم عناد مستمر رسانه‌های دشمن، جلوگیری کرد.