به گزارش خبرنگار ایرنا، پنجه های خشکسالی گلوی منابع آبی خراسان شمالی را فشرده است و این خطه از شمالشرق کشور دیگر مانند گذشته سرسبز نیست و تعداد زیادی از مردم این منطقه سال هاست که با دشت های رنگارنگ و تابستان های پر از محصولات باغی خداحافظی کرده اند.
مردم این خطه زمستان های کم بارش و متعاقب آن دمای بی سابقه هوا در تابستان را تجربه می کنند و کم کم با پدیده خشکسالی خو گرفته اند و آن را بخشی از دغدغه روزمره خود تلقی می کنند.
وضعیت تامین آب آشامیدن در شهرهای استان هم خیلی مناسب نیست و آب آشامیدنی مورد نیاز شهروندان در سه شهر خراسان شمالی از آب سدها یعنی آب سطحی تامین می شود اما کاهش بارندگی و کاهش آبدهی رودها سبب شده تا میزان ذخیره در این دریاچه ها هم مناسب نباشد.
مسوولان دولت سیزدهم در استان به خوبی تهدید این پدیده را درک کردند و با اجرای طرحی نو و ابتکاری خلاقانه سعی در برداشت آب های زیرزمینی دارند و بر اساس این طرح ۴۰ میلیون متر مکعب آب از چاه های عمیق منطقه سرانی شهرستان شیروان برداشت و به مناطق خشک خراسان شمالی تزریق می شود.
این طرح در سفر دوم تیرماه رییس جمهور به استان مطرح و اعتبار لازم نیز مصوب شد و نکته قابل تامل این است که این در این مدت کوتاه توانسته اعتبارات خوبی را جذب و روند توسعه آن به خوبی پیشرفته است.
اجرای این پروژه دشت ممنوعه شیروان و بسیاری از روستاهای فاروج، گرمه و جاجرم و اسفراین که سال ها به خاطر خشکسالی های پی در پی و کاهش بارندگی ها با بحران آب دست و پنجه نرم می کنند، سیراب می شوند.
سرانی نوید خروج شمالشرق کشور از بن‌بست بی‌آبی
روستای سرانی در فاصله‌ی ۷۹ کیلومتری شمال شیروان واقع شده است و دره‌ای پرآب و درخت را شامل می شود که سالانه گردشگران زیادی به این منطقه جذب می شود.
منطقه گلیل و سرانی شیروان با مساحت ۱۸ هزار هکتار در سال ۱۳۵۰ به عنوان حفاظت شده اعلام شد و این منطقه از دیرباز به سرسبزی و داشتن منابع آبی مشهور است.
در خراسان شمالی چند رودخانه مرزی شامل رود خانه گلیل و سرانی، رودخانه چندیر و رودخانه سومبار است. آب های حوزه آبخیز گلیل به طور طبیعی در یک گودی بسته ذخیره می شوند، این بستر آهکی نفوذ پذیری زیادی دارد از این رو آب های تجمیع یافته در آن به زمین نفوذ می کند.
انتقال این آب های زیرزمینی از سال های قبل مورد پیگیری است. شرکت آب منطقه ای استان از سال ۹۰ مطالعاتی را برای شناسایی منابع آبی جدید آغاز کرد تا منابع آب پایدار تامین شود و مطالعات نشان داد که منابع آب زیرزمینی در گلول و سرانی، منابع آهکی هستند که علاوه بر کمیت مناسب، کیفیت بسیار بالایی دارد. بر این اساس مکاتبات با وزارت نیرو انجام شد تا مجوز بهره برداری از این منابع گرفته شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در این باره می گوید: باتوجه به وقوع پدیده تغییر اقلیم و خشکسالی های پی در پی که منطقه و کشور را در سال‌های اخیر فراگرفته است، استان خراسان شمالی هم با واقع شدن حدود ۹۰ درصد مساحت در اقلیم خشک و نیمه خشک بشدت با مشکل کم آبی دست و پنجه نرم می‌کند.
سیدعقیل مرتضوی می افزاید: برای برون رفت از این مشکل و باتوجه به کاهش بارندگی ها و افت شدید منابع آب زیرزمینی، نیاز به مطالعه و برنامه ریزی برای تامین آب آشامیدن از تمامی منابع آبی دسترس شدت گرفت و شرکت آب منطقه‌ای نسبت به شناسایی ظرفیت های استانی و فرا استاتی از دهه ۹۰ اقدام کرد.
وی می افزاید: یکی از منابع آبی در دسترس درون استانی که پس از انجام یک پروژه تحقیقاتی تعیین شد، منابع آب آهکی در محدوده شمال شرقی استان در شهرستان شیروان بود که مطالعات شناسایی و تعیین احجام آن از سال ۹۷ با شدت بیشتر آغاز و در نهایت پس حفاری چاهای اکتشافی متعدد و مطالعات تخصصی در منطقه در سال ۱۴۰۰ مجوز برداشت آب به میزان ۴۰ میلیون متر مکعب در سال از سوی وزارت نیرو به استان ابلاغ شد که در نوع خود مجوزی خاص باحجم مذکور در کشور محسوب می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی اظهار می دارد: هدف انجام مطالعات تامین آب آشامیدن شهروندان در شهرهای استان است که بنا به فواصل شهرها از منبع آب و هزینه های منطقی و اقتصادی توجیه دار در اولویت تامین خواهند بود.
وی با بیان اینکه اکنون مطالعات فنی و تخصصی طرح به اتمام رسیده و مصوبات زیست محیطی، پدافند غیرعامل و غیره صادر شده است خاطرنشان می کند: در سفر رییس جمهور به استان اهمیت موضوع تبیین و درخواست تامین اعتبارات مورد نیاز مطالبه شد در سفر دولت به استان، وزیر نیرو در شهرستان شیروان و فاروج حضور یافت و از منطقه اجرای پروژه بازدید و از نزدیک و میدانی طرح را بررسی کرد در حین بازدید نیز دستورات لازم برای تسریع در فرآیند اجرایی شدن طرح صادر کرد.
وی می گوید: ضرورت تسریع در اجرای پروژه باتوجه به کاهش حجم مخازن سدهای استان و کاهش تراز آب زیرزمینی و ممنوعه و بحرانی بودن دشت های استان روز به روز بیشتر احساس می‌شود و این مهم در بازدید حضوری وزیر نیرو از محل اجرای پروژه و دستور واگذاری کار بصورت ترک تشریفات مناقصه در دست پیگیری روزانه است.
مرتضوی می افزاید: اجزای این طرح شامل حفاری چند ۱۰ حلقه چاه، خطوط جمع آوری، اجرای حدود ۲۴۰ کیلومتر خط انتقال، ساخت چندین باب مخزن بین راهی، ایستگاه های پمپاژ و تامین برق اختصاصی مورد نیاز است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی می افزاید: با عملیاتی شدن پروژه، بیش از پنج میلیارد تومان اعتبار در طول زمان اجرای پروژه مورد نیاز است که در حال حاضر برای انتخاب پیمانکار و شروع عملیات اعتباری حدود ۵۰۰ میلیارد تومان در مصوبات سفر ریاست جمهوری پیش بینی شده است.
اختصاص ۵۰۰ میلیارد تومان برای فاز اول
علی اکبر محرابیان به عنوان نماینده ویژه رییس جمهور بعد از بازدید از طرح‌های آب شیروان دستور رسیدگی این طرح داد و هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان را برای آن برآورد کرد.
اختصاص این حجم از اعتبارات سفر رییس جمهور به پروژه انتقال آب منطقه سرانی به عنوان بزرگترین طرح آبرسانی شمالشرق کشور، نویدبخش تحولات قابل توجهی برای خروج خراسان شمالی از بن بست بی‌آبی است.
این طرح بالاترین حجم تخصیص اعتبار آب در کشور است و برداشت ۴۰ میلیون مترمکعب آب از چاه های عمیق بی‌سابقه است و اجرای این پروژه عظیم شمالشرق کشور را از بی‌آبی نجات می دهد.
علی جدی اظهار می دارد: ۱۶.۵ میلیون مترمکعب حق برداشت آب های مرزی مناطق سرانی شیروان بود که توجیه اقتصادی نداشت و با پیگیری های زیاد مجوز برداشت به ۴۰ میلیون مترمکعب افزایش یافت و این طرح بالاترین حجم تخصیص اعتبار آب است و برداشت ۴۰ میلیون مترمکعب آب از چاه های عمیق در کشور بی سابقه است.
وی اضافه می کند: قرارگاهی به عنوان پیمانکار مشخص شد و کار خود را برای فعالیت در این طرح به زودی اجرا می کند و در این زمینه قول داد انتقال آب به شهرستان های شیروان، فاروج و ۱۴۰ روستای محدوده در مدت ۲ سال انجام شود.
نماینده مردم شیروان در مجلس شورای اسلامی می گوید: سهمیه شهرستان های شیروان و فاروج از این طرح ۱۸ میلیون مترمکعب است و با اجرای این پروژه دشت ممنوعه شیروان سیراب و سطح چاه های آب بالا می آید و سد هم برای آشامیدن لازم نیست و کشاورزی رونق می گیرد.
همت مسوولان استانی بر اجرای طرح
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این استان مشغول به فعالیت هستند، این استان بیشترین درصد شاغل در بخش کشاورزی را دارد و سهم این بخش در استان ۱.۱ درصد از تولید ناخالص بخش کشاورزی کشور است و پُرواضح است که کشاورزی دارای مزیت نسبی و پیشران اقتصادی استان را تشکیل می دهد.
نگاه کلی به شرایط صنعتی استان نیز بیانگر این است که استان یک میلیون نفری خراسان شمالی با حدود ۴۰۰ واحد تولیدی جایگاه مناسبی در بین استان های دیگر ندارد و اگر برنامه ریزی برای توسعه استان شود، این بخش کشاورزی است که باید در اولویت برنامه های توسعه ای قرار گیرد.
سالانه حدود یک میلیارد متر مکعب آب معادل ۷۵ درصد از آب استحصال شده در استان در بخش کشاورزی مصرف می شود و ۵۰ درصد از اراضی آبی استان به آب های سطحی وابسته است. بنابراین تامین منابع آبی برای بخش کشاورزی از دغدغه مسوولان محسوب می شود که استاندار خراسان شمالی بر اهمیت اجرای این پروژه عظیم تاکید دارد و اجرای آن را در اولویت قرار داده است.
استاندار خراسان شمالی هم در این باره می گوید: دست و پنجه نرم کردن با کم آبی، مشکل چندساله شهرها و روستاهای خراسان شمالی است به گونه ای که دولت با نگاه ویژه خود سعی در حل این مشکلات دارد و اجرای طرح های برداشت و انتقال آب منطقه سرانی موجب آزادسازی ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب در این استان می شود.
وی با اشاره به اینکه با انتقال آب از منطقه سرانی و تامین آب آشامیدن شهروندان چند شهر از این منابع، آب هایی که کیفیت کمتری دارد به کشاورزی اختصاص می یابد می افزاید: کشاورزی دیم و آبی استان در صورت استحصال و برداشت آب های زیرزمینی رونق خواهد یافت و دغدغه ای در این خصوص وجود نخواهد داشت.
۱۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار در سفر رییس جمهور به خراسان شمالی مصوب شد.
استان خراسان شمالی با جمعیت یک میلیون نفری از لحاظ جغرافیایی در منطقه معتدل کوهستانی واقع است که میانگین باران سالانه آن حدود ۲۴۰ میلیمتر می رسد و حدود ۳۴۴ هزار هکتار اراضی زیر کشت باغی و زراعی دارد با تولید افزون بر یک میلیون تن محصولات کشاورزی و باغی است و ۸۲ هزار نفر بهره برداری بخش کشاورزی این استان محسوب می شوند.
تغییر اقلیم و برداشت آب از سفره‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی باعث شده است که هشت دشت از مجموع ۱۱ دشت استان در وضعیت نامناسبی از نظر ذخائر آبی قرار گیرد و به همین دلیل هرگونه توسعه بهره‌برداری و برداشت جدید در آنها به منظور تعادل بخشی به منابع آبی ممنوع شده است.
خشکسالی خراسان شمالی نه تنها باعث ایجاد تنش آبی در حدود ۳۰۰ روستا و چند شهر ایجاد کرد که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از حجم آبدهی قنات ها را نیز کاهش داد به طوری که نیمی از مزارع کشاورزی این خطه شمال کشور را نیز خشکاند و هشت دشت از ۱۱ دشت این استان نیز در زمره دشت های بحرانی قرار گرفتند و با تداوم این روند احتمال قطعی آب نیز در کنار خاموشی برق در استان تکرار خواهد شد.
این استان ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی و باغی دارد که به نوعی کشاورزی و دامپروری از پیشران های اقتصادی محسوب می شود.