به گزارش ایرنا از روابط عمومی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، نشست روزنامه‌نگاران و جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ قطر، با حضور مجید کوهستانی دبیر گروه ورزش و جوانان پایگاه خبری تابناک، محمدجواد قبادی دبیر ورزش پایگاه خبری مشرق و مهدی مرتضویان خبرنگار ورزشی خبرگزاری مهر به‌صورت برخط برگزار شد.
در ابتدای این نشست مجید کوهستانی به مهمترین اختلاف این جام جهانی با جام‌های دیگر پرداخت و گفت: این جام در کوچکترین کشور برگزارکننده این مسابقات و بعد از برگزاری آن در بزرگترین کشور میزبان یعنی روسیه رخ داد. به‌عنوان فردی که در هر دو دوره این مسابقات حاضر بوده‌ام، معتقدم مسئله جغرافیایی در پوشش اخبار این رویداد، بسیار عامل مؤثری بوده است. ما در جام جهانی روسیه با مسافت‌های طولانی مواجه بودیم، مثلاً بین مسکو تا سنت‌پترزبورگ یک روز فاصله زمانی بود و همین امر سبب می‌شد تا در بهترین حالت، تنها یک‌روزدرمیان موفق به پوشش اخبار شویم، از این رو در قطر تجربه‌ای کاملاً متفاوت داشتیم و موفق می‌شدیم تا بتوانیم همه بازی‌های برگزارشده در یک روز را تماشا کنیم؛ تجربه‌ای که هرگز نبوده و شاید هیچ‌گاه تکرار نشود.
کوهستانی درمورد امکانات سخت‌افزاری حاضر در قطر نیز گفت: با توجه به شنیده‌هایمان از کشور ثروتمند قطر و سرانه درآمدی بالای ۷۰ هزار دلار در سال برای هر فرد، این کشور با چیزی که از نزدیک دیدیم، تفاوت‌هایی داشت. مثلاً در مورد وسایل ارتباطی و سرعت اینترنت در قطر بسیار شنیده بودم، اما در این جام به‌عنوان فردی که از آی‌دی‌کارت فیفا برای شرکت در مسابقات برخوردار بودم، متاسفانه با ضعف پوشش اینترنت مواجه شدم و این مسئله شخصی نبود و برخی دیگر از خبرنگاران هم معتقد بودند، اینترنتی که قطر برای پوشش اخبار در اختیار خبرنگاران قرار داده، عمداً یا سهواً دچار مشکل بوده است؛ البته این مسئله برای من غیرقابل باور است که قطر نتوانسته اینترنت ۳۰۰ تا ۴۰۰ خبرنگار را به‌خوبی فراهم کند. همین مسئله سبب شد تا مجبور باشم بسیاری از محتواهای تولیدی خود را پس از پایان مسابقه به تهران مخابره کنم.
مشکلات دو میلیون مهمان در کشور دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفره
این خبرنگار ورزشی ادامه داد: در مورد وسایل ارتباطی متاسفانه از سوی ایران فردی به‌عنوان پیش‌قراول اعزام نشده بود تا با بررسی مسیرها و شرایط و همچنین محل اقامتگاه‌ها و ورزشگاه‌ها، اطلاعات پخته و جامعی را پیش‌تر در اختیار خبرنگاران اعزامی قرار دهد. این مسئله باعث شد تا دو سه روز اول مسابقات برای خبرنگاران صرف کسب اطلاعات و آشنایی با محیط شود. در سفری که نه روز بیشتر طول نکشید، دوسه روز زمان صرف کردن برای کسب اطلاعات محیطی، زیاد است؛ کمااین‌که در تجربیات قبلی جام جهانی و المپیک این اطلاعات کسب شده بود و در وقت خبرنگاران صرفه‌جویی می‌شد.
کوهستانی در خصوص وسایل نقلیه عمومی قطری نیز به بیان تجربه خود پرداخت و افزود: در روزهای ابتدایی که هنوز شاهد حضور بازیکنان همه کشورها و تماشاچیان نبودیم، مترویی خلوت را تجربه کردیم و در زمان‌مان صرفه‌جویی می‌شد، اما با حضور سایر تیم‌ها و هواداران، قطر به‌عنوان کشوری با دو میلیون و ۸۰۰ هزار نفر جمعیت با افزوده‌شدن دو میلیون میهمان خارجی دچار مشکل شد و این باعث شد تا شاهد صف‌های طولانی مقابل در ورودی متروها باشیم، برای همین خبرنگاران زمان بسیاری را صرف استفاده از همین وسایل نقلیه شلوغ می‌کردند.
قوانین اسلامی یا تعهد به فیفا؛ مسئله این است!
کوهستانی با تأکید بر حضور اولین کشور اسلامی به‌عنوان میزبان این سری از رقابت‌ها ادامه داد: قطر تلاش کرد تا جایی که می‌تواند قوانین اسلامی را رعایت کند، اما ضمن این مسئله تعهداتی که به فیفا داده بود، سبب شد تا از برخی قوانین داخلی خود صرف نظر کند. شنیده‌های ما حاکی از آن است که قطر این امکان را برای شهروندان خود فراهم کرده بود که اگر با توجه به حضور فرهنگ‌های مختلف در کشورشان، تمایل ندارند در ایام جام جهانی در قطر حضور داشته باشند، برای مدتی به مسافرت خارجی بروند. محدودیت‌های قطر برای خبرنگاران مسلمان ایرانی قابل‌درک بود، اما برای میهمانان غربی، این کشور بسیار متفاوت به نظر می‌رسید و باعث ایجاد تنش بین فیفا و ستاد برگزاری مسابقات شد؛ تنشی که تا روز پایانی هم ادامه پیدا کرد و به جایی رسید که عضو هیئت رئیسه فیفا طی مصاحبه‌ای اعلام کرد، دیگر هیچ‌وقت جام جهانی در کشوری مثل قطر برگزار نخواهد شد؛ چرا که قطر تعهداتی را به فیفا داده بوده که در ۴۸ ساعت مانده به آغاز مسابقات، از آن‌ها صرف‌نظر کرده و همین مسئله باعث شد تا تعداد زیادی از مخاطبان که بلیط حضور در جام جهانی را داشتند از حاضر شدن در قطر صرف‌نظر کنند.
کوهستانی در پایان این بخش از اظهارات خود گفت: در نهایت می‌توان گفت آن‌چه به‌عنوان زیرساخت برای برگزاری این مسابقات در نظر گرفته شد، بی‌نهایت خوب بود، اما تکنولوژی به‌کاررفته در حوزه رسانه‌ای متأسفانه جوابگوی نیازهای خبرنگاران نبود. همچنین شکایت‌هایی به گوش می‌رسید که هتل‌هایی که از پیش برای این مسابقات در نظر گرفته شده بودند، حتی ساختشان به پایان نرسیده بود.
دنیایی جدید از تکنولوژی، پیش‌روی جهان فوتبال
کوهستانی، دبیر گروه ورزش و جوانان پایگاه خبری تابناک با اشاره به تکنولوژی‌های نوین حاضر در این جام ادامه داد: تکنولوژی‌هایی که در این سری از مسابقات به‌کار گرفته شد از جام‌های قبلی پیشرفته‌تر بودند؛ تکنولوژی‌هایی نظیر شارژ توپ برقی پیش از شروع مسابقه و همین‌طور تکنولوژی خط آفساید و استفاده از اپلیکیشن‌هایی که در هنگام بازی، اطلاعات فنی تک‌تک بازیکنان را با تمرکز روی آن بازیکن، با دوربین موبایل به شما ارائه می‌کرد، یعنی مخاطب را از این موضوع بی‌نیاز می‌نمود که پس از مسابقه، وضعیت‌های مختلف یک بازیکن، نظیر دویدن یا پاس دادن را از سایت‌ها تعقیب کند و این موضوعات به‌صورت آنلاین در حین مسابقه به مخاطب منتقل می‌شد، از این حیث دیدیم که شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جانبی که تکنولوژی فوتبال به خدمتشان درآمده است، توانستند اطلاعات مورد نیاز مردم را به‌موقع به آن‌ها ارائه کنند.
کاش خبرنگاران دو یا سه روز زودتر به قطر اعزام می‌شدند
در ادامه نشست محمد جواد قبادی، دبیر ورزش پایگاه خبری مشرق به ارائه تجربیات شخصی خود در جام جهانی ۲۰۲۲ پرداخت و گفت: بنده تاکنون امکان شرکت در سایر جام‌های جهانی را نداشته‌ام و از این رو نمی‌توانم به‌صورت مقایسه‌ای در مورد این جام صحبت کنم ولی حاصل شنیده‌هایم از دیگران این است که این جام فاقد نظم و هماهنگی‌های جام‌های قبلی بوده است. همچنین تماشای همه بازی‌ها از سوی تماشاگران در یک روز، به دلیل کوتاهی مسافت‌های محل برگزاری مسابقات، تجربه بی‌سابقه‌ای بوده است.
قبادی در مورد امکانات سخت‌افزاری نیز افزود: خبرنگاران ایرانی دقیقاً صبح روز افتتاحیه جام به قطر رسیدند و این مسئله باعث بروز مسائل و کاستی‌هایی شد تا جایی که همه خبرنگاران معتقد بودند، کاش دو یا سه روز زودتر به قطر اعزام می‌شدند و روزهای اول‌شان صرف آشنایی با محیط نمی‌شد.
این روزنامه‌نگار ورزشی در مورد شرایط ایران در این جام ادامه داد: این جام جهانی و به‌ویژه گروه ایران از نظر سیاسی و مسائل منطقه بسیار خاص بود. همچنین گروهی که ایران با اعضای آن مسابقه داشت، بر حساسیت این موضوع افزوده بود، به‌طوری‌که همه دوستان می‌توانند شهادت بدهند که جوی کاملاً سیاسی بر فضا به‌ویژه فضای نشست‌های خبری حاکم بوده است.
قطر از میزبانی‌اش نمره قبولی دریافت می‌کند
مهدی مرتضویان خبرنگار ورزشی خبرگزاری مهر نیز به‌عنوان دیگر سخنران این نشست به شرح تجربه نخستین حضور خود در جام جهانی اشاره کرد و گفت: به نظر من کشور قطر با وجود همه ایراداتی که پیش از برگزاری جام جهانی به آن گرفته می‌شد، از این میزبانی، نمره قبولی دریافت می‌کند؛ چرا که تمام امکانات خود را وقف برگزاری شایسته این سری از مسابقات کرده بود و به نظر می‌رسد تمام ارکان اجرایی این کشور در خدمت برگزاری این فستیوال بزرگ جهانی بود.
مرتضویان در مورد وضعیت اینترنت نیز، هم‌رأی با کوهستانی و قبادی، از مشکلات این فناوری یاد کرد و افزود: ما مجبور بودیم از اینترنت خودمان استفاده کنیم و این مسئله با توجه به اختلاف ریال ایران و ریال قطر، هزینه مالی سنگینی ایجاد می‌کرد.
تماشاگران غربی و لذت فوتبال بدون الکل
این روزنامه‌نگار ورزشی با اشاره به مسئله محدودیت‌های فرهنگی در قطر ادامه داد: طی ارتباطی که با ۴۰ توریست مختلف از کشورهایی نظیر آمریکا، انگلیس، مکزیک، ولز، کاستاریکا و اکوآدور داشتم، از بین آن‌ها ۳۹ نفر موافق ممنوعیت مشروبات الکلی بودند، این درحالی‌ست که انتظار داشتم آن‌ها با این مسئله مشکل داشته باشند. همچنین موضوع جالب توجه دیگر برایم طراحی همه چیز بر اساس قانون بود، مثلاً برای ورود به یک ایستگاه مترو، شما باید مسیری مارپیچ‌گونه را طی می‌کردید. در وهله اول به نظر می‌رسید این مسیر اگر مستقیم بود، بیش از ده متر طول نداشت درحالی که مجبور بودید حداقل ۱۵۰ متر را در مارپیچ‌ها حرکت کنید. این مسئله برایم جای تعجب نداشت، اما زمانی که بیش از ۸۸ هزار نفر پس از بازی آرژانتین و مکزیک از ورزشگاه خارج شدند، همین نوع طراحی مسیر باعث شد تا هیچ‌گونه آسیبی از نظر حجم جمعیت به تماشاچیان وارد نشود. از طرفی فاصله بین قطارهای شهری دو دقیقه بیشتر نبود و این مسئله باعث می‌شد تا قطارها کمترین توقف را در ایستگاه‌ها داشته باشند.
ارزیابی مثبتی از فرهنگ هواداری ایرانیان داشتم
مرتضویان نیز با اشاره به اعزام دیرهنگام خبرنگاران ایرانی به این مسابقات ادامه داد: اگر حداقل چند خبرنگار زودتر به قطر اعزام می‌شدند، این سردرگمی برای خبرنگاران رفع می‌شد و آن‌ها از توان بیشتری برای پوشش اخبار برخوردار می‌شدند.
این خبرنگار ورزشی خبرگزاری مهر در مورد فرهنگ هواداری ایرانی و همچنین عملکرد رسانه‌های بیگانه در این حوزه نیز وارد گفت‌وگو شد و تصریح کرد: به نظر من فرهنگ هواداری ایرانی خوب بود و با توجه به آن‌چه در بازی ولز و آمریکا رخ داد، از این هواداری ارزیابی مثبتی داشتم. متأسفانه در خلال این مسابقات رسانه‌های خارجی تمام تلاش خود را برای کمرنگ‌کردن نقش هواداران تیم ایران صرف کرده بودند و از سوی دیگر به‌خاطر فقدان مسائلی که در اتاق فکر ما نبوده و عدم حضور نگاه ورزشی در این حوزه، رسانه‌های بیگانه موفق به پیشبرد برخی از اهدافشان شدند.
مدیریت رسانه‌ای و جام جهانی ۲۰۲۲ قطر
در بخش دوم این نشست، موضوع هواداری و رسانه‌ها بیشتر بررسی شد. در ابتدای این بخش مجید کوهستانی سکان بحث را به دست گرفت و گفت: زمانی که شما خبرنگار را به‌مثابه لیدر و تماشاچی در نظر می‌گیرید، مسائلی پیش می‌آید. مثلاً تیم ملی چهار روز پیش از مسابقات، وارد فضای جام جهانی و کمپ تمرینی خودش شده است، اما یک خبرنگار ایرانی هم در آن‌جا حضور ندارد، آن‌هم در شرایطی که قرار است نشست خبری برگزار شود، نتیجه این مسئله آن می‌شود که خبرنگاران انگلیسی و آمریکایی که از یک هفته قبل در قطر حضور داشته‌اند، تمام نشست خبری قبل از شروع جام را پوشش می‌دهند و با پرسیدن سوال‌های رگباری از سرمربی ایران، او را در حالت دفاعی قرار می‌دهند، او نیز مجبور به پاسخ به آن سوالات می‌شود تا بتواند اثر آن‌ها را خنثی کند.
متاسفانه ما قبل از اینکه به قطر برسیم، سه روز در حال پوشش خبری جدال کیروش با خبرنگاران خارجی بودیم. این خبرنگاران سراغ بازیکنان چهره و شاخص ما هم رفته بودند و آن‌ها را سوال‌پیچ کرده بودند. بر این باورم که بخشی از تیم خبری هر کشوری حتماً باید همراه بازیکنان آن کشور باشد. من این موضوع را در مورد کشورهای دیگر دیده‌ام، گروهی از خبرنگاران با تیم ملی اعزام، و گروهی پس از اعزام به آن‌ها ملحق می‌شوند؛ این در حالی‌ست که تیم خبرنگاران ایرانی پس از ورود به قطر در روزهای ابتدایی همچنان سردرگم یافتن اطلاعات اولیه بود.
بازیکنان ما در شرایط برزخ قرار داشتند
کوهستانی برای بررسی فرهنگ هواداری ایرانیان دست به مقایسه این جام با جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸ فرانسه زد و گفت: آن جام مصادف با نخستین صعود ایران به جام جهانی پس از انقلاب بود. جو ورزشگاه لیون در بازی ایران و آمریکا را به یاد می‌آورم که به‌شدت دوقطبی بود ولی اثری روی بازیکنان نگذاشت و همین جو، بازیکنان را تشویق کرد تا در آن بازی برنده شوند و با جان و دل برای ایران نتیجه‌ای پیروزمندانه ثبت کنند. در این دوره به نظر می‌رسد ما با چنین جوی در هیچ کشوری مواجه نشده‌ایم. از کیروش جمله‌ای نقل شد که آن را می‌پسندیدم، اینکه بازیکن ما در شرایط برزخ قرار داشت، صبح که بیدار می‌شد نمی‌دانست بخندد یا نخندد؛ چرا که اگر می‌خندید عکس‌هایش در برخی رسانه‌ها پخش می‌شد و این تصور را ایجاد می‌کرد که مردم در کشور چه وضعیتی دارند، حال آن‌که بازیکن در حال خنده است و اگر نمی‌خندید می‌نوشتند که بازیکن قبل از شروع جام عزا گرفته، روحیه لازم را ندارد و مشخص است که طراوت و نشاط در اردو نیست.
در بازی ایران و آمریکا بیشتر تماشاگران مشغول ثبت تصاویر خودشان بودند
کوهستانی در مورد عملکرد هواداران روی سکوهای ورزشگاهی هم گفت: ما روی سکوها جو بسیار ملتهبی داشتیم، گرچه کشور قطر با میزبانی خود کمک زیادی برای کنترل جوی کرد که علیه ایرانی‌ها شکل گرفته بود، اما امکان کنترل تک‌تک افراد روی سکوها و درخواست از آن‌ها برای تشویق تیم ملی نبود. به نظر من اگر تیم ملی در بازی اول مقاومت بیشتری می‌کرد، جمعیت با هر نوع سلیقه‌ای با او همراه می‌شد، ولی خوردن دو گل پشت سر هم باعث شد تا تیم از هم بپاشد و مسائل حواشی غالب شود. همچنین بازی ایران و آمریکا هم تحت تأثیر نگاه‌های سیاسی داخلی و خارجی قرار گرفت. در این بازی بیشتر تماشاگران مشغول ثبت تصاویر خودشان بودند؛ عده‌ای تصاویر مخالفان را می‌گرفتند و در رسانه‌های خودشان ثبت می‌کردند و عده‌ای هم سعی می‌کردند تصاویر موافقین را بگیرند و در رسانه‌های مورد علاقه‌شان ثبت کنند. به این ترتیب شاهد جو منحصربه‌فردی بودم که تاکنون در هیچ‌جا ندیده‌ام.
کوهستانی در پاسخ به این سوال که رسانه‌های داخلی چگونه می‌توانستند جو ضد ایرانی حاکم بر ورزشگاه و رسانه‌های بیگانه را خنثی کنند، تصریح کرد: اینکه کنترل این وضع، وظیفه صرف رسانه‌هاست به نظرم کمی با نامهربانی همراه است. رسانه‌ای که امکانات ندارد، از پس این مسئله برنمی‌آید. خبرنگاران ما به بازیکنان دسترسی نداشتند و تنها زمانی که می‌توانستیم اقدامات و گفت‌وگوهای بازیکنان را پوشش دهیم، ۱۵ دقیقه قبل از شروع تمرین تیم ملی بود. در این فرصت حتی امکان ضبط صدا و مصاحبه هم نبود؛ چرا که عکاسان مشغول عکس‌برداری و فیلمبرداری از صحنه تمرین بودند.
هرگز فدراسیون فوتبال ایران، فرصتی فراهم نکرد تا خبرنگاران در بلوک‌های کوچک‌تر ده یا دوازده نفری گرد هم بیایند و در این فضا امکان مصاحبه بازیکن‌های تیم ملی را فراهم سازد؛ گفت‌وگوهایی که می‌توانست حامل پیام‌های بازیکنان به مردم باشد تا آن‌ها به مردم بگویند: «ما برای شما در حال جنگیدن هستیم و خنده‌مان برای حفظ روحیه است، ما مشکلات کشور را می‌دانیم، اما از ما حمایت کنید تا سال‌های بعد افتخار این پیروزی به نام ایران ثبت شود.» توجه شما را به مثالی جلب می‌کنم، اگر تیم ملی ایران سه دوره قهرمان جام ملت‌های آسیا شده است، کسی نمی‌گوید تیم ملی شاهنشاهی قهرمان شده بود بلکه می‌گویند، تیم ملی ایران قهرمان این مسابقات بود.
حال این خاک هر نظام حکومتی‌ای داشته باشد، نباید تیم ملی را دستاویز قرار داد. ما در صدد تحقق این نگاه بودیم، اما دسترسی به گفت‌وگو با بازیکنان به‌عنوان ابزاری برای تحقق این موضوع فراهم نبود. حتی در این مدت رئیس فدراسیون هم یک کلمه صحبت نکرد و ما فقط موفق به دیدار با او در میهمانی سفارت ایران در قطر شدیم. از این رو وزارت ارشاد و فدراسیون فوتبال ایران می‌توانست بهره‌گیری بیشتری از توان رسانه‌ای خبرنگاران ایرانی در جام جهانی داشته باشد. متاسفانه فضایی پادگانی حول تیم ملی ایران شکل گرفته بود و این درحالی‌ست که خبرنگاران خارجی به‌سادگی امکان دسترسی به بازیکن‌شان را داشتند. این فضا در هیچ دوره‌ای نتیجه نداده است.
عملکرد ضعیف مدیر رسانه‌ای تیم ملی
در ادامه، قبادی نیز با تأکید بر نگاه کوهستانی افزود: اگر بخواهیم با صراحت به این موضوع نگاه کنیم، دلیل این ناهماهنگی‌ها و نارضایتی‌هایی که قطعاً خیلی از خبرنگاران با آن مواجه بودند، در مدیریت رسانه‌ای تیم ملی ریشه دارد. ما در هیچ‌کدام از نشست‌های رسمی که در مرکز رسانه‌ای برگزار می‌شد، مدیر رسانه‌ای را در مجلس نمی‌دیدیم. او هیچ‌گونه ارتباط درستی با خبرنگاران حاضر در نشست نداشت. همچنین ما به داده‌ها به‌عنوان ابزار کارمان دسترسی نداشتیم و همین مسئله سبب شد نتوانیم گفت‌وگویی بگیریم. چند روز قبل از حضور ما همه رسانه‌های انگلیسی و آمریکایی، استفاده خود را بردند و با تشکیل اتاق فکرشان، سوالاتی را که می‌خواستند از کیروش پرسیده بودند، البته او اجازه چندانی به فضاسازی از سوی این رسانه‌ها نداد.
خبرنگار کمتر با امکانات بیشتر
قبادی در خصوص فرهنگ هواداران ایرانی نیز گفت: عده‌ای برای تخریب بازیکنان تیم ملی در ورزشگاه‌ها حضور داشتند، و من به‌عنوان رسانه نمی‌توانستم این فضا را نادیده بگیرم و به دروغ همه چیز را مثبت گزارش کنم. این تخریب قطعاً در روحیه بازیکنان تأثیر داشت. از دیدار با آقای رئیسی این فضا علیه تیم ملی شکل گرفت و این هجمه‌ها وارد شد. همچنین هرچند ایراداتی از نظر فنی به کیروش وارد است، اما از نظر روانی او تمام تلاش خود را برای بازگرداندن روحیه به بازیکنان کرد.
از طرفی دیگر به نظرم در زمان اعزام خبرنگاران می‌شد با کم کردن تعداد خبرنگاران، امکانات باکیفیت‌تری در اختیار آن‌ها قرار داد تا اطلاع‌رسانی بهتری صورت پذیرد. از نظر فرهنگ هواداری هم این جام واقعاً خاص بود و کسی که آن را از نزدیک نمی‌دید نمی‌توانست به‌درستی درکش کند. این مسئله سبک شد تا رسانه‌های خارجی مواردی را انعکاس دهند که در حقیقت وجود نداشتند. همچنین همکاری قطر در عدم اجازه حضور برخی از رسانه‌های معاند ایران در قطر، کمک‌کننده بود.