در ناآرامی‌های شهریور گذشته، یکی از اهداف سناریوی دشمنان جمهوری اسلامی، کاهش مشروعیت بین‌المللی جمهوری اسلامی و انزوای ایران در جامعه بین‌الملل بوده که توفیقاتی نیز به همراه داشته است. این سناریو با برخی تظاهرات ایرانیان در خارج، بمباران رسانه‌ای، لابی با کشورها برای کاهش سطح روابط و فراخواندن سفرا دنبال‌شده و علاوه بر موضعگیری‌های متنوع مقام‌های کشورها علیه جمهوری اسلامی، تعلیق روند مذاکرات هسته‌ای، پیگیری پرونده حقوق بشری در شورای امنیت و خط و نشان‌های تازه علیه ایران، برخی دستاوردهای آن تا امروز است.
دولت جمهوری اسلامی در مقابل، از یک سو بر تداوم مذاکرات تاکید کرده و از سوی دیگر به فراخوانی سفرای برخی کشورها در ایران و برخی اقدامات و تحریم‌های متقابل پرداخته است؛ اما آینده این فشارها علیه جمهوری اسلامی چه خواهد شد و جمهوری اسلامی چه راهکارهایی برای مقابله با این هجمه سنگین دارد؟
بر همین اساس اداره کل پژوهش و بررسی‌های خبری ایرنا بر آن شد در گفت‌وگو با کارشناسان مسایل بین‌المللی، به واکاوی این موضوع بپردازد تا راهکارهایی نیز ارائه شود. در بخش نخست این گزارش «دیاکو حسینی» کارشناس روابط بین‌الملل گفت مساله تجزیه ایران موضوعی قدیمی است و مربوط به اکنون نیست، برخی کشورها منتظر فرصتی هستند تا بتوانند ایران را کوچکتر کنند اما هویت ایرانی بسیار پرکشش‌تر از آن است که منجر به تجزیه‌طلبی شود.
«مهدی خانعلی‌زاده» پژوهشگر بین‌الملل نیز در بخش دوم این گزارش معتقد بود شرایط کنونی، زمینه‌سازی جنگِ واقعی و اجرای دوره فشرده یوگسلاوی، لیبی، عراق و افغانستان است و به دلیل آماده‌سازی و همراه کردن افکار عمومی دنیا، در شرایط کنونی طرف غربی در صورت شروع جنگ، هزینه اعتباری کمی می‌پردازد.
«مهدی فاخری» سفیر پیشین ایران در مکزیک نیز در سومین گزارش در مورد پروژه فشار بر ایران گفت در ۴۳ سال گذشته، تحت فشار برخی کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی بودیم اما ویژگی دوره اخیر این است که هیچگاه این میزان از هم‌سویی و هم‌جهتی دولت‌های خارجی را در تصمیم‌ها و مواضع علیه ایران نداشتیم.
در چهارمین گفت‌وگو، به سراغ دکتر «صباح زنگنه» پژوهشگر مسایل بین‌الملل و سفیر پیشین جمهوری اسلامی در سازمان همکاری‌های کشورهای اسلامی رفتیم.
هیچگاه فشارهای خارجی علیه ایران به اندازه امروز نبوده است
سفیر پیشین جمهوری اسلامی در سازمان همکاری‌های کشورهای اسلامی در تحلیل فشارهای سیاسی خارجی در اعتراض‌های اخیر و تفاوت آن با سناریوهای گذشته می‌گوید: فشارهای خارجی علیه جمهوری اسلامی، از ابتدای پیروزی انقلاب بوده اما در زمان‌هایی شاهد افزایش فشارهای متنوع اعم از سیاسی، تبلیغاتی، اقتصادی، امنیتی و نظامی بوده‌ایم. گاهی فقط فشارها اقتصادی بوده، گاهی تبلیغاتی و گاهی سیاسی و کاهش روابط با ایران. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی فشارها از همه زمان‌ها پیشین بیشتر شده، به گونه‌ای که بیشتر کشورها با آن همراهی می‌کنند.
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی فشارها از همه زمان‌ها پیشین بیشتر شده، به گونه‌ای که بیشتر کشورها با آن همراهی می‌کنندوی افزود: اکنون فشارهای اقتصادی با کارکرد خود ادامه دارد و با افزایش فشارهای سیاسی و تبلیغاتی، بسیاری از کشورها ممکن است روابط اقتصادی خود را با جمهوری اسلامی کاهش دهند یا قطع کنند. به نظرم این فشارها تا حدی موفق بوده، تا جایی که حتی برخی شرکت‌ها و کشورها که روابط اقتصادی خوبی با ایران داشتند، اکنون به کاهش رابطه روی می‌آورند. کشوری مانندآلمان که سابقه استعماری نسبت به ایران ندارد و حتی بعد از تحریم‌ها روابط به نسبت خوبی با ما داشت، بسیاری از مقام‌های آن اظهاراتی علیه ایران داشته‌اند؛ این مواضع و فشارها تصویری نامناسب از جمهوری اسلامی نزد افکار عمومی دنیا ایجاد می‌کند و باید درباره آنها دقت و ارزیابی کرد و راهکارهای مقابله با آن یافت.
مواردی که باید جدی گرفت
زنگنه ادامه داد: علاوه بر افزایش فشارهای سیاسی از طریق شورای حکام اژانس انرژی اتمی، مصوبه کمیسیون حقوق بشر و تصمیم تشکیل هیات حقیقت‌یاب، موضوعی است که باید آن را جدی گرفت. این مصوبه‌های سازمان‌های بین‌المللی، به فشارهای دولت‌ها اضافه می‌شود. تبلیغات علیه جمهوری اسلامی درباره کمک به روسیه علیه اوکراین و حتی تصمیم‌های سیاسی رو به افزایش است و هر یک از این موارد را باید ارزیابی و دقت کرد.
وی هدف نهایی این فشارها را تغییر رفتار جمهوری اسلامی ایران خواند و افزود: در جاهایی نیز تهدید به حمایت از گروه‌های مخالف و تروریستی و حمایت از فعالیت‌های اعتراضی شکل گرفته که باید درباره علت هریک از این فشارها واکاوی و راه‌حل مقابله را اتخاذ کرد.
این کارشناس مسائل بین‌المللی در ارزیابی راهکارهای کنونی دستگاه سیاست خارجی برای مقابله با فشارها گفت: روش‌های متعارف در شرایط کنونی جواب نمی‌دهد و به تغییرات جدی‌تری نیاز است. در ونزوئلا تحریم‌ها شدید بود، آمریکا فشارهای مختلفی آورد و از گروه‌های مخالف دولت حمایت جدی کرد؛ در نهایت با جلوگیری از صادرات نفت ونزوئلا، صنعت نفت آن در عمل تعطیل و اقتصاد ونزوئلا دچار مشکل جدی شد. با همه اینها وقتی دولت ونزوئلا با مخالفان خود شروع به مذاکره کرد، آمریکا به شرکت «شورون» اجازه داد پالایشگاه‌ها و صنایع نفت این کشور را فعال کند. به نظر می‌رسد تلاش غرب در این است که جمهوری اسلامی در شیوه برخورد با اعتراض‌ها تجدیدنظر کند.
شیوه رفتار و برخورد دولت با معترضان نیازمند بازنگری است
زنگنه در بیان راهکارهای داخلی و خارجی مقابله با فشارهای خارجی اظهار کرد: سیاست خارجی هر کشور، ادامه سیاست‌های داخلی آن کشور است. یعنی اگر سیاست‌های داخلی با منطق، مدارا و دید مشارکت و همکاری عموم مردم شکل گیرد، به استحکام وحدت ملی و انسجام داخلی می‌انجامد و این اجماع ملی باعث می‌شود فشارهای خارجی بی‌تاثیر، کاسته یا متوقف شوند. از این رو معتقدم شیوه رفتار و برخورد دولت با معترضان نیازمند بازنگری است.
استفاده از دیپلماسی عمومی زمانی موفق خواهد شد که در سیاست‌های دولت تغییراتی ایجاد شود تا موجب اعتماد مردم به دولت شده و مردم هم در صحنه‌های مختلف به دفاع از دولت برخیزندوی سیاست‌های رسانه‌ای کشور را در شرایط کنونی به شدت ناکارامد توصیف و تاکید کرد: سیاست‌های رسانه‌ای باید با نگاهی جدید بازطراحی شود تا از این وضعیت خارج شویم و رسانه‌های داخلی بیشتر از خارجی‌ها مورد اعتماد مردم قرار گیرند. البته به تلاش زیادی نیاز داریم تا مردم قانع شوند به رسانه‌های ملی و داخلی اعتماد کنند.
احتمال تجزیه ایران نزدیک به صفر
این کارشناس مسائل راهبردی در پاسخ به پرسشی درباره میزان جدی‌بودن گزینه‌های جنگ و تجزیه‌طلبی گفت: بحث جنگ کل منطقه را به آتش خواهد کشید و احتمال آن را بسیار ضعیف می‌دانم. البته در ذهن مقام‌های غربی که برای فروش تسلیحات فکر می‌کنند، چیزی منتفی نیست اما ضعیف است.
وی ادامه داد: بحث تجزیه کشور با توجه به علائق مردم کشور به وحدت ملی و سرزمینی، بسیار ضعیف است. این تلاش‌ها زمانی تجربه‌شده و شکست خورده و در عصر جدید احتمالش نزدیک به صفر است. با این حال سیاست‌ها در مناطق مرزنشین نیازمند بازنگری جدی است تا هرگونه زمینه را برای این امور از بین ببرد.