اگر چه چشم آمبلیوپ ظاهری طبیعی و توانایی دیدن را دارد ولی مغز این چشم را خاموش می‌بیند و تنها چشم بهتر را برای دیدن انتخاب می‌کند در صورت عدم درمان آمبلیوپی، کاهش دید تا آخر عمر باقی می‌ماند.
پیشگیری از تنبلی چشم و اختلال‌های بینایی به عنوان یکی از اهداف سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۲۰ تعیین شده بود.
طرح مقابله با تنبلی چشم «آمبلیوپی» در شهرستان مهاباد نیز مانند سایر مناطق کشور از حدود ۱۰ سال قبل شروع شده و در این مدت تعداد زیادی از کودکان در سن سه تا ۶ ساله که مشکل بینایی داشتند، شناسایی و به بینایی سنج یا پزشک متخصص ارجاع داده شده است.
طرح مقابله با تنبلی چشم «آمبلیوپی» را بهانه ای برای تهیه یک گزارش قرار دادم و ضمن هماهنگی با بهزیستی مهاباد یک روز برای همراهی کردن با تیم بهزیستی که در مناطق روستایی این شهرستان مشغول سنجش بینایی کودکان سه تا ۶ ساله بودند، دل به جاده سپردم.
آن روز قرار بود که تیم سنجش بینایی بهزیستی مهاباد، در روستای «قره‌بلاغ» در بخش مرکزی این شهرستان مستقر شود و کودکان ۶ روستای اطراف آن نیز برای مشارکت در این طرح مراجعه کنند.
روستای قره‌بلاغ در فاصله ۱۵ کیلومتری شرق مهاباد و در مسیر جاده برهان (مهاباد - بوکان) قرار دارد و تیم بهزیستی در خانه بهداشت روستا که ساختمانی اجاره‌ای و بسیار فرسوده بود، مستقر شد.
این طرح در مناطق روستایی مهاباد با همکاری بهورزان شاغل در خانه‌های بهداشت انجام می‌شود.
بهورز خانه بهداشت روستای قره‌بلاغ که شیرکو شرفکندی نام داشت، توضیحاتی در مورد چگونگی فراخوان کودکان برای مشارکت در اجرای این طرح ارایه داد.
هر کدام از کودکان همراه یکی از والدین خود برای مشارکت در این طرح به خانه بهداشت روستا مراجعه می‌کردند البته برخی از کودکان دلهره و ترس هم داشتند اما با توجه به اینکه تعداد دیگری از کودکان روستا هم به خانه بهداشت آمده بودند، ترس آنان کمتر می‌شد.
مشارکت والدین هم در این فصل از سال که کار کشاورزی هم به پایان رسیده بود، بسیار خوب بود و استقبال خوبی از این طرح داشتند.
سالن محل اجرای سنجش بینایی تاریک بود، پنجره سالن را را با پارچه سیاهی پوشانده بودند، تا نور کمتری وارد سالن شود و چراغ‌ها هم خاموش شده بود.
۲ نفر بینایی سنج در پشت میزی قرار داشتند و یک دستگاه ماینتور هم جلو آنان روی میز بود و در فاصله یک تا یک و نیم متری یک صندلی پلاستکی گذاشته بودند که کودکان روی آن می‌نشستند و آنگاه یکی از آن ۲ مرد دستگاه سنجش بینایی را بلند می‌کرد و از کودک می‌خواست با چشم خود به دستگاه بنگرد.
هنگامی که دستگاه روشن می‌شد، صدایی شبیه صدای آژیر آمبولانس اما آرام از آن بلند و چراغ‌هایی هم در صفحه آن روشن می‌شد که توجه کودک را به سمت خود جلب می‌کرد.
در صفحه ماینتور در همان هنگام وضعیت چشمان کودک ظاهر می‌شد و وضعیت بینایی آن از جمله نزدیک یا دور بینی، انحراف و تنبلی در زمان بسیار کوتاهی ثبت می‌شد.
پس از آنکه سلامت چشم کودک توسط دستگاه تایید می شد، از روی شناسنامه کودک کار معاینه چشم سالم برای کودکانی که تازه امسال برای اولین بار مراجعه کرده بودند صادر و اگر کودکی کارت پارسال را به همراه داشت، در قسمت مربوطه وضعیت بینایی وی ثبت می‌شد.
کودکان یکی پس از دیگری روی صندلی پلاستکی می‌نشستند و تا با استفاده از دستگاه سنجش بینایی، دید آنان تست شود و سپس کودکانی که هیچ مشکلی نداشتند، مرکز را ترک می‌کردند و برای کودکانی که مشکل بینایی داشتند، معرفی‌نامه برای معاینه و بررسی بیشر توسط بینایی سنج و پزشک متخصص صادر می‌شد.
امسال برای معاینه چشم هر کودک ۱۰۰ هزار ریال تعیین شده بود که به صورت نقدی و یا کارت خوان توسط والدین پرداخت می‌شد.
بینایی سه هزار و ۸۵۰ کودک در مهاباد پایش شد
کارشناس پیشگیری اداره بهزیستی مهاباد در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در قالب طرح پیشگیری از تنبلی چشم «آمبلیوپی» کودکان سه تا ۶ ساله در این شهرستان، بینایی سه هزار و ۸۵۰ کودک پایش شد.
مهین اختری راد گفت: این طرح ابتدا در مناطق شهری انجام شد و بینایی کودکان سه تا ۶ سال مورد پایش قرار گرفت ضمن اینکه کار سنجش بینایی در مناطق روستایی نیز آغاز شده است.
وی با اشاره به اینکه تمامی کودکان متولد سال ۱۳۹۵ تا پایان سال ۱۳۹۸ مشمول طرح پیشگیری از تنبلی چشم می‌شوند، افزود: از تعداد کودکان معاینه شده توسط تیم بهزیستی ۳۰ کودک نیاز به تجویز عینک، ۲ مورد مراجعه به پزشک متخصص و یک مورد نیز نیاز به عمل جراحی شناسایی شد.
کارشناس پیشگیری اداره بهزیستی مهاباد اضافه کرد: پایگاه سیار طرح پیشگیری از تنبلی چشم «آمبلیوپی» کودکان سه تا ۶ ساله در مرکز پیش دبستانی، مرکز بهداشت و مهدهای کودک راه‌اندازی شده بود و علاوه بر آن در طول سال سنجش بینایی کودکان در هفت مرکز مثبت زندگی با E چارت انجام می‌شود.
اختری راد با اشاره به اینکه کودکان جامانده این طرح در مناطق شهری می‌توانند برای سنجش بینایی روزهای پنجشنبه هر هفته به انجمن جامعه معلولان مراجعه کنند، گفت: سن طلایی تشخیص و درمان این بیماری قبل از ۶ سالگی است و والدین باید کودکان خود را هر سال یک بار برای معاینه به پایگاه سنجش بینایی ببرند.
کارشناس پیشگیری اداره بهزیستی مهاباد با بیان اینکه کودکان مشمول این طرح در سه مرحله شامل غربالگری اولیه و بینایی‌سنجی شرکت و در صورت حاد بودن به چشم پزشک ارجاع داده می‌شوند، ادامه داد: اجرای طرح پیشگیری از تنبلی چشم در مهاباد با استفاده از تجهیزات پیشرفته انجام و این امر موجب بالا بردن ضریب اطمینان و کاهش خطا می‌شود.
اختری راد در خصوص اجرای طرح پیشگیری از تنبلی چشم «آمبلیوپی» کودکان در سال ۱۴۰۰ نیز گفت: این طرح چند سال گذشته به دلیل شیوع بیماری کرونا چندان مورد استقبال والدین قرار نگرفت و سال گذشته در مناطق شهری و روستایی مهاباد تنها ۲ هزار ۸۵۰ نفر در آن مشارکت کردند.
وی تاکید کرد: سال گذشته از میان این کودکان، برای ۶۰ نفر عینک تجویز شد و پنج نفر هم برای معاینات بیشتر به پزشک متخصص معرفی شده بود.
نکته قابل تامل که بر اهمیت اجرای دقیق طرح پیشگری از تنبلی چشم می‌افزاید این است که طبق اعلام اداره بهزیستی مهاباد هم‌اکنون در مجموع ۳۵۰ روشندل و کم‌بینا در این شهرستان از این اداره خدمات توانبخشی و حمایتی دریافت می‌کنند.
۲۶ نفر از این تعداد، نابینای مطلق و مابقی دارای معلولیت کم‌بینایی هستند که اقلام مورد نیاز از جمله «به‌دید»، «بزرگنما»، «ضبط صوت»، «ساعت‌مچی‌گویا» و «عصای سفید» را از واحد توانبخشی بهزیستی مهاباد دریافت کرده‌اند.
حال با توجه به اهمیت بینایی در زندگی هر فرد و مشکلات و سختی‌هایی که در اثر نابینایی و کم بینایی برای افراد ایجاد می‌شود، اهمیت اجرای موفق و دقیق طرح مقابله با تنبلی چشم بیشتر نمایان می‌شود و چه خوش گفت سهراب سپهری:
چشم‌ها را باید شست
جور دیگر باید دید...