به گزارش ایرنا، تخریب شبانه عرصه باغ تاریخی و زیبای امین اسلامی توسط شهرداری نیشابور رویداد اسفناکی است که طعم تلخ آن پیش از این بارها در کام دوستداران میراث فرهنگی و آثار تاریخ و تمدنی در خطه تاریخ ساز و تمدن محور خراسان رضوی پیچیده است.
بخشی از باغ تاریخی امین اسلامی نیشابور، پنجشنبه‌شب گذشته، بدون اطلاع و استعلام از متولی آثار ملی ، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی از سوی شهرداری تخریب شده است .
عمق تمدن و تاریخ در خراسان رضوی تا به آنجا است که کهن‌ترین دست افزارهای مکشوفه در این استان متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است. این امر گویای عمق زمانی تاریخ، فرهنگ و تمدن در سرزمین خراسان و حضور و زیست انسانهایی از اقوام مختلف در این خطه است. قدمت اغلب محوطه‌ها در خراسان رضوی نیز از حدود ۶ هزار سال پیش آغاز شده و تا دوران اسلامی را دربرمی‌گیرد.
هم اکنون افزون بر ۱۰ هزار اثر تاریخی قابل ثبت در فهرست آثار ملی در این استان وجود دارد که تاکنون از آن میان تنها هزار و ۸۰۰ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که البته همان ها نیز حال و روز خوبی ندارند و غبار بی‌توجهی بر برخی از آنها نشسته است.
شهر تاریخی نیشابور، با پیشینه تاریخی رشک برانگیز از آثار و جاذبه های فرهنگی و تاریخی پرشمار و شناخته شده ای برخوردار است که از جمله آنها شماری خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی است که نمادهای هویتی این شهر به شمار می روند و متاسفانه در سالهای اخیر بر اثر بی‌توجهی شهروندان و البته متولیان حفاظت و صیانت از آن، که بیشتر به دلیل ضعف اعتبارات رخ داده است، شاهد تخریب و نابودی آنها هستیم.
موضوع خانه‌ها و عمارات تاریخی در نیشابور همواره بحث برانگیز بوده است به طوری که طی یک سال گذشته سه خانه تاریخی "مشکاتیان، معمارباشی و رییس‌التجار" در شهر نیشابور تخریب شده‌اند و این بار شهرداری نیشابور با پرچم خدمت به شهروندان و ایجاد معبر برای تردد آنان، به صورت شبانه سرپنجه لودرهای تخریب‌گر خود را بر عرصه تاریخی باغ امین اسلامی فرود آورد.
باغ امین اسلامی نیشابور، اثر تاریخی فاخری در این شهر است که در تاریخ ۱۹ اسفندماه سال ۱۳۸۰ به شماره ۴۸۰۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و طبق قانون هرگونه دخل و تصرف و یا تخریب در آثار تاریخی ملی جرم محسوب می شود.
تخریب شبانه عرصه تاریخی
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در این زمینه گفت: تبدیل عرصه تاریخی باغ امین اسلامی نیشابور به مسیر ماشین‌رو توسط شهرداری بر خلاف قوانین حفاظت از آثار ثبت شده در فهرست ملی است.
احسان زهره‌وندی با بیان اینکه ضوابط عرصه و حریم ابلاغی برای آن صادر شده و حکم ثبتی و عرصه و حریم به مسوولان نیشابور از جمله فرماندار و شهردار ابلاغ شده است، ادامه داد: چند سال قبل به صورت غیرقانونی دیوارهای باغ برداشته شده بود و اکنون براساس گزارش دریافتی، شهرداری بدون هیچگونه اطلاع به میراث‌فرهنگی، شبانه عملیات عمرانی تعریض خیابان و ایجاد مسیر سواره را در عرصه این اثر تاریخی آغاز کرده است.
وی تاکید کرد: طرحی که عملیات عمرانی آن آغاز شده است با طرح تفصیلی و دیگر اسناد بالادستی نیز مغایرت دارد و نه تنها مشکلی از ترافیک برطرف نمی‌کند بلکه باعث لطمه زدن به اثر تاریخی نیز می‌شود.
زهره‌وندی افزود: اکنون این باغ در اختیار مردم است که با این اقدام شهرداری و تداخل مسیر سواره با پیاده در آن خطر آفرین شده است.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی درباره غیرقانونی بودن این اقدام، اظهار کرد: به لحاظ قوانین شهرسازی و میراث‌فرهنگی این اقدام تخلف از قانون است و اکنون مکاتبات لازم با مسوولان استان از جمله معاونت عمرانی استانداری خراسان رضوی انجام شده تا از این اقدام غیرقانونی در نیشابور جلوگیری شود.
سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی یادآور شد: کارشناسان این اداره با حضور در شهرستان نیشابور ضوابط مربوط به حراست از عرصه و حریم اثر را به صورت حضوری به فرماندار و شهردار این شهر اعلام کردند.
وی با بیان اینکه شهرداری با اقدام اخیر خود بر روی این اثر تاریخی، بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی نیشابور را تخریب کرده است، گفت: اقدامات قانونی و پیگیری‌های قضایی از طریق واحد حقوقی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در این خصوص در حال انجام است.
زهره‌وندی با اشاره به ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) گفت: براساس این بند از قانون هر کس بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی، یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام شده از سوی سازمان مذکور در حریم آثار فرهنگی - تاریخی ذکر شده در این ماده، مبادرت به عملیاتی نماید که سبب تزلزل بنیان آنها شود، یا در نتیجه آن عملیات به آثار و بناهای مذکور خرابی یا لطمه وارد آید، علاوه بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارت وارده، به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی اظهار کرد: همچنین براساس ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یا تزیینات، ملحقات تاسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک تا ۱۰ سال محکوم می‌شود.
باغ امین اسلامی، در گذشته متعلق به مرحوم ابوالحسن امین الاسلامی بوده که پس از واگذاری آن به شهرداری نیشابور، بخشی از آن به واحدهای تجاری و صنفی تبدیل شده است و عمارت قدیمی مرکز باغ نیز با زیربنای تقریبی ۱۲۰۰ مترمربع و در ۲ طبقه، شامل فضاهایی نظیر سالن مرکزی، اتاق‌ها، پیشخوان ستون‌دار، سردابه و غیره است.
این باغ و عمارت تاریخی در خیابان امام خمینی (ره) و در مجاورت باغ ملی نیشابور قرار دارد.
شکایت از شهردار نیشابور
سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی با بیان اینکه همه اقدامات شهرداری نیشابور در عرصه این باغ تخلف محض بوده است، افزود: در این روند که از گذشته آغاز شده بود طی سه مرحله اقداماتی غیرقانونی انجام شده که شامل ساخت و ساز غیرمجاز در عرصه تاریخی، تخریب دیوارهای باغ و عدم بازسازی آنها و در نهایت تبدیل عرصه باغ به مسیر سواره رو است.
زهره‌وندی گفت: طبق ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی، قطعا از شهردار نیشابور شکایت خواهیم کرد و با پیگیری کامل ماجرا تا زمانی که این اثر تاریخی به حالت اولیه بازگردد، کار را ادامه خواهیم داد، زیرا آنان هیچگونه استعلامی از این اداره کل برای فعالیت در این محوطه نگرفته بودند.
وی بیان کرد: برای انجام هر مداخله ای در عرصه های تاریخی، قطعا و حتما باید با اداره کل میراث فرهنگی هماهنگی شود اما در این مورد بدون استعلام و آن هم به صورت شبانه تخریب انجام شده است.
شهرداری قبل از ثبت ملی اثر، با مالک آن تفاهم نامه داشته است
شهردار نیشابور اما با رد تخریب عرصه باغ امین اسلامی، گفت: اقدام شهرداری نه بدون مجوز و نه شبانه بوده است، در این اقدام معبری که بسته بوده را برای مردم باز کرده ایم که بر اساس توافقنامه ای که در سال ۱۳۸۰ با مالک باغ امین اسلامی، و قبل از ثبت ملی این اثر تاریخی، به امضا رسیده، انجام شده است.
سیدحسن میرفانی افزود: در قالب این توافقنامه باغ مزبور در اختیار شهرداری نیشابور است که ایجاد مجموعه فرهنگی، تفریحی در آن، هدف اصلی و غایی ما است.
وی افزود: توافقنامه مزبور در ۲۶ آبانماه سال ۱۳۸۰ به امضا رسیده است که بر اساس آن باغ به مساحت ۳۱ هزار و ۱۲۰ متر مربع به شهرداری نیشابور واگذار شده است و طبق طرح تفصیلی، هشت هزار و ۵۰۰ متر مربع از این باغ کاربری تجاری- مسکونی دارد که ۶ هزار و ۵۰۰ متر آن مسکونی است و بر اساس توافق صورت گرفته با مالک قرار شد برای آن پروانه ۲ طبقه مسکونی روی تجاری و یا سه طبقه مسکونی روی پیلوت صادر شود.
میرفانی افزود: علاوه بر این بر اساس طرح تفضیلی ۱۵ هزار متر از گستره باغ باید فضای سبز و بیش از ۹ هزار متر مربع آن معبر باشد.
شهردار نیشابور گفت: با توجه به مشکلات ترافیکی شهر در سالهای اخیر، معضلات اجتماعی منطقه و مسائل و حواشی که برای باغ ایجاد شده و از آن جمله تجمع اراذل و اوباش در این مکان است، دستگاههای امنیتی و تامینی و مسوولان شهرستان برای عملیاتی کردن مواد تفاهمنامه مزبور به اجماع رسیده اند.
میرفانی ادامه داد: کمیته فنی ترافیک شهرستان و نیز شورای هماهنگی ترافیک نیشابور باز شدن این مسیر را مصوب کرده اند بنابراین هیچ کار غیرقانونی در این مجموعه انجام نشده است.
وی اظهار کرد: ثبت ملی این اثر تاریخی ۲ ماه پس از توافق صورت گرفته با مالک بنا انجام شده است، اما با توجه به واگذاری این باغ به شهرداری، همچنان بر انجام اقدامات مد نظر دیگر نیز از جمله مرمت بنا تاکید داریم.
شهردار نیشابور با بیان اینکه عمارت داخل باغ دارای مشکلات فراوان و در حال تخریب است، گفت: بنابراین شهرداری به دنبال احیا و تبدیل این عمارت به مرکزی فرهنگی و موزه ای برای شهر و تبدیل ساختن باغ به مرکز تفریحی و گردشگری است.
وی گفت: در قالب توافقنامه با مالک، به اجرای کامل تعهدات خود پایبند هستیم در غیر این صورت شهرداری نیشابور باید از تاریخ عقد توافق روزانه ۳۰۰ هزار تومان جریمه به مالک باغ پرداخت کند، بر این اساس انجام تعهدات از جانب ما قطعی خواهد بود.
وضعیت باغ پایدار است
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، وضعیت عمارت و باغ امین اسلامی نیشابور را پایدار خواند و افزود: هر زمان نیاز به انجام عملیات مرمت و مقاوم سازی در این مجموعه باشد، اقدامات لازم و بایسته انجام خواهد شد.
زهره‌وندی افزود: پارسال ۱۰۰ اثر تاریخی در استان مرمت شد و البته مرمت جامع برای این آثار انجام نشده و فقط اقداماتی برای استحکام بخشی بناها انجام گرفته است و در صورت تخصیص اعتبارات مورد نیاز، امسال نیز اقدامات مرمتی بیشتری نسبت به گذشته انجام خواهد شد.
وی گفت: تاکنون ۲ هزار اثر تاریخی خراسان رضوی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که بسیاری از این آثار نیازمند مرمت اضطراری است و اداره کل میراث فرهنگی بر اساس اعتبارات تخصیصی برای مرمت آثار اولویت بندی می‌کند.
وی ادامه داد: از جمله آثار خراسان رضوی که به مرمت اضطراری نیاز دارند می توان به اثر "بابا لقمان" در شهرستان سرخس اشاره کرد که طرح مرمتی آن در حال تهیه است و از دیگر آثار نیازمند مرمت نیز می‌توان "چهارتاقی بازه‌هور" تربت حیدریه و "سرای عزیزالله اف" مشهد را نام برد.
معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: بسیاری از چهارتاقی‌ها و رباط های تاریخی استان نیازمند مرمت اضطراری هستند اما دچار محدودیت اعتبارات مرمتی هستیم که علت آن شمار فراوان آثار تاریخی ملی در استان است به همین دلیل اجرای طرحهای مرمتی سالانه بستگی به تخصیص اعتبارات دارد.
وی گفت: خراسان رضوی ۲ هزار اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی دارد که رسیدگی به همه امور این آثار بدون کمک و مشارکت مردم امکانپذیر نیست.