به گزارش خبرنگار ایرنا ،بررسی آمارهای ارائه شده و اظهارات کارشناسان شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران ،مدیریت بحران استان،سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل هواشناسی مازندران بیان‌گر استمرار وضعیت خشکسالی و پیامدهای ناشی از آن بر فعالیت های کشاورزی است.
کاهش ۴۱ درصدی بارندگی‌ها در مازندران از ابتدای سال آبی جاری تا کنون و کم شدن ذخایر آبی استان طی این مدت در مقایسه با مدت مشابه پارسال و دوره بلندمدت، نگرانی‌ها بابت تأمین آب مورد نیاز کشاورزی این استان را افزایش داده و ضرورت انجام اقدامات عملیاتی در حوزه سازگاری با کم‌آبی را بیشتر کرده است.
نمونه اثرات کاهش بارندگی در سال زراعی جاری در مازندران بر روی کشت پاییزه دانه روغنی کلزا را شاهد هستیم ،بارندگی به موقع مبنای کشت و کار محصولات پاییزه به خصوص در زمین های دیمزاری استان مازندران است، وضعیتی که به دلیل کاهش بارندگی در مهر و آبان ماه چهار سال گذشته همواره سبب شد تا سطح کشت کلزا به عنوان مهمترین محصول دانه روغنی استان با کاهش محسوسی نسبت به سطح ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی مواجه شود.
نگرانی و دغدغه کارشناسان حوزه آب و کشاورزی مازندران در دومین جلسه مدیریت مصرف آب استان در سال آبی جاری به میزبانی شرکت آب منطقه ای استان بیان شده است ،به طوری که معتقدند که پیشروی خشکسالی بر ذخایر منابع آبی مازندران اعم از سد ،آب بندان ها و سفره های زیزمینی ،تهدیدی که کم ترین پیامد آن نابودی مهم ترین دارایی اقتصاد این استان یعنی کشاورزی و بویژه کشت برنج است.
سال زراعی و یا سال آبی از اول مهر شروع می شود و تا ۳۱ شهریور سال بعد ادامه می یابد. وضعیت آبی مناطق مختلف کشور برای برنامه ریزی کشاورزی بر اساس میزان بارندگی در سال زراعی ارزیابی می شود و به همین دلیل هم میزان کاهش یا افزایش بارندگی برای کشاورزان و متولیان این بخش دارای پیام خاصی است.
سال آبی سخت در کمین مازندران
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران گفت: کاهش همه آمارهای مربوط به منابع آبی در مازندران طی سال آبی جاری نسبت به سال گذشته و دوره درازمدت نشان دهنده در پیش بودن سالی سخت از نظر تأمین آب است که برای برون‌رفت از این وضعیت به همکاری همه مردم استان و به‌ویژه کشاورزان نیاز داریم.
به گزارش روابط عمومی شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران، مرتضی نبی‌زاده اظهار کرد: در حال حاضر فقط ۱۲۰ میلیون متر مکعب آب در مخازن سدهای استان ذخیره شده که معادل۲۷ درصد کل ظرفیت ذخیره این سازه‌هاست و کاهش ۳۷ درصدی ذخیره آب سدهای استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته را نشان می‌دهد.
وی افزود: در آب‌بندان‌های استان هم که با امکان ذخیره حدود ۵۵۴ میلیون متر مکعب آب ظرفیت خوبی برای ذخیره آب مورد نیاز کشاورزی هستند اکنون فقط ۱۶۱ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده که معادل ۴۰ درصد کل حجم قابل ذخیره آب‌بندان‌های مازندران است و نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد.
به گفته نبی‌زاده بارندگی استان نیز از ابتدای سال آبی جاری تا کنون در مقایسه با مدت مشابه دوره درازمدت ۴۰ درصد کمتر شده و آبدهی رودخانه‌ها نیز۵۰ درصد کاهش یافته است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران با بیان این‌که امسال سومین سال خشکسالی است، تصریح کرد: امسال تقریبا سخت‌ترین شرایط آبی را داریم. در سد شهید رجایی داریم که بزرگترین سد استان است بدترین وضعیت ذخیره آب را از زمان بهره‌برداری شاهد هستیم.
وی افزود: در مخزن این سد اکنون ۲۹ میلیون متر مکعب آب وجود دارد که معادل ۱۸ درصد حجم مخزن است و نسبت به سال قبل ۳۷ درصد کاهش ذخیره را نشان می‌دهد. از زمان بهره‌برداری این سد تا کنون در هیچ سالی وضعیت ذخیره آب سد شهید رجایی به این شکل نبود و تراز آب تا این سطح پایین نیامد. این وضعیت نشان دهنده شرایط سخت آبی در این منطقه است.
نبی‌زاده درباره احتمال بروز شرایط کم‌آبی در مازندران و به‌ویژه مناطق شرقی استان برای سال زارعی جاری گفت: قطعا با کم‌آبی مواجه خواهیم بود و باید برای مدیریت منابع آب موجود به ویژه در بخش مصارف کشاورزی که بیشترین میزان مصرف آب استان را به خود اختصاص داده همه مشارکت کنند. هر چند ما هم امیدواریم که بارندگی‌های خوبی داشته باشیم و ذخایر آبی‌مان افزایش یابد. اما فعلا شرایط سختی برای تامین آب کشاورزی داریم و اگر به همین شکل ادامه یابد ناچاریم با همکاری جهاد تمهیدات خاصی داشته باشیم.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران اظهار کرد: از همه هم‌استانی‌ها تقاضا داریم که در مصرف بهینه آب همکاری لازم را داشته باشند. از کشاورزان نیز درخواست می‌شود که در این زمینه نگاهی جدی داشته باشند وشخم و شیار زودهنگام، لایروبی نهرهای بین مزارع، بیمه محصولات کشاورزی و استفاده و کشت ارقام کم‌آب‌طلب را در دستور کار قرار دهند تا خسارات ناشی از کم‌آبی در سال زراعی پیش‌رو به حداقل برسد.
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی مازندران با ارائه آمارهای ۷۰ روزه مربوط به بارندگی‌ها و دمای هوای مازندران، خواستار افزایش توجه به برنامه‌ریزی برای مدیریت مصرف آب در مازندران به ویژه در بخش کشاورزی شد و گفت: در مازندران به طور میانگین طی ۷۰ روز گذشته - یعنی از ابتدای سال آبی تا ۱۰ آذر- حدود ۱۰۲ میلیمتر بارش داشتیم که هم نسبت به دوره بلندمدت و هم نسبت به مدت مشابه پارسال گذشته کاهش ۷۰ میلیمتری را نشان می‌دهد.
احمد اسدی افزود: آمارها نشان می‌دهند که طی این مدت بارندگی در تمام شهرستان‌های مازندران کمتر از نرمال بود. میزان بارندگی در این بازه زمانی طی سال گذشته و همچنین در دوره میانگین بلندمدت ۱۷۲ میلیمتر بود که با کاهش ۴۱ درصدی به ۱۰۲ میلی متر رسید.
وی افزود: همچنین از نظر دما نیز میانگین دما در دو ماه سال زراعی حدود ۱۴.۷ درجه بود که نسبت به بلندمدت یک درجه و نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲ درجه افزایش دما داشتیم. پهنه‌بندی خشکسالی دوره یک‌ساله منتهی به پایان آبان امسال هم نشان می‌دهد بیشتر مناطق استان درگیر خشکسالی هستند. پیش‌بینی ما این است که از نیمه دوم دی تا نیمه اول اسفند بارش‌ها در محدوده نرمال باشد و از نظر دمایی هم شرایط نرمال خواهد بود. در چنین شرایطی میزان کمبود آب ناشی از کاهش بارندگی طبیعتا جبران نخواهد شد و لازم است که برنامه‌ریزی‌های جدی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها داشته باشیم.
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی مازندران خاطرنشان کرد: ما با پدیده‌های جدی مواجه هستیم که باید در این زمینه نیز آمادگی لازم را داشته باشیم. پارسال در بسیاری از ایستگاه‌های ما رکوردهای جدیدی از نظر گرما یا بارندگی ثبت شد. در غرب استان بارندگی ۴۰۰ میلی متری هم ثبت شد، اما همان زمان در شرق استان بارشی نداشتیم.
اسدی به پدیده مهاجرت و افزایش اسکان در مازندران نیز اشاره کرد و گفت: برای مهاجران موقت یا دائمی استان نیز که هر سال بر تعدادشان افزوده می‌شود لازم است راهکارهایی اندیشیده شود. در عین حال موضوع فرهنگسازی نیز اهمیت بسیار زیادی دارد که ضرورت دارد صدا و سیما در این زمینه به طور جدی ورود کند.
ضرورت افزایش توجه به تغییر الگوی کشت در مازندران
مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران نیز با بیان این‌که مازندران باید برای شرایط سخت آبی و سازگاری با کم‌آبی به آمادگی لازم برسد، اظهار کرد: تقریبا در همه منابع آبی استان با کاهش آبدهی مواجه هستیم و باید خودمان را برای شرایط سخت آبی آماده کنیم. انتظار این است که اقدامات دسته‌بندی و اولویت‌بندی شوند.
محمدابراهیم یخکشی افزود: مهمترین نکته در حال حاضر این است که کشت پاییزه تبلیغ و ترویج شود. به ویژه در حوضه‌هایی که پیش‌بینی می‌شود با تنش مواجه باشند باید فرهنگسازی لازم در این زمنیه انجام شود.
وی اظهار کرد: آبگیری زودتر از موعد آب‌بندان‌ها هم لازم است که با جدیت بیشتری دنبال شود. در این زمینه لازم است برداشت ماهی با مشوق‌ها زودتر انجام شود.
مدیرعامل آب‌منطقه‌ای مازندران گفت: تامین اعتبار برای تهیه برخی تجهیزات مانند پمپ و لوله برای استفاده در شرایط ضروری نیز از ضرورت‌هاست. هر اقدامی که کمک کند ما امسال را با حداقل خسارت و حداکثر منفعت پشت‌سر بگذاریم باید جدی گرفته شود.
یخکشی با تأکید بر ضرورت تغییر الگوی کشت در استان و در نظر گرفتن برخی اصلاحات در زمینه زمان‌بندی کشت تصریح کرد: معتقدم باید به سمت استفاده از تجربه‌های گذشتگان برویم و نظام آیشی گذشته را با به‌روزآوری و طراحی متناسب به کشاورزی و بازارِ امروز اجرا کنیم.
وی گفت: هر یک از ما باید کار عملیاتی را پس از این جلسه آغاز کنیم. برنامه‌ها باید در مقیاس‌های کوچک نیز تدوین شود تا عملیاتی و قابل رصد شدن باشد.
در نظر گرفتن ضمانت اجرایی برای طرح‌ها
مدیرکل مدیریت بحران مازندران با اشاره به ضرورت توجه بیشتر به برنامه‌ریزی برای سازگاری با کم‌آبی در مازندران اظهار کرد: هدف از طرح سازگاری با کم‌آبی حصول اطمینان از معیارهای توسعه با در نظر گرفتن ظرفیت‌هاست. ما در بیشتر شهرها از نظر تأمین آب دچار تنش هستیم. لذا باید با شناخت همه جانبه از موضوع اقداماتی در نظر گرفته شود. بنابراین اقدامات باید مبتنی بر سیاست‌ها و با ضمانت اجرایی در نظر گرفته شوند.
حسینعلی محمدی افزود: پیشنهاد ما این است که ابتدا در پهنه استان اولویت‌های اجرای طرح‌ها را مشخص کنیم. ضمن این‌که برای اجرای برنامه‌ها باید مشوق‌هایی نیز در نظر گرفته شود تا برای کشاورز و بهره‌بردار جذابیت داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود همکاران در دستگاه‌های مرتبط با این حوزه طی یک بازه زمانی محدود و مشخص پیشنهادهای خود را برای دو بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت ارائه کنند و اولویت‌ها نیز مشخص شود. ما نیز در کنار دستگاه‌های مرتبط حضور داریم و آماده هرگونه همکاری هستیم.
مدیرکل مدیریت بحران مازندران خواستار تداوم برگزاری این نشست‌های مشترک برای رسیدن به برنامه‌های مناسب مدیریت منابع آب در استان شد.
مازندران استانی با محور تولیدی کشاورزی است که تقریبا کشت تمامی محصولات آن به بارندگی و ذخیره سازی آب بستگی دارد. طبق آمارهای رسمی تعداد بهره برداران بخش کشاورزی مازندران حدود ۵۰۰ هزار نفر است و هرگونه تغییر در بارندگی به صورت مستقیم بر زندگی و معیشت آنان و در نهایت بر امنیت غذایی کشور که مازندران نقش حدود ۱۲ درصدی در تولید ارزش افزوده آن دارد ، اثرگذاری خواهد کرد.
مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی تولید می کند . با آبگیری کامل سد ها و آب بندان ها ۲۰ درصد از آب کشاورزی استان از این طریق و با بقیه از آب های سطحی و زیر زمینی تامین می شود.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و۹۰۰میلیونمترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .
به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.