به گزارش خبرنگار ایرنا، تغییرات در شکل و شمایل روستاهای مازندران اغلب با عنوان تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی تعبیر می‌شود اما این تغییرات فراتر از موضوع زمین کشاورزی است و اکنون ردپای آن در گوشه گوشه جامعه روستایی این استان دیده می‌شود.
هر چند این تغییرات در طول سال‌های متمادی صورت گرفته است اما اکنون بیشتر به چشم می‌آید چرا که کمتر خانه با بافت سنتی و قدیمی را در این مناطق می‌توانیم مشاهده کنیم.
سال‌ها چشمانمان با خانه‌های گِل اندود شده و پَرچین‌های پوشانده با شاخه‌های درخت عادت کرده بود که به یکباره ساختمان چند طبقه سنگ کاری در روستاهای مازندران جا خوش کردند و بدین گونه ارتباط میان مردم با فضای سنتی روستاها این خطه از شمال قطع شد.
در دوره‌ای که فصل‌های جدید گردشگری در جهان پدیدار شده است، هر یک از داشته‌های سنتی هر منطقه به عنوان بخشی از جاذبه آن منطقه به شمار می رود. معماری از جمله این جاذبه‌هاست که بسیاری از گردشگران را به سمت خود می‌کشاند.
روستاهای مازندران جاذبه‌های مهم گردشگری این استان هستند که طی سال‌های اخیر به دلیل نبود ضوابط حفظ بافت بسیاری از آن‌ها اکنون سیمایی غیر روستایی پیدا کردند و بافت‌های غیر بومی سیمای آن‌ها را تغییر داده است.
مازندران بیش از سه هزار روستا دارد و حدود نیمی از جمعیت سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفری استان در آن ساکن هستند.
غفلت از جاذبه های سنتی گردشگری
دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی با این توضیح که جاذبه های گردشگری تنها به برخی مکان های دیدنی خلاصه نمی شود، گفت: در گردشگری مدرن و امروزی بسیاری از چیزها به عنوان جاذبه محسوب می شوند و علاقمندان خود را دارند.
رقیه قنبری افزود: حتی برای هر یک از این جاذبه ها در کشورهای دنیا بسته و پکیج های گردشگری تعریف کرده اند به طور مثال برای موضوع غذا و خوراک منطقه ای بسته گردشگری و یا حتی تورهای گردشگری غذا براه افتاده است.
وی ادامه داد: این تورها و پکیج های گردشگری در دنیایی که همه به دنبال یافتن آسایش و بازگشت به سنت ها هستند، علاقمندان بسیاری دارد.
این کارشناس حوزه گردشگری توضیح داد: مازندران از جمله استان هایی در کشور به شمار می رود که در زمینه های مختلف جاذبه های خود را دارد که این موضوع فراتر از جاذبه های طبیعی از جمله جنگل و دریا است.
قنبری بیان کرد: مازندران به لحاظ داشتن آیین ، سنت ، خوراک و نوع معماری که دارد از نقاط جذاب برای گردشگران به شمار می رود و حفظ این داشته ها می تواند در جذب بیشتر گردشگر داخلی و خارجی تاثیر داشته باشد.
به گفته وی، معماری خاص و ویژه ای که در روستاهای مازندران وجود دارد و البته بسیار هم کمرنگ شده است بخش حائز اهمیت از این جذابیت گردشگری به شمار می رود که متاسفانه طی سال‌ها با رسوخ شیوه های شهرنشینی این بخش در حال از بین رفتن است.
این کارشناس حوزه گردشگری گفت: دیر زمانی نیست که مردم حتی برای دیدن چشم انداز پَرچین که به عنوان یک حفاظ ساده و بی آلایش اراضی کشاورزی مازندران محسوب می شود ساعت ها وقت خود را در این مکان ها صرف می کردند.
قنبری توضیح داد: زمانی مردم برای سفر به استان های شمالی کشور از جمله مازندران می آمدند که دیدن مناظر جنگل و دریا را به عنوان مقصد سفرهای خود انتخاب می کردند اما امروزه ویژگی هایی که در روستاها وجود دارد علت سفر مسافران به این مناطق شده است.
وی ادامه داد: نباید فراموش کنیم که گردشگری دارای اجزای مختلف و متعددی است که پرداختن به هر یک از آن ها می تواند در رونق آن تاثیر داشته باشد و در برنامه ریزی ها می بایست به همه این جنبه ها توجه شود.
به گفته قنبری، سبک معماری در روستاهای مازندران از جمله همین جاذبه های فراموش شده گردشگری است که طرفداران و افراد طالب خود را دارد که می بایست به این بخش از موضوع با نگاه ملی توجه شود چرا که مازندران کانون حضور خیل عظیمی از مسافران از اقصی نقاط کشور است.
وی اظهارکرد: مسوولان امر با اعمال برنامه ریزی های مناسب و هدفمند می توانند برای حفظ و نگهداشت این داشته های سنتی موثر و به موقع عمل کنند تا این بخش از گردشگری مازندران محفوظ بماند.
کمرنگ شدن نوع و سبک معماری سنتی در روستاهای مازندران تنها اثرات و تبعات آن معطوف به موضوع گردشگری و جذب گردشگر نمی شود و کارشناسان حوزه کشاورزی اثرات آن را فراتر از این موضوع می دانند.
آن ها معتقد هستند که دست ساخته های گذشتگانمان علاوه بر اینکه برای حفظ محیط زیست مناسب بوده، در پاسداشت و نگهداشت عرصه های طبیعی استان نیز تاثیر داشته است.
پَرچین،چَپَر یا کرفون از جمله این دست ساخته های سنتی مردم روستاهای مازندران است که به مثابه دیواری حائل زمین ها و نیز به عنوان حفاظ حیاط خانه ها و محل نگهداری حیوانات از آن استفاده می شود.
در مناطق مرکزی استان که کشت نی رواج بیشتری داشت، پرچین ها با آن ساخته و در دیگر مناطق شرقی از غرب تا شرق از شاخه های باریک درختان برای این منظور استفاده می کردند.
همین دیوارهای به ظاهر ساده در ذهن خیلی از افراد که تجربه حضور و یا سفر به روستاهای مازندران داشتند حس بودن در فضای روستایی را ایجاد می کرد، در حالی که امروز باید به دنبال ردپایی از این گونه نشانگرها در روستاها بود چرا که گرایش به لوکس بودن تنها دیگر به منازل روستاییان خلاصه نمی شود.
ردیف های آجر و بلوک به همراه میله های آهن و توری های سیمی این روزها جای خود را دور و اطراف باغ های روستاییان مازندران باز کرده اند و سهم آنانی که تشنه دیدن یک دل سیر محیط روستایی هستند تنها به منظره خط خطی از پشت این سیم ها مبدل شده است.
تهی شدن اراضی کشاورزی مازندران از حصار ایمنی سنتی
یک کارشناس حوزه کشاورزی مازندران نیز به خبرنگار ایرنا گفت: فضاها و امکاناتی که در زمین های کشاورزی و اطراف آن ها ایجاد شده بر اساس شرایط و ویژگی های آب و هوایی همان استان است.
اصغر خدادادی افزود: گذشتگانمان در ساخت تمام فضاهای اطراف و داخل زمین های کشاورزی ، آسیب ندیدن محیط زیست مورد نظر و تاکیدشان بود تا به نحو احسن حفظ خاک صورت بگیرد و به همین دلیل هم استفاده از مصالح منطبق با محیط همان منطقه یا همان بومی سازی از ویژگی های این نوع امکانات و فضاهای کشاورزی در مازندران است.
خدادادی که سال ها به عنوان کارشناس و مدیر جهاد کشاورزی در شهرستان های مازندران خدمت کرد، گفت: تغییر کاربری اراضی و تغییر شکل و شمایل روستاها از خانه روستاییان آغاز شد و امروز دیگر پای آن به حفاظ دور زمین های کشاورزی یا همان پرچین کشیده شده است.
وی افزود : پرچین که از مصالح بومی از جمله شاخه های خشکیده و شکسته شده درختان ساخته می شده است به نوعی خود بخشی از زمین های کشاورزی به شمار می رود. در واقع همین پرچین ها نقش نگهداشت خاک زمین های کشاورزی را برعهده داشتند به طوری که بر روی همین سازه کشاورزی ، امکان رویش گیاه وجود داشت و به همین دلیل هم حتی پس از خشکیدن پرچین باز هم حصار اطراف زمین ها وجود داشت.
وی گفت: پرچین در روستا از سازه های طبیعی مهم برای زندگی پرندگان هم بود و در کنار آن انواع حشرات و خزندگان نیز در این محیط جمع می شدند و یک چرخه کامل از زیست جانداران ایجاد می شود، اما تغییرات صورت گرفته و ایجاد سازه های بتنی و سیمی در اطراف زمین های کشاورزی نه تنها خود به خود تغییر کاربری زمین های کشاورزی را القاء می کند، بلکه این چرخه زیست را هم از بین برده است.
نگرانی از کمرنگ شدن گردشگری روستایی
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران نیز با اشاره به اینکه در نیمه نخست امسال بیش از ۸۰ میلیون نفر شب اقامت در استان ثبت شد، گفت: روستاهای استان نیز بخش قابل توجهی از حضور مسافران را به خود اختصاص داده اند که بیشتر از ۲۵ درصد مسافران به روستاهای استان می روند.
مهران حسنی افزود: هدفگذاری سوق دادن مسافران به مناطق روستایی از جمله هدفگذاری سال های اخیر در مازندران است که با ورود پرتعداد مسافران در روستاها و اقامت در واحدهای بوم گردی نشان می دهد که در این حوزه توانستیم به موفقیت های خوبی دست یابیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر مقصد سفر مسافران در مازندران از جنگل و دریا به سمت روستاها تغییر پیدا کرده که علاوه بر اینکه نوید بخش کاهش حجم بار ترافیک مسافران در جنگل و دریا است باز شدن فضای جدید از گردشگری در استان را نشان می دهد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: در حوزه گردشگری روستایی بکربودن فضایی که قرار است در آن مدتی حضور داشته باشند اهمیت دارد و به تبع آن روستاهایی که از چنین فضاهایی برخوردار باشند برای این افراد جذابیت بیشتری خواهد داشت.
وی ادامه داد: جالب تر اینکه بسیاری از فضاها و امکاناتی که در یک روستا وجود دارد از دید یک روستایی جذابیتی ندارد اما بسیاری از مسافران و گردشگران کیلومترها راه طی می کنند تا این فضاها جزیی مثل پرچین را ببینند.
حسنی اظهارکرد: تغییرات در بافت روستاها و عوض شدن شکل و شمایل منازل روستایی و تبدیل شدن به معماری شهری از مصائبی است که روستاهای مازندران گرفتار آن شده اند و بیم آن می رود داشته های سنتی استان در این بخش به طور کلی از بین برود.
وی گفت: کمرنگ و یا نابودی این قبیل فضاها و امکانات سنتی در روستاهای مازندران می تواند بر جذب گردشگر در روستاهای استان تاثیر بگذارد و دچار عقب ماندگی در حوزه گردشگری روستایی شویم.