این کاروانسرا به عنوان یکی از مهمترین یادگارهای معماری نیاکان ایرانی در کهگیلویه و بویراحمد، در بردارنده روح زندگی و سبک معماری کهن ایران زمین محسوب می شود که موجودیت آن از ایران باستان آغاز و در قرون متمادی به دلایل مختلفی چون نظامی، تجاری و مذهبی توسعه و تکامل یافته است.
از آنجا که کشورمان ایران به دلیل قرار گرفتن در شاهراه تجارتی شرقی به غربی یعنی چین تا دریای مدیترانه از دیرباز در ایجاد و ساخت راه های نظامی، تجارتی و ساختمان های وابسته به آن نقش بارزی ایفا می کرد و سالانه تعداد زیادی از مسافران به این سرزمین سفر می کردند، تعداد زیادی سازه با نام کاروانسرا در ایران احداث شده که کارکردشان خدمت رسانی به مسافران بود که یکی از این کاروانسراها در شهر تاریخی دهدشت مشهور به بلاد شاپور ساخته شده است.
کاروانسرای بلاد شاپور در ضلع غربی شهر و در کنار حمام کهیار، امامزاده ابراهیم (ع) و امامزاده جابر (ع) قرار دارد ، این سازه که در سال 1379 در فهرست آثار ملی ثبت شده است امروزه یکی از مهمترین مقاصد گردشگری تاریخی کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود..
این سازه تاریخی با آجرو سنگ احداث و دارای حیاط است و دیگر بخش ها در اطراف آن چیده شده اند، پلان کاروانسرای بلاد شاپور به صورت یک ساختمان چهار گوش است و 37 حجره و 30 ایوان دور تا دور حیاط قرار گرفته است.
کاروانسرای بلاد شاپور به گونه ای ساخته شده که برخی از حجره به یکدیگر راه دارند و می توان در بین آن رفت و آمد کرد و در داخل ایوان ها طاقچه هایی برای گذاشتن اشیاء و نیز دودکش تعبیه شده است،کف حیاط با سنگ های لاشه ای بزرگ سنگ فرش شده است و سطح آن را اندکی پایین تر از کف حجره ها ساخته اند و در حیاط چاه آبی به چشم می خورد که به نظر می رسد برای تامین آب مورد نیاز کاروانیان بوده است،برای دسترسی به پشت بام راه پله مارپیچ و باریکی در ضلع شمالی آن قرار دارد.
برداشته شدن گام های نخست برای ثبت جهانی کاروانسرای دهدشت
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت مورد بازدید کارشناسان یونسکو قرار گرفته و با توجه به نقطه نظرات آنان این بنای تاریخی ثبت جهانی خواهد شد گفت: این سازه تاریخی جاذبه ای است که افزون بر ایرانگردان می تواند جهانگردان را هم جذب کند.
رحیم دادی نژاد اظهار داشت: کارشناسان یونسکو برای مطالعه و ارزیابی ثبت این اثر به همراه مجموعه ای ازکارشناسان وزارت میراث فرهنگی به استان سفر کردند و این بنا را یکی از منحصر به فردترین بافت های تاریخی به جا مانده از ایران کهن اعلام کردند.
وی بیان کرد: با توجه به سابقه تاریخی و وجود بازار، مدرسه، مسجد و حمام در محوطه کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در استان کهگیلویه وبویراحمد همه ظرفیت های لازم برای ثبت جهانی این بنای تاریخی وجود دارد.
۵۶ کاروانسرا در ۲۵ استان کشور از سوی ارزیابان کمیته میراث جهانی یونسکو در حال بررسی و کارشناسی برای ثبت جهانی هستند.
پرونده این تعداد کاروانسرا سال ۹۸ برای بررسی مراحل ثبت جهانی به سازمان یونسکو ارسال شده است اما به دلیل اینکه این اجلاس قرار است در روسیه برگزار شود و این کشور درگیر جنگ با اوکراین است ثبت این کاروانسراها به تعویق افتاده است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد ابراز داشت: کاروانسرای بلاد شاپور به دلیل قرار داشتن در شهر دهدشت و پایداری سازه آن مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه ثبت جهانی این اثر به رونق گردشگری و توسعه شهرستان کهگیلویه کمک می کند تاکید کرد: چند دوره مرمت سال های اخیر در این کاروانسرا انجام گرفته و 2 میلیارد و 500 میلیون تومان هم امسال با کمک بخش خصوصی برای مرمت این سازه تاریخی پیش بینی شده است.
اقدام های پیش بینی شده برای مرمت مجموعه بلاد شاپور
با توجه به اینکه مرمت مجموعه تاریخی بلاد شاپور که کاروانسرای یاد شده جزئی از محسوب می شود به جذب گردشگر برای این منطقه کمک می کند دولت سیزدهم گام های خوبی برای کمک به مرمت این سازه برداشته است به طوری که این بنا از محلی برای جمع شدن معتادان تبدیل به نقطه برای سرمایه گذاری شده است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کهگیلویه و بویراحمد گفت: با حمایت دولت در سال جاری ۶ میلیارد تومان برای توسعه و بازسازی بافت تاریخی دهدشت (بلادشاپور) تخصیص یافت.
سعید طالبی پور اظهار داشت: این اعتبار برای توسعه و بهسازی بخش زیادی از حجره های بافت تاریخی هزینه شده است.
وی بیان کرد: تاکنون ۳۵ حجره بافت تاریخی دهدشت برای ایجاد اشتغال و توسعه بهسازی شده است.
طالبی پور تصریح کرد: این حجره های با سرمایه گذاری بخش خصوصی برای رونق اشتغال و درآمدزایی به متقاضیان ایجاد بازارچه صنایع دستی واگذار خواهد شد.
وی ساماندهی، احیا و مرمت بافت تاریخی دهدشت را یکی از برنامه های مهم دولت دانست و گفت: احیا و مرمت این بافت تاریخی علاوه بر درآمدزایی نقش مهمی در توسعه شهرستان کهگیلویه نیز خواهد داشت.
طالبی پور گفت: بافت تاریخی دهدشت دارای ظرفیت های زیادی در زمینه درآمدزایی و اشتغال است که در دولت سیزدهم روند اجرایی آن شتاب گرفت.
وی اظهار داشت: خوشبختانه گام های بلندی برای ساماندهی بافت تاریخی دهدشت انجام شده و می‌توان گفت این شهر تاریخی جان دوباره گرفته است.
طالبی پور اضافه کرد: بازار تاریخی شهر دهدشت نیز با هدف رونق و اشتغالزایی صنعت توریسم به بخش خصوصی واگذار می شود.
وی عنوان کرد: امید داریم با مرمت و سنگ فرش کامل بازار تاریخی شاهد رونق بیشتر این مجموعه تاریخی باشیم.
بافت قدیمی بلاد شاپور با ۴۵ هکتار وسعت یکی از بزرگترین بافت های تاریخی کشور به شمار می آمد اما این بافت به دلایل توسعه شهرنشینی تخریب شد و هم اینک ۳۷ هکتار از این شهر قدیمی باقی مانده است براساس شواهد تاریخی موقعیت جغرافیایی این شهر به عنوان یکی از مراکز سکونت صفویان و تجارت با بنادر جنوبی ، نقش مهمی در اقتصاد و تجارت زمان خود داشته است.
وجود بیش از دو هزار خانه، مسجد، حمام، کاروانسرا و بازار بزرگ در این بافت قدیمی نشان از اهمیت بالای آن دارد،در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به‌جا مانده از عصر طلایی صفویه وجود دارد، این بنا دارای ۳۷ حجره و ۳۰ ایوان در جلوی حجرهها بوده که دور تا دور حیاط بنا شدهاند.
چهار ایوان بزرگ در چهار گوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد و این کاروانسرا محل بیتوته بازرگانان آن روزگار بوده است.
کهگیلویه و بویراحمد بخشی از تمدن عیلام بوده و در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها جزئی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بوده است.
این استان با بیش از ۷۶۰ اثر منقول و غیر منقول ثبت شده در آثار ملی ظرفیت‌های خوبی برای ایجاد موزه دارد.
کهگیلویه و بویراحمد در دوره‌های تاریخی مختلف با نام‌هایی مانند بلاد شاپور، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته می‌شد.
استان کهگیلویه و بویراحمد متشکل از هشت شهرستان ۱۷ شهر و یک هزار و ۷۰۰ روستای دارای سکنه با جمعیت ۷۲۰ هزار نفر در جنوب غربی کشور است.