۱۹ آذر سالروز تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی به فرمان امام خمینی(ره) بود؛ نهادی که در ابتدا بر اساس پیام امام خمینی (ره) در اول فروردین ۱۳۵۹ برای انجام سه وظیفه «انقلاب اساسی در دانشگاه‌های سراسر کشور»، «تصفیه اساتید مرتبط با شرق و غرب» و «تبدیل دانشگاه به محیطی سالم برای تدوین علوم عالی اسلامی» شکل گرفت، اما به مرور زمان و بر اساس مقتضیات انقلاب در حوزه علم و فرهنگ مسئولیت‌ها و وظایف دیگری را عهده‌دار شد.
در ۱۰ سال اخیر اما رهبر معظم انقلاب نگاه متفاوت‌تر و انتظارات بالاتری از شورای عالی انقلاب فرهنگی داشته‌اند تا این نهاد بتواند با توجه به تحولات پرسرعت در حوزه‌های علمی و فرهنگی، خود را به روز کرده و کنش مؤثری در عرصه مهندسی و هدایت فرهنگی داشته باشد که به یک سری تغییرات ساختاری در این نهاد منجر شد.
رییس و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی عصر سه شنبه (۱۵ آذر ۱۴۰۱) و در آستانه سالروز تشکیل این نهاد فرهنگی، با حضور در حسینیه امام خمینی (ره) با حضرت آیت الله «خامنه ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.
سعیدرضا عاملی روز سه شنبه درباره این دیدار در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا اظهار داشت: روز ۱۵ آذر روز مبارکی برای شورای عالی انقلاب فرهنگی بود که توفیق دیدار با رهبر معظم انقلاب فراهم شد و پس از ۹ سال که بین دیدارها فاصله افتاده بود و از بیانات حکیمانه رهبر معظم انقلاب محروم بودیم، ۱۵ آذر این فرصت فراهم شد.
وی افزود: طی چهار سالی که توفیق حضور در شورای عالی انقلاب فرهنگی را داشتم توجه و نظارت همراه با حساسیت نسبت به امور شورای عالی انقلاب فرهنگی را از ناحیه رهبر معظم انقلاب به صورت مشهود می دیدم و شاید در ۶ مورد دستورهای مستقیم ایشان برای برخی از امور مهم فرهنگی و علمی را دریافت کردیم، از جمله تاسیس و تصویب سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک که مرهون توجه و دستور مستقیم ایشان برای اقدام نسبت به ایجاد یک ساز و کار مناسب برای مهدهای کودک و دوره های مهم تعلیم و تربیت در دوران کودکی بود.
عاملی ادامه داد: مورد دیگر به آموزش و پرورش برمی گشت و بسیار اهمیت داشت، موضوع نظام جذب آموزش و پرورش بود که بسیار کارساز بود و شورای عالی انقلاب فرهنگی یک ماده واحده را در این خصوص تصویب کرد و سایر مواردی که در وزن خیلی مهم و بالایی بود و با عنایت و راهنمایی ایشان شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیمات مهمی را اتخاذ کرد. در گذشته هم بسیاری از امور کلید و راهگشا مثل ایجاد بنیاد ملی نخبگان یا سازمان ملی استعداد درخشان یا سند نقشه جامع علمی کشور با توجه و دستور مستقیم ایشان در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و در مسیر اقدام و اجرا درآمده است.
وی گفت: دادن حکم اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۲۸ آبان ۱۴۰۰ اعتماد مجدد رهبر معظم انقلاب به شورای عالی انقلاب فرهنگی را بروز می داد که این هم یک نقطه شروع مجدد برای احیای شورای عالی انقلاب فرهنگی بود. همچنین دستوری که در حکمشان مبنی بر تدوین سند تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی آمده بود، زمینه ای را فراهم کرد تا شورا بتواند بعد از گذشت ۳۷ سال بازنگری مجددی نسبت به اهداف، حوزه های مأموریت، وظایف و نگاه به ساختار دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی داشته باشد.
عاملی تصریح کرد: نظر مجدد رهبر معظم انقلاب درباره سند تحول یک فضای اصلاح و تصحیح را برای سند تحول فراهم کرد که این هم توجه ویژه ایشان را به شورای عالی انقلاب فرهنگی نشان می دهد. شورای عالی انقلاب فرهنگی میراث فرمان امام (ره) در ۱۹ آذر سال ۱۳۶۳ است؛ اما به درخواست رهبر معظم انقلاب راهش ادامه پیدا کرد. در زمانی که ستاد انقلاب فرهنگی بود و توجه ویژه به حوزه علم و فرهنگ را از ناحیه ایشان می دیدیم و در این سال ها هم میراث مهمی در حوزه علم و فرهنگ شکل گرفته که همگی مدیون توجه خاص رهبر حکیم انقلاب در استمرار اثرگذاری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در عرصه های علم و فرهنگ بوده است.
وی افزود: جلسه آخر شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه ۸۷۳ شورا بود، این امر را منعکس می کند که تجربه متراکم و یک سرمایه مهمی در کار جمعی و عقلانیت جمعی شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد و تا کنون ۸۷۳ جلسه شورا با حضور سران سه قوه و نخبگان حقوقی و اعضای حقیقی در حوزه علم و فرهنگ همفکری و تصمیم سازی کرده اند. بدیهی است این جلسات از پشتوانه کار کارشناسی وسیع و همفکری با جامعه علمی و کارشناسان خبره برخورد بوده و البته نیازمند تقویت فضای تخصصی و نقد و بررسی است. نظرات مردم در این حوزه ها نیاز بسیار مهم و کلیدی است که امیدواریم در این دوره ابعاد دانش بنیان و مردم نهاد بیشتر از گذشته تقویت شود.
عاملی خاطرنشان کرد: بیانات رهبر معظم انقلاب در ۱۵ آذر راهبردهای مهم و تعیین مسیرهای جدیدی داشت که نقطه عطف برای شورای عالی محسوب می‌شود. یکی از نکات مهم که تصریح شد، ضعیف بودن هویت جمعی شورای عالی انقلاب فرهنگی است که لازم است قوت، انسجام و بروز موثرتری در جامعه داشته باشد. بطور حتم هماهنگی بین قوا در امر علم و فرهنگ و همچنین هم آوایی دستگاه های حقوقی و اعضای حقیقی شورا در خصوص دستورات و مصوبات نیز اهمیت ویژه ای دارد. در ۱۵ ماه اخیر هم که نزدیک به ۳۰ جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی و ۴۰ جلسه شورای معین را برگزار کردیم، شاهد گفتگوهای انتقادی و در عین حال علمی و صمیمانه بودیم، در عین حال هویت جمعی به معنای همکاری جمعی، همفکری جمعی، هم افزایی جمعی و نوعی بروز و امتداد اجتماعی داشتن شورای عالی ناظر بر مسائل مهم و اساسی حوزه علم و فرهنگ است. بطور حتم امروز اهمیت حوزه فرهنگ و امور مرتبط با جامعه بسیار مهم است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: از طرفی چند محور در فرمایشات رهبر معظم انقلاب بود که به نظرم نیازمند تصمیم گیری و ایجاد ساز و کار در اولین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که در هفته جاری برگزار می شود. نکته اول الزامات بروز هویت جمعی شورای عالی انقلاب فرهنگی است که بایستی موارد مهمی در اینجا مورد توجه قرار گیرد و مولفه های مربوط به این امر مورد مداقه قرار گیرد و درباره روش‌ها و منش‌ها و نوعی آسیب شناسی در هویت جمعی شورا عالی مورد صورت گیرد.
وی افزود: ایشان راجع به بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ نقطه محوری را مطرح کردند و حکایت از این می کرد که بازسازی ساختار فرهنگ لزوما منظور نهادها و سازمان های فرهنگی نیست، بلکه ساختار فرهنگ به معنای نظام معرفتی، ذهنیتی که در فرهنگ جامعه وجود دارد است، رویکردهایی که در فرهنگ جامعه است و زمینه هایی که در فرهنگ اجتماعی ایران وجود دارد نیازمند بازسازی است. دو مثال مهم و بارز که ایشان بیان کردند، یکی درباره فرهنگ اسراف و تبذیر و جایگزینی آن با فرهنگ قناعت و استفاده بهینه از امکانات و نعمت های الهی بود که هم آثار معنوی گسترده دارد و هم پیامدهای اقتصادی مهم را بدنبال دارد.
عاملی گفت: به عنوان مثال امروز ما در مصرف انرژی اعم از گاز و برق و سایر منابع عمومی مثل آب و حتی مصرف غذا، اسراف های بزرگی داریم که به مشکلات اقتصادی و اجتماعی گسترده منجر می شود. مثل دوم گزاره غلط ما نمی توانیم بود که جلوی هر نوع نوآوری و پیشرفت و تغییرات مثبت را می گیرد. در واقع اصلاح اینگونه گزاره‌های غلط فرهنگی و با ایجاد یک انضباط فرهنگی و بازسازی فرهنگی، به یک ظرفیت برای ارتقای فرهنگی ایران عزیز دست پیدا می‌کنم. در فرهنگ اسلامی عناصر بسیار مهمی است که وقتی به یک فرهنگ عمومی تبدیل می شود باعث آرامش مردم، امنیت اجتماعی و سلامت اجتماعی جامعه می شود که در این بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ باید به آن توجه شود.
وی ادامه داد: ملاحظه دیگری که در فرمایشات مقام معظم رهبری بود بحث رصد دایمی تغییرات فرهنگی و شناخت گزاره های مخاطره‌انگیز فرهنگی است که در ادامه بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و در پیوند با آن مطرح می شود. تغییرات اجتماعی و فرهنگی در طول تاریخ وجود داشته، اما در دوره جدید و امروز تاریخ زندگی بشر، تغییرات آن قدر مشهود و بزرگ است که حتی کشورهای غربی که عامل این تغییرات منتهی به آشفتگی اجتماعی، نگران وضعیت اجتماعی خصوصا نسل جوان هستند.
عاملی گفت: تغییرات ناشی از ظهور فن آوری های نو که یک نوع فرامحلی شدن فرهنگ را به وجود آورده، نتیجه اش دسترس پذیر شدن همه فرهنگ ها نسبت به یکدیگر و تو در تو شدن فرهنگ ها بوده و در این اختلاط فرهنگی بعضی از اموری به فرهنگ های دیگر منتقل شده که ناپسند هستند و موجب تخریب فرهنگ می شود؛ خصوصا برای ما که به فرهنگ اسلامی و شاخص ها و مولفه های تمدن نوین اسلامی توجه داریم، این امور، اموری است که مختل کننده حوزه فرهنگ است و اگر به این توجه نشود، از آنجا که تغییرات فرهنگ بطئی، پنهان و نادیده است می تواند خطرزا باشد؛ لذا ایشان به این جنبه های پنهان تغییرات فرهنگی به عنوان یک محور توجه داشتند که بسیار امر مهمی در شناخت و اصلاح فرهنگ است.
وی تاکید کرد: نکته مهم دیگری که در بیانات ایشان بود بحث مدیریت و هدایت فرهنگی به عنوان وظیفه اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اساس نظارت، رصد، پایش و وضعیت شناسی که از وضعیت فرهنگی کشور دارد مسئولیت دارد تا بتواند به توانمندی فرهنگ جامعه و توانمندسازی منابع انسانی جامعه کمک کند تا بتواند در مقابل این تهدیدهایی که فرهنگ را مورد تهدید قرار می دهد و تهاجمی که به فرهنگ ملی و فرهنگ اسلامی کشور می شود، ظرفیت و توانمندی جامعه و فرهنگ اجتماعی را بالا ببرد و تقویت کند تا به قدرت فرهنگ ملی و مصونیت ایجاد کردن نسبت به خطرات فرهنگی منجر شود.
عاملی یادآور شد: در خصوص نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در هدایت فرهنگی، دو وجه مورد تاکید مقام معظم قرار داشت که یک وجه مرتبط با ظرفیت تشکل های مردمی و خصوصا تشکل های مردمی و جبهه انقلاب بود و دیگری وجه سازمان ها و نهادهایی است که در قبال فرهنگ جامعه مسئولیت دارند. ظرفیت بزرگی در تشکل های مردمی جبهه انقلاب وجود دارد که ممکن است لزوما همگی در قالب تشکل نباشند، اما ظرفیت های انقلابی که در آحاد مردم وجود دارد، توان بزرگی است که نسبت به استقرار جامعه اسلامی و خدمات اثر گذار فرهنگی انگیزه، همت و دانش آگاهی بخش دارد. اگر این ظرفیت با همه توان وارد میدان فرهنگ اسلامی شود، یک حماسه فرهنگی و اوج توجه به فرهنگ اسلامی را فراهم می سازد؛ لذا توجه به این ظرفیت برای شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان یک منبع مهم مورد توجه و اهتمام ایشان بود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: سازمان ها و نهادهایی هم که در این حوزه فعالیت می کنند نیازمند به بازنگری و روزآمدسازی حوزه مأموریت های خود هستند تا تاثیرات مفید و موثر تامین شود. در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ غیر از وجه مهمی که درباره شناخت، نگرش و ذهنیت قلمرو فرهنگی است، بخش فرایندی و روش های کار فرهنگی و نهادهای فرهنگی نیازمند بازنگری است که بر مبنای نگاه و توجهی که مقام معظم رهبری داشتند، شورای عالی انقلاب فرهنگی در این خصوص تدابیری را اتخاذ خواهد کرد.
وی گفت: نکته دیگری که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب همواره مطرح بوده این است که در بیانی می فرمایند «تا نفس دارم از حمایت علم و رشد و ترقی علم در ایران کوتاه نمی آیم» مجددا در روز ۱۵ آذر به این امر تاکید کردند که شتاب حوزه علم و فن آوری نباید کند شود و با همان ظرفیتی که در دهه ۸۰ ورود پیدا کردیم و در رتبه رشد، رتبه چهارم جهان را پیدا کردیم، بایستی با همان ظرفیت حوزه شتاب نوآوری و فعالیت های علمی برای پیشرفت ایران اسلامی فراهم شود.پیشرفت امری است که بنیان عزت ایران را فراهم می سازد و اگر تاکید روی پیشرفت در علم و نوآوری است به این عنوان است که یک زیرساخت اساسی برای عزت ملت شریف ایران است.
رشد دو و نیم برابری نشست‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۵ ماه گذشته در مقایسه با دوره های قبل
عاملی افزود: در ابتدای این نشست رئیس جمهور محترم گزارشی از فعالیت های شورای عالی انقلاب فرهنگی خصوصا در ۱۵ ماه گذشته ارائه کردند و ناظر بر این بود که در دوره ۱۵ ماهه ۳۰ جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده که وقتی با دوره های قبل مقایسه می کنیم که به طور متوسط بین ۱۱ تا ۱۲ جلسه برگزار می شده یک رشد تقریبا دو برابر و نیم را نشان می دهد و ۴۰ جلسه شورای معین برگزار شد و مصوبات مهمی که در این دوره در حوزه های علم، فرهنگ و حوزه های مشترک داشتیم که ۵۰ درصد به حوزه فرهنگ، ۴۵ درصد به حوزه علم و فن آوری و پنج درصد به حوزه های مشترک اختصاص داشته است، طرح شد.
وی گفت: نکته‌ای که مورد تاکید رئیس جمهور محترم بود بحث اجرایی شدن اسناد ملی شورای عالی انقلاب فرهنگی شامل سند نقشه جامع علمی کشور، سند تحول آموزش و پرورش و سند مهندسی فرهنگی بود.درخصوص سند مهندسی فرهنگی گزارش دادند برش استانی سند در ۱۱ استان به پایان رسیده و ابلاغ شده و در سایر استان‌های ۳۱ گانه کشور تا پایان سال به اتمام می‌رسد و اعتبارات و منابع مالی به این امر اختصاص داده شده و با همین حساسیت به سند تحول آموزش و پرورش و سند نقشه جامع علمی کشور توجه داشته‌ایم.
عاملی تصریح کرد: لذا در این دوره، بعد نظارتی شورای عالی انقلاب فرهنگی و رصد و پایش برای احراز اجرایی شدن مصوبات مورد اهتمام است که مورد تاکید رئیس جمهور محترم در جلسه بود. ایشان اشاره به یک نکته کلیدی داشتند که قدرت فرهنگ، قدرت سیاست و اقتصاد را فراهم می‌کند. یک فرهنگ بی قدرت در ذیلش یک سیاست کم قدرت یا بی قدرت و یک اقتصاد کم قدرت یا بی قدرت را به وجود می‌آورد؛ لذا زیرساخت رشد، پیشرفت و قدرت جمهوری اسلامی ایران فرهنگ قدرتمند است که از این منظر توجه رئیس جمهور محترم را به امر فرهنگ منعکس می‌کند.
عاملی گفت: در پایان لازم می دانم از همه صاحب نظران حوزه علم و فرهنگ و فن آوری و نوآوری دعوت کنم که در خصوص شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستورها و اجرایی شدن مصوبات این شورا و اسناد ملی مهمی که در این شورا در شرف تصویب است و در حکم رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید شده مثل سند ملی موسیقی، سند ملی سینما، سند ملی تئاتر و هنرهای نمایشی، سند ملی مسجد، سند ملی وقف و اسناد ملی دیگری که در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی است، نقطه نظرات خود را ارایه دهند.
وی افزود: اهتمامی است که بتوانیم مأموریت های ویژه ای را به دانشگاه های کشور بدهیم برای این که تمحض دائمی در بعضی از محورهایی که در حوزه علم و فرهنگ اهمیت کلیدی دارد، داشته باشند. سامانه دبیرخانه برای دریافت نظرات نخبگان و فعالان حوزه علم و فرهنگ و هنر و ادبیات و سایر حوزه های مهم فرهنگ اسلامی باز است تا بتوانیم از دیدگاه ها نخبگانی استفاده کنیم.