امسال فصل پاییز نسبت به سال‌های قبل دیرتر از راه رسید. ماه آخر این فصل زیبا، شاهد بارش باران و زرد شدن برگ درختان دستکم در تهران هستیم و به عبارتی در اواخر ماه چهره شهرها پاییزی شد؛ در این میان اما آلودگی هوا و بروز وارونگی در همان زمان مقرر هر سال خود و یا شاید هم زودتر از راه رسید تا مصرف نادرست از خودرو را برای چندمین بار به ما گوشزد کند؛ حالا چرا خودرو؟ چون این وسیله نقلیه که موجب راحتی و آسایش نسل بشر شده متهم اصلی آلودگی هوا به ویژه در کلانشهرها است.
حدود ۲۵ میلیون خودرو در کشور تردد می‌کند که از این تعداد ۶.۵ میلیون آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند همچنین ۱۲ میلیون موتورسیکلت داریم که حدود ۹۰ درصد آنها کاربراتوری یا فرسوده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد و هر موتورسیکلت بیش از ۱۲ برابر یک خودروی سبک انتشار آلایندگی دارد؛ این در حالی است که هر خودرو یا هر اتوبوسی که درجا کار کند، پنج برابر نسبت به زمان حرکت بیشتر آلودگی ایجاد می‌کند. حال در نظر بگیرید در شهری مانند تهران که همه طول روز ترافیک در آن بیداد می‌کند و سر را به هر طرف بچرخانی فقط خودرو می‌بینی، علاوه بر این بیش از ۶۰ درصد اتوبوس‌های آنهم فرسوده‌اند؛ در نظر بگیرید در این شرایط چه اتفاقی می‌تواند برای هوا بیفتد.
در کنار این فرسودگی‌ها، حال باید پدیده اینورژن یا همان وارونگی دما را هم اضافه کرد که در این شرایط گویی پتویی روی شهر کشیده می‌شود و اجازه نفس کشیدن را می‌گیرد، از سوی دیگر هر روز شاهد افزایش تعداد خودروها به سطح خیابان‌های پایتخت و فرسوده شدن خودروهای موجود هستیم که این خود موجب انتشار بیشتر آلودگی در سطح شهر می‌شود. علاوه بر این شاید ما هنوز فرهنگ استفاده از خودرو را هم فرا نگرفته‌ایم؛ به طوری که برای هر کار کوچکی سوار بر خودروی شخصی خود شده و از منزل خارج می‌شویم. جالب این است که در همان وضعیت هم از ترافیک سنگین می‌نالیم در حالی که خودمان بخشی از همان ترافیک هستیم و در به وجود آمدن آن نقش داریم، در این شرایط نباید انتظار هوای سالمی داشت چون منبع انتشار آلودگی که کم نشده هیچ، بلکه بیشتر هم شده است.
در سال‌های نه چندان دور، پیک ترافیک در تهران اول صبح و نزدیکی‌های غروب بود یعنی هر فردی می‌توانست برای کارهای خود زمانبندی کند اما امروزه دیگر اینطور نیست و هر ساعتی از منزل خارج شوی با حجم زیاد ترافیک مواجه خواهی شد؛ این یعنی آلودگی بیشتر چون طبیعت دیگر توان خودپالایی را از دست داده و قادر به پاکسازی آلودگی‌ها به صورت طبیعی نیست پس نباید انتظار آسمانی آبی داشت.
سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: علت آلودگی هوا امسال هم مانند سال‌های قبل، تردد زیاد خودروها در سطح شهر است، فقط کافی است یک سر به خیابان‌ها بزنید و ترافیک را ببینید؛ این در حالی است که حجم زیادی از این خودروها فرسوده و عامل انتشار آلودگی هستند، حال زمانی که در ترافیک درجا کار می‌کنند این انتشار تا پنج برابر نسبت به زمان حرکت بیشتر می‌شود.
در نیمه دوم سال گذشته تا ۲۲ آذرماه در تهران ۳۹ روز هوای ناسالم و در مدت مشابه آن در امسال ۳۱ روز هوای ناسالم داشتیم.داریوش گل علیزاده افزود: وقتی که این حجم زیاد آلودگی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی در خودرو ، موتورخانه‌ها و صنایع در هوا منتشر می‌شود، اثرات تجمیعی آن باعث می‌شود که در شرایط وارونگی دمایی با انباشت آلایندگی و روزهای ناسالم و بسیار ناسالم مواجه شویم.
وی اظهار داشت: با وجود این حجم از خودرو اما سالانه شاهد افزایش تعداد آن در سطح کلانشهری مانند تهران هستیم و به همان نسبت هم به تعداد خودروهای فرسوده و با سن بالا اضافه می‌شود؛ در این شرایط با یک حساب سر انگشتی می‌توان دید که منابع انتشار روز به روز افزایش می‌یابد و از سوی دیگر توان اکولوژیک طبیعت نیز کم شده و دیگر از عهده پالایش طبیعی آلودگی برنمی‌آید و نتیجه آن حجم زیاد آلودگی و بیماری است.
سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: با این وجود امسال در نیمه دوم سال نسبت به سال گذشته تعداد روزهای ناسالم در تهران کمتر بوده است به طوری که در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ تا ۲۲ آذر، ۳۹ روز هوای ناسالم و در مدت مشابه آن در امسال ۳۱ روز ناسالم داشتیم.
وی تصریح کرد: در شرایطی که منبع انتشار آلودگی در پایتخت مشخص است اما عده‌ای قصد دارند این مساله را سیاسی کنند و می‌گویند که مثلا مازوت یا بنزین پتروشیمی به چرخه مصرف بازگشته و موجب آلودگی هوا شده است در حالی که اصلا اینطور نیست چون امکان استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه های اطراف تهران وجود ندارد. فقط نیروگاه بعثت این قابلیت را دارد که آنهم بخش مازوت سوزی آن از سال ۱۳۹۱ پلمب شده است.
گل علیزاده با اشاره به اینکه سوخت مازوت فقط در نیروگاه های بخاری قابلیت مصرف دارد افزود: در کشور ۱۶ نیروگاه بخاری وجود دارد که فقط یکی از آن در تهران است که همان نیروگاه بعثت است، نیروگاه منتظر قائم در کرج هم این قابلیت را دارد همچنین نیروگاه پاکدشت، پرند و ری نیز چرخه ترکیبی‌اند و قابلیت استفاده از گاز و گازوییل را دارند، یعنی هیچ کدام از آنها نمی‌توانند مازوت بسوزانند.
وی درباره بنزین پتروشیمی هم گفت: تا به امروز هیچ موردی از تولید یا استفاده از بنزین پتروشیمی در کشور نداشته‌ایم و تمام سوخت مورد نیاز کشور از پالایشگاه‌ها تولید می‌شود البته روند افزایشی مصرف سوخت، مسأله مهمی است که باید مدیریت شود اما اکنون به اندازه نیاز کشور، سوخت استاندارد تولید می‌شود.
9014