به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ امروز (سه شنبه) در ۱۰ فصل و شامل داده‌های مهاجرتی همراه با تحلیل‌های کمی و کیفی در رصدخانه مهاجرت ایران رونمایی شد.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در نشستی با خبرنگاران به مناسبت رونمایی از این سالنامه به نبود آمار دقیق از جمعیت ایرانیان خارج از کشور اشاره کرد و افزود: رصدخانه مهاجرت ایران در سالنامه های سال های گذشته به سفیدنمایی و آمار کمتر از واقعیت به خصوص در مورد آمار ایرانیان خارج از کشور متهم می شد، ممکن است با انتشار سالنامه جدید به سیاه نمایی متهم شود.
بهرام صلواتی تصریح کرد: امروز در وضعیتی هستیم که نرخ ایرانیان خارج از کشور از تراز ۲ میلیون نفر بیشتر شده است، البته این آمار بر اساس آمارهای سازمان ملل متحد، سازمان بین المللی مهاجرت اتحادیه اروپا، بانک جهانی و مجموع آمارهای کشورهای مقصد و با آمارهای داخلی متفاوت است اما آمارهای داخلی در دسترس نیست و شیوه جمع آوری آمار هم برای ما مشخص نیست.
وی تاکید کرد: در حالی که ما در مورد این آمار هم مرجع مشخص داریم و هم می توانیم شیوه کسب آمار را توضیح دهیم.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران ادامه داد: از سال ۲۰۱۰ تا سال ۲۰۲۱ میلادی به طور متوسط سالی ۸۶ هزار روادید غیرتوریستی برای ایرانیان صادر شده است، همچنین در ۱۲ سال اخیر ۱۶ هزار روادید تحصیلی، ۱۲ هزار اجازه اقامت کاری به طور متوسط برای ایرانیان در کشورهای مقاصد اصلی یعنی آمریکا، کانادا، انگلیس و اتحادیه اروپا صادر شده است.
صلواتی به صدور روادیدهای خاص برای کسب و کارها برای ایرانیان اشاره کرد و افزود: از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲، در مجموع ۲ هزار روادید استارتاپی و کارآفرینی برای ایرانیان از انگلیس و کانادا صادر شده است.
وی از فقدان همکاری نهادهای مختلف برای کسب داده های مستند سخن گفت و تاکید کرد: این آماری است که بر اساس داده های اصلی احصا کردیم، ممکن است دچار کم شماری شده باشیم، ولی آماری است که می توان به آن استناد کرد و شیوه جمع آوری آن مشخص است.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در ادامه این نشست به افزایش جمعیت ایرانیان در ترکیه اشاره کرد و گفت: جمعیت ایرانیان در ترکیه نیز با افزایش ۲۰ درصدی از سال ۲۰۱۶ یعنی ۱۵ هزار و ۵۳۹ نفر به ۱۰۷ هزار و ۶۰۶ هزار نفر رسیده است.
رتبه ایران در پذیرش و ارسال مهاجر به جهان در چارک اول
صلواتی در ادامه این نشست خبری به تشریح سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ پرداخت و اظهار داشت: سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ آخرین و به روزترین آمار و اطلاعات حوزه مهاجرت‌های بین المللی در ایران و جهان را گرد آورده و ثمره تلاش های گروهی ۲۰ نفره داخل رصدخانه و آمار نهادهای دیگر است.
وی افزود: این سالنامه که در ۱۰ فصل شامل آخرین داده های وضعیت کیفی و کمی مهاجرت و تحلیل های کمی و کیفی در فصل آخر تهیه شده است، یک نسخه چکیده چاپی و یک نسخه کامل به شکل لوح فشرده در اختیار خبرنگاران قرار می گیرد و نسخه کامل نیز تا امروز عصر روی سایت رصدخانه بارگذاری خواهد شد.
به گفته وی، بر اساس آمارهای این سالنامه، در سال ۲۰۲۰ رتبه مهاجرفرستی و مهاجرپذیری ایرانیان در میان کشورهای دنیا به ترتیب ۵۴ و ۲۳ بوده است. در حالی که رتبه ایران در پذیرش و ارسال مهاجر به جهان در چارک اول قرار دارد و رتبه دانشجوپذیری و دانشجوفرستی کشور تقریبا برابر است ولی در شاخص هایی همچون رقابت پذیری برای استعدادها و فرار مغزها در رتبه های پایین قرار گرفته است.
صلواتی از افزوده شدن بخش های جدید به این گزارش خبر داد و گفت: بخش مهاجرت های اقلیمی، بخش مهاجرت کسب و کارها و مهاجرت بر اساس پیمایش های اجتماعی را به این سالنامه اضافه کرده ایم. فصل دهم نیز فصل ارزیابی و حکمرانی مدیریت مهاجرت در کشور است.
وی درمورد پویایی مهاجرت در کشورهای مختلف اظهار داشت: فصل اول این سالنامه به این موضوع تمرکز دارد که هر کشوری از چه راهکاری برای نگهداشت و بازگشت نخبگان و جمعیت کلی استفاده می کند.
تراز مهاجرت دانشجویان از ۱۷ هزار نفر به تراز ۶۶ هزار نفر رسیده است
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران به آمارهای این سالنامه در مورد وضعیت جابجایی دانشجویان اشاره کرد و افزود: بررسی نشان می‌دهد میزان مهاجرت جهانی دانشجویان از ۲ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ به ۶.۳ میلیون نفر رسیده و ایران از این روند افزایشی بی نصیب نبوده، تراز مهاجرت دانشجویان از ۱۷ هزار نفر به تراز ۶۶ هزار نفر رسیده است.
صلواتی با بیان اینکه روسیه در گذشته مقصد دانشجویان ایرانی نبوده ولی اکنون به مقاصد مهاجرت دانشجویان اضافه شده است، یادآور شد: نرخ رشد جمعیت دانشجویان بین المللی ایرانی از نرخ رشد جمعیت دانشجویان در سطح بین المللی سبقت گرفته است. در گذشته انگیزه تحصیلی، بورسیه تحصیل و رشته ها و عوامل فنی مانند انگیزه تحصیلات در کشورهای دیگر عامل پیشران مهاجرت دانشجویان بوده، ولی اکنون این عوامل کمرنگ شده و عوامل رانشی غالب شده است.
وی همچنین با انتقاد از فقدان آمار درست دز زمینه دانشجویان ایرانی خارج از کشور گفت: سازمان امور دانشجویان، آمار دانشجویان ایرانی خارج از کشور را ۹۹ هزار نفر اعلام کرده است ولی مرجع این آمار مشخص نیست و فقط در یک مصاحبه بیان شد، ضمن اینکه در مورد آن هم منابع را به ما ارائه ندادند.
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران، عوامل کلان اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ناامیدی اجتماعی را از عوامل اصلی مهاجرت دانشجویان عنوان کرد و ادامه داد: سن مهاجرت در حال کاهش است و اکنون خانواده ها فرزندان را به خارج می فرستند تا آنها به فرزندان خود ملحق شوند؛ از این رو به سازمان امور دانشجویان هشدار می دهیم که سدی به نام آزادسازی مدرک موجب می شود که دانشجویان به دانشگاه ها نروند.
به گفته صلواتی، برای نگهداشت دانشجویان و نیروی کار باید به آرامش روان دانشجویان توجه شود.
بازگشت مهاجران به کشور
وی همچنین در ادامه این نشست خبری گفت: به منظور بازگشت مهاجران به کشور از سوی معاونت علمی، فناوری ریاست جمهوری برنامه همکاری با متخصصان ایرانیان مقیم خارج آغاز شد و طی آن هشت هزار نفر درخواست دریافت تسهیلات و ارتباط کاری را ارائه دادند.
وی خاطرنشان کرد: تا مرداد ماه ۱۴۰۱ تعداد ۲ هزار و ۴۷۸ نفر به ایران به صورت قطعی بازگشته، ولی نمی دانیم از این افراد چه تعداد از کشور خارج شده‌اند.
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران با بیان اینکه متخصصان بازگشته به ایران از کشورهای آمریکا، استرالیا، کانادا، انگلیس و مالزی بوده اند، گفت: به طور کلی نرخ بازگشت نسبت به نرخ خروج پایین تر است.
وی ادامه داد: تعداد متخصصان بازگشته به کشور چشم نواز نیست، ولی نسبت به کاری که شده؛ قابل توجه است.
صلواتی تصریح کرد: جایگاه ایرانیان در نرخ بازگشت مهاجران بر اساس پیمایش جهانی گالوپ در سال ۲۰۱۸ جایگاه خوبی نیست. بر اساس پیمایش های داخلی مختلف در سال های متفاوت نیز وضع مشابه است. بر اساس پیمایشی که رصدخانه در سال ۱۴۰۱، انجام داد عدم تصمیم قطعی به بازگشت در سال ۹۶ حدود ۱۰ درصد بود که در سال ۱۴۰۱ به ۶۲ درصد افزایش یافته است. همچنین بر اساس این پیمایش، میل بازگشت در سال ۹۶ حدود ۴۲ درصد و در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۴ درصد بوده است.
وی دلایل اصلی عدم بازگشت مهاجران ایرانی را شیوه های جکمرانی، سیاست های حوزه بازگشت در کشورها دانست و ادامه داد: در حالیکه در دوره معاونت قبلی علمی و فناوری ریاست جمهوری برنامه بازگشت نخبگان مطرح بود و برای آن بودجه هایی داده شد، اکنون مدتی است که بودجه های این برنامه تامین نشده است.
خسارت مهاجرت متخصصان از کشور
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران گفت: آمارها نشان می دهد برای هر فردی حدود ۲ میلیارد دلار در بخش آموزش، سلامت و تحصیل هزینه می شود.
صلواتی ادامه داد: در بخش ویزاهای استارت‌آپ‌ها، در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا تعداد ۸۰ روادید و از سوی انگلیس ۳۰ روادید برای استارتاپ های ایرانی صادر شد و این تعداد در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۰ و ۱۴ روادید بوده است.
وی درمورد مهاجرت مدیران از کشور نیز گفت: براساس پیمایشی که در رصدخانه انجام شد، ۴۲ درصد از مدیران میانی برنامه قطعی برای مهاجرت دارند.
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران درخصوص وضعیت پناهجویی نیز اظهار داشت: مهاجرت پناهجویی به عنوان جعبه سیاه در حوزه مهاجرت تلقی می شود، بر اساس آمار جهانی نرخ پناهجویی در سال ۲۰۲۱ حدود چهار میلیون و ۶۰۰ هزار نفر بوده که در سال ۲۰۲۲ با افزایش آمار پناهجویان اوکراینی به حدود ۱۰ میلیون نفر می رسد.
صلواتی در مورد نرخ رشد پناهجویان ایرانی نیز گفت: تعداد پناهجویان ایرانی با افزایش ۳۵ درصدی در سال ۲۰۲۱، به طور کلی به ۳۵ هزار نفر رسیده است.
وی بار دیگر در مورد مجموع آمار مهاجران ایرانی خاطرنشان کرد: هر سال به طور متوسط ۱۲ هزار روادید غیرتوریستی، ۱۶ هزار روادید دانشجویی صادر می شود، همچنین ۳۵ هزار نفر در قالب پناهجویی از کشور خارج می شوند که در کل سالی ۶۵ هزار نفر را در برمی گیرد.
صلواتی توضیح داد: بیشترین پناهجویان ایرانی از انگلیس درخواست پناهجویی می‌دهند و به طور کلی ۸۷ درصد از کسانی که از انگلیس درخواست پناهجویی می دهند، موافقت می شود.
مهاجرت های اقلیمی
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران با تاکید بر اهمیت مهاجرت های اقلیمی در روندهای آینده مهاجرت اظهار داشت: از ۴۰ نوع بلای طبیعی در سطح جهان، ۳۱ نوع آن در ایران اتفاق می افتد. امروز ۹۳ درصد از کل کشور درگیر نوعی از خشکسالی هستند و همین امر موجب جابجایی های ناشی از تغییر اقلیم می شود.
صلواتی تصریح کرد: آمار درستی از مهاجرت های ناشی از اقلیمی نداریم ولی ۴۱ هزار نفر بر اثر این تغییرات داخل کشور مهاجرت کرده اند.
به گفته وی فصل ۱۰ سالنامه مهاجرت ۱۴۰۱، از جهت حکمرانی و سیاست گذاری مهاجرت را بررسی می کند.
نگهداشت گلخانه ای نخبگان پاسخگو نیست
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران در پاسخ به سوالی در مورد وضعیت نگهداشت نخبگان گفت: بنیاد نخبگان به تنهایی قادر به حل ابرچالش مهاجرت نخبگان نیست. همچنین گاهی زمینه فعالیت برای نخبگان اصلا در کشور مناسب نیست.
صلواتی تاکید کرد: چشم انداز جاذبه سرزمینی و تاب آوری نیروی انسانی برای ادامه حضور نخبگان در کشور مهم است. وقتی زیست بوم اقتصاد دانش‌بنیان را شکل می دهیم، نباید فراموش کنیم که مغز اصلی همه امکانات نیروی انسانی است.
وی آمار سالنامه ۱۴۰۰ در مورد مهاجرت نخبگان را تکرار و خاطرنشان کرد: بر اساس داده های اداره گذرنامه ۳۷ درصد از رتبه های برتر و برگزیده های المپیادهای سال های ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ کشور را ترک کرده اند. اما در سالنامه سال جاری به دلیل فقدات آمار نتوانستیم این داده را تکرار کنیم و نداشتیم.
از فرصت مهاجرت و مهاجران استفاده کنیم
رئیس رصدخانه مهاجرت ایران با تاکید بر اهمبت چرخش نخبگان گفت: رفتن به خودی خود بد نیست، چگونه رفتن و به چه دلیلی رفتن مهم است.
صلواتی به فواید اقتصادی مهاجران برای کشورهای مبدا اشاره کرد و افزود: کشورهایی مثل مکزیک یا لبنان بخشی از تولید ناخالص داخلی را از پول هایی که مهاجران می فرستند، تامین می کنند.
وی یادآور شد: حکمرانی هوشمند اینحا مطرح می شود، مثلا اگر ایرانی ها ارز به داخل کشور بفرستند برای آنها مزایایی درنظر گرفته شود.
افزایش جمعیت ایرانیان در ترکیه
دبیر گروه مهاجرت های اقتصادی و کاری رصدخانه مهاجرت هم در این نشست در توضیح آمار ایرانیان خارج از کشور در سالنامه مهاجرتی ایران اظهار داشت: فصل دوم سالنامه به تعداد و توزیع مهاجران ایرانی خارج از کشور می پردازد. بر اساس آمار مستند کشورهای مقصد در سال ۲۰۲۱، تراز ۲ ملیون نفر ایرانی خارج از کشور را رد کردیم و ۲ میلیون و ۸۶ هزار نفر ایرانی در کشورهای مختلف زندگی می کنند.
فهیمه بهزادی ادامه داد: وضعیت جمعیتی ایرانیان در خارج از کشور به دلیل آمار مختلف دقیق نیست، در حالی که شورای عالی ایرانیان خارج از کشور در وزارت امور خارجه، آمار ایرانیان را بیشتر از چهار میلیون نفر بر اساس آمارهای کنسولی اعلام می کنئ، آمارهای سازمان ملل متحد، بانک جهانی و داده های کشورهای مقصد اصلی حدود ۲ میلیون و ۶۲ هزار نفر است.
وی به سرمایه گذاری ایرانیان در ترکیه پرداخت و توضیح داد: ایرانیان در سال های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ به دلیل خرید خانه در ترکیه رتبه اول را کسب کردند، در حالی که در سال ۲۰۱۹ و حتی قبل از آن، رتبه هشتم یا دهم را داشتند البته روس ها هم در نیمه اول سال ۲۰۲۲ جای ایرانیان در رتبه اول سرمایه گذاری را در ترکیه داشتند که بعد ایرانی ها جایگزین شدند.
دبیر گروه مهاجرت های اقتصادی و کاری رصدخانه مهاجرت خاطرنشان کرد: ایرانیان در سال ۲۰۲۲، حدود سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار برای خرید خانه و ۲۲ میلیون دلار برای ثبت شرکت در ترکیه سرمایه گذاری کردند.
صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در این بخش و پس از سخنان بهزادی توضیح داد: باید توجه داشته باشیم وقتی جمعیت تجاری از یک کشور در کشوری دیگری شکل بگیرد، موجب افزایش سرمایه گذاری در آن کشور توسط اتباع کشور مبدا می شود مگر اینکه برنامه ریزی خاصی برای تغییر این روند داشته باشیم.
به گزارش ایرنا، رصدخانه مهاجرت ایران در دانشگاه صنعتی شریف در راستای ماموریت‌های خود در حوزه ارائه آمارهای مهاجرت‌ها، اقدام به تهیه جدیدترین نسخه روند مهاجرت در ایران در سال ۱۴۰۱ کرده است که امروز از آن رونمایی می‌شود.