به گزارش ایرنا، زعفران، یکی از مهمترین و خاص‌ترین تولیدات کشاورزی ایران است که شهرت جهانی دارد و کشورمان با داشتن ۱۲۰ هزار هکتار سطح زیر کشت و تولید افزون بر ۹۲ درصد زعفران جهان، به عنوان خاستگاه و بزرگترین تولیدکننده این محصول، مالکیت معنوی آن را در اختیار دارد.
۹۱ هزار هکتار از مجموع کشتزارهای زعفران کشور در استان خراسان رضوی قرار دارد و در این میان گناباد با داشتن سه هزار و ۵۰۰ هکتار مزرعه زعفران، جایگاه خاصی در تولید این محصول مهم ایفا می‌کند.
پیشینه کشت زعفران در گناباد به ۷۰۰ سال پیش بازمی گردد و هم اکنون نیمی از کشتزارهای این شهرستان زیر کشت زعفران قرار دارد و سالانه حدود ۱۲ تن محصول زعفران در این منطقه تولید می شود.
بر این اساس می توان گفت که زعفران از جایگاه خاصی در تامین امنیت اقتصادی خانوارها در مناطق شهری و روستایی گناباد برخوردار است و تعداد زیادی از کشاورزان به صورت تک محصولی و یا در کنار سایر محصولات به تولید زعفران اشتغال دارند.
نظام زراعت زعفران مبتنی بر آبدهی قنات در شهرستان گناباد در چهار سال گذشته به عنوان سومین میراث جهانی کشاورزی ایران در سازمان خواروبار سازمان ملل متحد (فائو) به ثبت رسید و حال آنکه دیگر شهرستان های خراسان، که بعضا در تولید زعفران از گناباد جلوتر نیز هستند، هنوز چنین توفیقی به دست نیاورده اند.
خشکسالی و افزایش هزینه های تولید زعفران در گناباد
وضعیت کشت طلای سرخ در گناباد، این روزها حال و روز خوشی ندارد و استمرار معضل خشکسالی و افزایش هزینه های تولید و از طرفی کمبود منابع آبی به مانع مهمی برای توسعه کمی و کیفی تولید این محصول در جنوب استان خراسان رضوی، از جمله شهرستان گناباد تبدیل شده است.
محمد مروتی، از زعفران کاران گنابادی به خبرنگار ایرنا گفت: با وجود افزایش نسبی تولید زعفران در سال جاری نسبت به پارسال، افزایش هزینه های تولید شامل بخش کارگری، تامین کود و سموم از صرفه اقتصادی تولید این محصول کاسته است و زعفران کاران برای حضور بهتر در عرصه تولید نیازمند حمایت بیشتر و دریافت تسهیلات هستند.
رییس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد گفت: خشکسالی های پیاپی و کمبود منابع آبی، افزایش هزینه‌های جانبی کاشت زعفران در این شهرستان، صرفه اقتصادی زعفران کاری را در این منطقه کاهش داده است.
علی موذنی افزود: با وجودی که برداشت زعفران برای کارگران فصلی اشتغالزایی خوبی دارد و در ایام برداشت موجب اشتغال ۲۰۰ نفر در هر هکتار می شود ولی کمبود کارگر و به تبع آن افزایش هزینه کارگری مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد کرده است.
مسوول ایستگاه تحقیقات زعفران و گیاهان دارویی گناباد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به خشکسالی و کمبود منابع آبی می توان با استفاده از علم و دانش نوین و روشهای آبیاری قطره ای و بارانی تا ۷۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی کرد.
یدالله قیصری، توسعه کشت گلخانه ای را دیگر اقدامات مهم در این بخش دانست و گفت: در گناباد از این روش استقبال نشده است و باید روش کارآیی فنی و اقتصادی آب برای زعفران مورد توجه قرار گیرد.
وی گفت: زعفران کاران گنابادی با وجود کمبود منابع آبی، در سال های گذشته تمایل چندانی به اعمال روشهای نوین در کشت و آبیاری این محصول نشان نداده و به همان روشهای سنتی متکی هستند در حالی که این روشها دیگر صرفه ای ندارد.
رییس اداره صنعت، معدن و تجارت گناباد نیز گفت: خرده مالکی بودن بخش اعظم کشتزارهای زعفران گناباد در شرایط کمبود منابع آبی، افزایش هزینه ها را به دنبال داشته است.
هادی ایزدی گفت: کشت بی رویه، سرمایه گذاری های بدون برنامه ریزی و توجه ناکافی به بازار مصرف و صادرات این محصول در نقاط مختلف کشور در آینده مشکلاتی برای کشاورزان به وجود می آورد.
ضرورت تشکیل زنجیره تولید تا مصرف و کاهش نقش دلالان
رییس ایستگاه تحقیقات و گیاهان دارویی گناباد گفت: واسطه ها یکی از حلقه های اصلی زنجیره تولید تا مصرف محصولات کشاورزی هستند که در غیبت نظارت کافی بر امور، این افراد بیشتر از حد متعارف به دنبال سودجویی برآمده اند.
قیصری گفت: این واسطه ها زعفران را با قیمت پایینی از زعفران کار خریده و با قیمت های بالایی در بازار می فروشند و هر چه تعداد این افراد از مرحله تولید تا مصرف بیشتر باشد، قیمت تمام شده این محصول در بازار گرانتر می شود.
وی تاکید کرد: دولت باید با افزایش نظارت و خریدهای تضمینی مقطعی و نرخ گذاری های معقول از افزایش و چند نرخی شدن قیمت محصول زعفران جلوگیری کند.
رییس اداره تعاون روستایی گناباد هم گفت: شاید معقول و امکان پذیر نباشد که واسطه ها و دلالان را کاهش دهیم، چرا که باید فضای رقابتی سالم در این بخش حکمفرما شود.
مهدی رضازاده گفت: مهمترین مشکل تعدد قیمتها در بازار زعفران و مبهم بودن قیمتها است، که ضروری است با افزایش شفافیت و نظارت ها، در جهت ثبات بیشتر قیمت این محصول گام برداشت.
نگاه سنتی، مانع تولید و افزایش بهره وری زعفران در گناباد
یک کارشناس بخش کشاورزی گناباد، نگاه علمی و صنعتی را نیاز زیربنایی کشت و توسعه زعفران در این شهرستان دانست و خواستار توجه بیشتر مسوولان بخش‌های تولیدی، صنعتی و دانشگاهها به این امر شد.
علیرضا حسین زاده افزود: با وجود قدمت و ظرفیت‌های گناباد در تولید زعفران، تاکنون از توان دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و بخش صنعت برای توسعه کشت و برداشت زعفران استفاده لازم نشده است.
وی ادامه داد: هنوز هم همان روشهای شیارزنی و سله شکنی اولیه در مزارع زعفران به کار می‌رود و با توجه به اینکه بخش اعظم زمین‌های زیر کشت زعفران گناباد خرده مالکی است امکان آبیاری تحت فشار و مکانیزه در آنها وجود ندارد.
ضرورت توسعه صنایع فرآوری زعفران
با وجود ظرفیت بالای گناباد در تولید زعفران، به دلیل کمبود صنایع فرآوری و بسته بندی، محصول این شهرستان به صورت خام به دیگر نقاط استان و نیز کشور ارسال می شود.
رییس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد، فرآوری و بسته بندی و برندسازی را نیاز اصلی محصول زعفران برای ایفای نقش در رونق اقتصادی این شهرستان دانست و گفت: گنابادی ها بیشتر به صورت سنتی در تولید زعفران فعالند و تمایلی به سرمایه گذاری در ایجاد واحدهای فرآوری و بسته بندی این محصول ندارند.
موذنی افزود: برندسازی و توجه بیشتر به فرآوری و بسته بندی و تولید مشتقات زعفران، موجب افزایش ارزش افروده این محصول می شود و مدیریت جهاد کشاورزی اقدامات زیربنایی مهمی در این زمینه در دست انجام دارد.
فرماندار گناباد هم توسعه کمی و کیفی و جذب سرمایه‌گذار برای ایجاد واحدهای فرآوری و بسته‌بندی را از نیازهای اصلی بخش کشاورزی این شهرستان برشمرد.
رضا نصیری اظهار داشت: با وجود قابلیت مطلوب این شهرستان در بخش کشاورزی و دامی، به دلیل کمبود صنایع فرآوری و بسته بندی بخش زیادی از تولیدات شهرستان به صورت خام به دیگر نقاط کشور ارسال می شود.
وی ادامه داد: این در حالی است که با ایجاد و توسعه صنایع بسته بندی و فرآوری ضمن افزایش ارزش افزوده تولیدات بخش کشاورزی و دامی، شاهد رونق اقتصادی در منطقه خواهیم بود که باید با حمایت از سرمایه گذاران بستر لازم را برای دلگرمی آنان به فعالیت در این بخش افزایش داد.
فرماندار گناباد گفت: باید با فرآوری و بسته بندی محصولات کشاورزی و دامی، این شهرستان جایگاه خود را در بازاراهای رقابتی صادراتی داخلی و خارجی افزایش دهد تا این بخش به یک قابلیت مهم برای رونق اقتصادی منطقه تبدیل شود.
نصیری خاطرنشان کرد: در حوزه فرآوری برخی محصولات مانند پسته، زیره، زعفران و توت اقدامات خوبی در گناباد انجام شده است که باید با جلب و حمایت از سرمایه گذاران، زمینه توسعه این فعالیتها متناسب با نیاز این بخش فراهم شود.
وی با اشاره به ظرفیتها و مرغوبیت تولیدات بخش کشاورزی شهرستان گناباد از جمله زعفران، سماق و گیاهان دارویی، خواستار پیگیری برای احداث شهرک فناور برای توسعه فرآوری این محصولات با بهره‌گیری از علم و فناوری شد.
مرکز شهرستان گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.