به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، بحران انرژی که بسیاری از تحلیلگران آن را نتیجه افزایش شدید بهای گاز طبیعی در پی تحریم‌های گسترده غرب علیه مسکو می‌دانند، با افزایش سرسام‌آور قیمت‌های برق و گاز، کشورهای اروپایی را در سال جاری میلادی در سیاهچاله تورم و رکود فرو برد و حتی برخی شهروندان همچون ایتالیایی‌ها در حرکتی نمادین اقدام به آتش زدن قبض‌های برق خود کردند.
شرایطی که غول سرمایه‌گذاری گلدمن ساش نیز با اشاره به آن هشدار داد که اگر این رویه ادامه یابد نرخ تورم در عرض چهار ماه آینده به ۲۲ درصد در انگلیس خواهد رسید که نزدیک به بالاترین رکورد ثبت شده، پس از پایان جنگ جهانی است.
اقتصاددانان این شرکت آمریکایی در یادداشتی، نوشته‌اند که اگر بهای گاز در سطح کنونی بماند انتظار می‌رود که سقف قیمت انرژی در ماه ژانویه ۲۰۲۳ حدود ۸۰ درصد افزایش یابد. به این ترتیب تورم کل به ۲۲.۴ درصد می‌رسد که بسیار بالاتر از پیش‌بینی اولیه ما یعنی ۱۴.۸ درصد است.
شرایطی که نشریه بلومبرگ نیز به تازگی با استناد به اسناد رسمی، گزارش داد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا به خاطر بحران انرژی تقریباً یک تریلیون دلار خسارت دیده‌اند.
این نشریه به نقل از منابع رسمی اروپایی نوشت: افزایش شدید قیمت انرژی، اقتصاد کشورهای عضو یورو را وارد رکود کرده که علت اصلی آن روی آوردن به منابع گران‌تر گاز به جای واردات روسیه بوده است.
بلومبرگ تاکید دارد که این خسارت بخشی از مقدار نهایی تخمین‌زده شده توسط این کشورهاست چراکه افزایش قیمت انرژی در این کشورها ممکن است سال‌ها طول بکشد.
اندیشکده بروگل در شهر بروکسل نیز با اشاره به شرایط حاکم بر اقتصاد کشورهای اروپایی تاکید کرد که این وضعیت بحرانی ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد.
بحرانی که فقط تا پایان تابستان امسال، بهای برق را در بازار اروپا با رشد تاریخی مواجه کرد و برای مثال قیمت آن را در بازار فرانسه در طول یک سال بیش از پنج برابر افزایش داد و به تازگی گزارش‌های متعددی مبنی بر هجوم مردم این کشور برای خرید ژنراتور برق، چراغ‌قوه، فانوس، باتری‌های قابل حمل و پنل‌های خورشیدی منتشر شده است.
در همین چارچوب بر اساس مطالعات انجام شده، نخستین نشانه‌های بحران انرژی همزمان با تغییرات ناشی از بهبود وضعیت همه‌گیری کرونا و ناهماهنگی بازار عرضه و تقاضا مشاهده شد و به دنبال آن بهای گاز طبیعی بر اساس نرخ معاملات پایه گاز در بازار اروپا (Dutch TTF futures) از حدود ۳۰ دلار به ازای هر مگاوات ساعت در سپتامبر گذشته (شهریور ۱۴۰۰) تا یک روز پیش از آغاز درگیری‌ها در اوکراین (۲۳ فوریه ۲۰۲۲) به حدود ۸۷ دلار رسید.
بر این اساس، بهای گاز طبیعی در بازار اروپا با رشدی یک هزار درصدی در یک بازه یک ساله، در پایان ماه اوت (دهه اول شهریور) به ۳۴۶.۵۹ دلار افزایش پیدا کرده بود و با توجه به این که به طور میانگین نزدیک به یک چهارم برق اروپا از گاز طبیعی تولید می‌شود، افزایش بهای گاز بر بازار برق نیز اثرگذار بوده است.
در این بین بسیاری از سیاستمداران اعتراف و تحلیلگران اقتصادی تاکید می‌کنند که تحریم‌های غرب علیه روسیه، نقطه عطف بحران انرژی در سال ۲۰۲۲ به ویژه برای کشورهای اروپایی بود؛ تحریم‌هایی که تا کنون نهمین بسته آن تصویب و رایزنی‌ها در مورد ابعاد و نحوه اجرای دهمین بسته آن در جریان است و بی‌تردید تبعات آن در ادامه بحرانی انرژی در سال آتی میلادی نمود بیشتری خواهد داشت.
بحرانی که علاوه بر افزایش خاموشی‌ها و بالا رفتن هزینه‌های انرژی، پیامدهای اقتصادی دیگری همچون تورم بالا و از دست رفتن میلیون‌ها شغل را در سال جاری میلادی برای غرب به همراه داشت.
در همین ارتباط ویلیام تادز (William Todts) مدیر اجرایی فدراسیون حمل و نقل و محیط زیست اروپا در مقاله‌ای در تارنمای یورواکتیو نوشت: دولت‌های اتحادیه اروپا تا به امروز ۶۷۴ میلیارد یورو برای محافظت از خانوارها و مشاغل در برابر هزینه‌های بالای نفت، گاز و سایر سوخت‌های فسیلی هزینه کرده‌اند.
به گفته وی این مداخله بی‌سابقه، شهروندان را گرم کرده اما همچنان آنها را به سوخت‌های فسیلی که باعث بحران انرژی شده‌اند، وابسته نگه می‌دارد و از طرفی تاثیر بحران انرژی تازه آغاز شده است. در حالی که نشانه‌ای از پایان جنگ دیده نمی‌شود تغییرات بیشتر در فصل زمستان اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
بنیاد اروپایی بهبود شرایط کسب و کار و زندگی (Eurofound) نیز که بر شرایط کسب و کار در اتحادیه اروپا نظارت دارد در گزارشی از افزایش بهای انرژی و تاثیر آن بر کاهش مشاغل در بخش‌های مختلف حکایت دارد و عنوان کرده که بخش‌هایی که بشدت به انرژی وابسته هستند، بسیار آسیب دیده‌اند.
مشاغل قربانیان اصلی بحران انرژی
این بنیاد اروپایی در گزارش تازه خود نوشت هزاران اروپایی تاکنون شغل خود را به دلیل بحران انرژی از دست داده اند.
شرکت‌های فلزات و آلومینیوم جزو اولین بخش‌هایی بودند که اخراج‌های گسترده نیروها را ثبت کردند و برای نمونه کارخانه آلوم تولچه (Alum Tulcea) در رومانی، بیش از نیمی از ۷۰۰ نیروی کار خود را در ماه ژوئن اخراج کرد و کارخانه اسلووالکو (Slovalco) تنها تولیدکننده آلومینیوم در اسلواکی نیز، ۳۰۰ نفر از ۴۵۰ کارمند خود را بیکار کرده است.
کارکنان تولیدکنندگان پلاستیک، لاستیک و سایر تولیدکنندگان غیرفلزی اخراج شده‌اند و تولیدکنندگان مواد شیمیایی در آلمان، اسلواکی و رومانی نیز کاهش یافته‌اند.
این تعطیلی‌ها همچنین هتل‌ها و مهمانپذیرها را نیز شامل می‌شود و برای مثال در استونی، هتل نوروس اسپا (Noorus SPA) در ماه ژوییه (تیر/مرداد) تعطیلی خود را اعلام و تمام ۱۸۳ کارمند خود را به دلیل هزینه‌های گرمایش بالا اخراج کرد.
مجموعه هتل‌های کارولی در ایتالیا نیز دو هتل در جزیره پوگلیا (Puglia) را به دلیل هزینه‌های بالای انرژی تعطیل کرد و این تصمیم باعث شده که ۲۷۵ نفر شغل خود را از دست بدهند.
در همین پیوند نتایج یک بررسی جدید نشان می‌دهد که در آماری بی‌سابقه در ۱۳ سال گذشته، تنها در ماه نوامبر (آبان ماه) ۳۳۱ شرکت در دانمارک اعلام ورشکستی کردند.
نتایج این بررسی که توسط سازمان تجاری اس‌ام‌وی دانمارک (SMVdanmark) صورت گرفته، نشان می‌دهد که از تابستان امسال مسائلی چون نرخ بالای تورم، افزایش بهای قبوض انرژی و هراس از آینده اقتصادی دانمارک، کسب‌وکارها در این کشور را با مشکلاتی مواجه کرده است.
این سازمان تجاری که نمایندگی شرکت‌های سرمایه‌گذاری کوچک در دانمارک را برعهده دارد، در گزارش خود می‌افزاید: بیشتر این کسب‌وکارها از قبل با مشکلات ناشی از همه‌گیری دست به گریبان بوده‌اند اما هرگز این تعداد از ورشکستی‌ها میان کسب‌وکارها و کارفرمایان ثبت نشده است.
یکی از تحلیلگران این مرکز در مورد نتایج این بررسی با پیش‌بینی افزایش آمار ورشکستی‌ها در آینده نسبت به تعطیلی مغازه‌ها و افزایش بیکاری، هشدار داد.
پیش‌بینی کاهش ۴۰ درصدی تولید خودروسازان
موسسه اس‌اندپی موبیلیتی نیز هشدار داده است که بحران انرژی اروپا در بدترین سناریوی خود می‌تواند تولید خودروها را تا حدود ۴۰ درصد تا پایان سال ۲۰۲۳ کاهش دهد.
خبرگزاری رویترز در این زمینه نوشت: موسسه اس‌اندپی موبیلیتی که بازار خودرو و تحولات آن را رصد و پیش‌بینی می‌کند گزارش داده که بحران انرژی می‌تواند تا پایان سال ۲۰۲۳ تولید بیش از یک میلیون خودرو را کاهش دهد.
این سازمان در گزارش خود تحت عنوان «زمستان در حال فرارسیدن است»، اعلام کرد که زنجیره تامین خودرو که تاکنون به دلیل همه‌گیری کرونا و تاثیر جنگ اوکراین متزلزل شده است می‌تواند با فشار گسترده‌ای در نتیجه افزایش هزینه‌های انرژی و قطع برق مواجه شود.
در این گزارش آمده است: با توجه به بهای سرسام‌آور انرژی در اروپا یک زمستان سخت می‌تواند بخش‌های خودرو را با خطر ناتوانی در ادامه فعالیت خطوط تولید مواجه کند.
اس‌اندپی موبیلیتی در گزارش خود با اشاره به افزایش هزینه‌های خودرو در اروپا گفت این فشار به ویژه بر تامین کنندگان کوچک قطعات و فناوری این صنعت احساس می‌شود.
این موسسه پیش‌بینی کرده که از سه ماهه جاری تا پایان سال آینده، تولید سه‌ماهه کارخانه‌های مونتاژ خودرو اروپا بین یک تا ۴.۵ میلیون دستگاه باشد اما محدودیت‌های بالقوه می‌تواند این میزان را به ۲.۷۵ تا سه میلیون دستگاه در هر سه ماه کاهش دهد.
اس‌اندپی موبیلیتی در تحلیل خود برای کشورهای مختلف در سراسر اروپا، ۶ عامل مختلف از جمله میزان کسری یک کشور، بدهی نسبت به تولید ناخالص داخلی، سطح خودکفایی انرژی و ذخیره گاز را بررسی کرده است.
این موسسه پیش‌بینی کرده که با توجه به این که خودروسازان در اروپا قطعات خودرو را به سراسر جهان صادر می‌کنند همه خودروسازان به طور یکسان تحت تاثیر بحران انرژی خواهند بود.
ادوین پاپ تحلیلگر ارشد این موسسه با بیان اینکه این تحلیل قبل از خرابکاری احتمالی در خطوط لوله نورد استریم انجام شده است، گفت: رویدادهایی از این دست به ناچار مقیاس اندازه‌گیری ما را به ویژه با توجه به مدت تعمیر این خطوط لوله به سمت پایین‌ترین چیزی که پیش‌بینی کرده‌ایم تغییر می‌دهد.
این تحلیلگر پیش‌بینی کرده در حالی که صنعت خودرو ممکن است در زمستان امسال با مشکل مواجه شود، اگر اروپا برنامه ای نداشته باشد، بسیاری از تامین‌کنندگان ممکن است نتوانند دوام بیاورند.
سالن‌های تئاتر و ورزشگاه‌ها متاثر از بحران
بحران انرژی در اروپا علاوه بر صنایع کوچک و بزرگ، قطعی برق و خاموشی‌ها را بر استادیوم‌ها، سالن‌های تئاتر و دیگر اماکن عمومی نیز حاکم کرد.
برای مثال تارنمای رادیو و تلویزیون ایرلند اعلام کرد که قبض‌های سرسام‌آور انرژی دولت مجارستان را مجبور به تعطیلی کتابخانه‌ها، سالن‌های تئاتر، استخرها و حتی استادیوم‌های جدید فوتبال در فصل زمستان کرده است.
در همین پیوند برغم اینکه سِکِش‌فِهِروار یکی از شهرهای ثروتمند مجارستان است اما بسیاری از موزه‌ها، کتابخانه‌ها و سالن‌های تئاتر این شهر رو به تعطیلی هستند و به گفته شهردارش، ورزشگاه جدید این شهر با ظرفیت ۱۴ هزار تماشاگر نیز به علت صرفه‌جویی در هزینه‌ها فعالیت خود را متوقف ساخت؛ روندی که به تدریج در دیگر کشورهای اروپایی نیز شاهد آن بودیم.
شکست یک سوم کشورهای اتحادیه اروپا برای کاهش تقاضا
تحلیل جدید شبکه‌ای متشکل از سازمان های مردم نهاد موسوم به «اداره محیط زیست اروپا» (EEB) نشان می‌دهد که تلاش‌های دولت‌های اروپایی برای کاهش تقاضای انرژی در اتحادیه اروپا کافی و پایدار نبوده و یک سوم از کشورهای این منطقه نتوانسته‌اند اقداماتی را برای کاهش تقاضا بکار بندند.
تارنمای انرژی مانیتور نوشت: از بین ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا، هشت کشور هیچ گونه اقدامی را برای کاهش مصرف گاز و برق انجام نداده‌اند و تنها ۱۲ کشور اقدامات اجباری را را برای کاهش مصرف انرژی بکار بسته‌اند.
در این بین کشورهایی که مقادیر زیادی گاز روسیه وارد می‌کنند، مانند ایتالیا و آلمان، قوی‌ترین اقدامات را برای صرفه‌جویی در مصرف گاز ارائه کرده‌اند و فرانسه و اسپانیا که کمتر به گاز وابسته هستند، اقدامات جامع‌تری را در زمینه کاهش انرژی با هدف قرار دادن بخش‌های عمومی و خصوصی از جمله خانوارها، صنایع و کسب و کارهای کوچک اجرا کرده‌اند.
اما اقدامات کشورهایی مانند اتریش، فنلاند، لوکزامبورگ، هلند، سوئد و کشورهای اروپای شرقی برای کاهش انرژی ضعیف بوده است.
هلند و کرواسی، علیرغم وابستگی شدید به گاز، تنها اقدامات داوطلبانه را برای صرفه‌جویی در گاز معرفی کرده‌اند و رومانی و لیتوانی که به شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته هستند، هیچ اقدامی برای کاهش مصرف انرژی انجام نداده‌اند.
چهار ماه پیش، رهبران اتحادیه اروپا درباره کاهش تقاضای انرژی توافق کردند که کاهش تقاضای ۱۵ درصدی برای گاز و ۱۰ درصدی برای برق را شامل می‌شد اما بر اساس گزارش تحلیلی اخیر که ۱۴ دسامبر (23 آذر) منتشر شد، اقدامات انجام شده محدود و متفاوت بوده است.
رهبران اروپایی به مردمشان: کمتر مصرف کنید
بحران انرژی در قاره سبز باعث شده است که بسیاری از رهبران و سیاستمداران اروپایی همچون رئیس جمهور فرانسه، نخست وزیر سوئد، نخست وزیر ایتالیا، وزیر اقتصاد آلمان و ... نسبت به کاهش مصرف انرژی تاکید کنند.
در این ارتباط ماگدالنا اندرسون نخست وزیر سوئد از مردم کشورش خواست در میانه فصل زمستان و با توجه به افزایش تقاضا در مصرف برق صرفه‌جویی کنند.
رئیس جمهور فرانسه نیز هرچند از مردم کشورش خواسته است که از بحران انرژی نهراسند، اما بر لزوم کاهش مصرف انرژی تاکید کرده است.
جورجیا ملونی نخست وزیر ایتالیا نیز با ناکافی دانستن اقدام کمیسیون اروپا در تعیین سقف قیمت گاز از اتحادیه اروپا خواست تا اقدامی فوری برای انرژی در پیش گیرد چراکه کشورش به دلیل افزایش قبوض برق، با شرایط بسیار وخیمی روبرو است.
به گفته وی تلاش دولت ایتالیا برای پایین نگه داشتن صورتحساب‌های انرژی خانوارها نزدیک به پنج میلیارد یورو در ماه هزینه دارد.
دانمارک نیز همچون بسیاری از کشورهای دیگر در قاره سبز از اوایل سال جاری میلادی افزایش شدید قیمت‌ها را شاهد بود و مقام‌های این کشور شهروندان را به صرفه‌جویی در مصرف انرژی، محدود کردن استفاده از آب گرم و سیستم‌های گرمایشی، خاموش کردن روشنایی و وسایل غیر ضروری، تشویق می‌کنند.
سقف قیمت گاز؛ راهبردی از پیش شکست خورده
کشورهای اروپایی برای مقابله با تبعات افزایش قیمت گاز طبیعی در جهان و حل بحران انرژی، چندی پیش به تعریف سقف قیمت گاز طبیعی روسیه تصمیم گرفتند؛ راهبردی که همچون تحریم‌های علیه مسکو، آثار منفی بر اقتصاد خودشان برجا خواهد گذاشت.
شبکه اقتصادی بلومبرگ در گزارشی که به تازگی منتشر شده است، پیش‌بینی کرد که طرح اتحادیه اروپا برای تعیین سقف بر بهای گاز طبیعی روسیه شدیدتر و وخیم تر شدن بحران انرژی را هم زمان با آغاز دوره سرما و یخبندان در این قاره موجب می‌شود.
بلومبرگ افزود که تعیین سقف برای بهای گاز بدون درنظر گرفتن محدودیت برای تقاضا، خطر کمبود در عرضه را به علت تحریک به افزایش مصرف، ایجاد می‌کند.
این برنامه که هدف آن جلوگیری از نوسان‌های بسیار زیاد قیمت در بازار گاز طبیعی اعلام شده است، در صورت فعال شدن به مدت دستکم ۲۰ روز کاری در همه مراکز معامله گاز اتحادیه اروپا به اجراگذاشته خواهد شد و به گفته کادری سیمون کمیسیونر اتحادیه اروپا، نهادهای ناظر پیش از فوریه (بهمن/ اسفند)، اثرات این اقدام را بررسی خواهند کرد و در صورت فراتر رفتن زیان‌هایش از سودمندی این طرح، امکان لغو آن وجود دارد.
تحلیلگران گروه گولدمن ساچ نیز گفتهاند: بسیاری از عرضه‌کنندگان هشدار می‌دهند که در صورت فراتر رفتن بهای این کالا از سطح سقف اروپا، ممکن است محموله‌های ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع شده) به سوی آسیا سرازیر شوند و بدون تعیین سقف برای تقاضا، با تشویق به افزایش مصرف، امکان وخیم‌تر شدن کمبود عرضه گاز را در اروپا ایجاد می‌کند.
بحران انرژی؛ هرسال دریغ از پارسال
بحران انرژی در کشورهای غربی هرچند سال ۲۰۲۲ را به سالی سخت تبدیل و رهبران اروپایی را غافلگیر کرد، اما پیش‌بینی تداوم این روند بر چشم‌انداز اقتصادی ۲۰۲۳ این کشورها نیز سایه انداخته است.
برای مثال کارشناسان هشدار داده‌اند اگر خانه‌ها در انگلیس عایق‌بندی نشوند، این کشور با وخیم‌ترین بحران انرژی در سال ۲۰۲۳ مواجه خواهد شد.
کارشناسان حوزه انرژی و مدیران شرکت‌های نفتی نیز ضمن تاریک خواندن شرایط حاکم بر بازار انرژی، نسبت به تداوم وضعیت در سال‌های آینده هشدار دادند و پیش‌بینی کردند زمستان ۲۰۲۳ وخیم‌تر از حال حاضر خواهد بود.
شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی نیز در مطلبی بحران انرژی حاکم بر اروپا را در مقایسه با آنچه که قرار است در فصل سرمای سال ۲۰۲۳ رخ دهد، ناچیز توصیف کرد و نوشت: با بالارفتن بی‌سابقه بهای انرژی و نرخ تورم در بسیاری از کشورها، سیاستمداران و دولت ها خود را برای ناآرامی‌های مدنی احتمالی آماده می‌کنند.
اما اکنون مدیران بزرگ شرکت‌های نفتی هشدار داده‌اند که این وضعیت تنها محدود به زمستان جاری نمی‌شود و زمستان ۲۰۲۳ وضعیتی به مراتب وخیم‌تر از سال جاری خواهد داشت.
برنارد لونی مدیرعامل شرکت نفتی بریتیش پترولیوم (BP) در اظهاراتی اعلام کرد که قبض‌های انرژی به طرز بی‌سابقه ای غیرقابل پرداخت شده و برخی از مردم در حال حاضر ۵۰ درصد از درآمد خود و یا حتی بیش از آن را صرف پرداخت بهای انرژی می‌کنند.
وی تاکید کرد: من فکر می‌کنم برای زمستان امسال بحران تاحدودی برطرف شده، اما زمستان آینده در اروپا چالش‌برانگیزتر است.
براساس اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، ذخیره گاز اروپا برای سال جاری ۹۰ درصد است، اما بخش عمده‌ای از آن از طریق گاز روسیه مرتفع شد. ولی سال بعد چه می‌شود؟
لودیو دسکالزی مدیرعامل شرکت نفتی چند ملیتی انی (Eni) در این مورد گفت: ما زمستان امسال در شرایط خوبی هستیم. اما موضوع زمستان امسال نیست. ما سال آینده ۹۸ درصد گاز کمتری داریم و شاید هیچ.
تحلیلگران هشدار داده‌اند که این امر می‌تواند به بروز ناآرامی‌های اجتماعی منجر شود. تظاهرات ضد دولتی در آلمان و اتریش در ماه سپتامبر و به تازگی در جمهوری چک، ممکن است تنها بخش کوچکی از رویدادهای پیش‌رو باشد.
روزنامه تایمز نیز در مطلبی با این عنوان که "اگر بحران کنونی را بد می‌دانید، منتظر زمستان سال آینده باشید"، زمستان ۲۰۲۳ را فاجعه بار پیش‌بینی کرد.
فاتح بیرول رئیس آژانس بین‌المللی انرژی نیز به تازگی پیش‌بینی کرد که بحران انرژی اروپا نه تنها در سال جاری پایان نیافته، بلکه در سال آینده میلادی سخت‌تر و دشوارتر می‌شود.
وی با اشاره به قطع واردات گاز طبیعی روسیه به اروپا، کمبودهای بالقوه ال‌ان‌جی و دمای گرم‌تر از میزان عادی هوا در سال جاری، افزود: اروپا شاید تنها در سال جاری با کمبود انرژی روبرو نباشد و این بحران نه تنها پایان نیابد، بلکه در سال آینده ۲۰۲۳ بسیار دشوارتر از سال جاری بشود.
رئیس آژانس بین‌المللی انرژی نیز به تازگی در نوشتاری در روزنامه فایننشال تایمز خاطرنشان کرد: برای انطباق طولانی مدت با قیمت‌های بالای انرژی، اتحادیه اروپا باید به وابستگی خود بر صنایع انرژی پایان دهد و صنعتی مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد کرده یا اقدام به "صنعت زدایی" کند.
به گزارش ایرنا، بدین ترتیب سال ۲۰۲۲ میلادی که با جنگ و بحران‌های اقتصادی و سیاسی، شهروندان اروپایی را در چنبره رکود و تورم بی‌سابقه گرفتار کرد، در حالی پایان می‌یابد که نه فقط کریسمس آنان تحت تاثیر قرار گرفته و همچون ایتالیایی‌ها مجبور به قناعت و خانه‌نشینی کرده است، بلکه چشم‌انداز سال آتی آنان سیاه‌تر از این روزها ترسیم می‌شود.