سال ۲۰۲۲ در حالی به پایان رسید که مردم کشورهای مختلف پهنه خاکی از مرز ۸ میلیارد نفر گذر کردند اما به راستی این سیل جمعیت سال گذشته میلادی را چگونه گذراند؟
در این گزارش تلاش شده است ضمن واکاوی روند رشد جمعیت و تراکم جمعیتی در این سال، مسائل هم‌پیوند دیگر همچون جوان‌ترین و پیرترین، شادترین و غمگین‌ترین و نیز ثروتمندترین و فقیرترین کشورهای جهان مورد بررسی قرار گیرند.
رشد جمعیت و تراکم جمعیتی در سال ۲۰۲۲
بر اساس ارزیابی‌های سازمان ملل، تعداد مردم جهان در سال ۲۰۲۲ از مرز ۸ میلیارد نفر فراتر رفته‌است و این سازمان پیش بینی می‌کند که جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۹ از ۱۰ میلیارد نفر فراتر رود.
سازمان ملل: تعداد مردم جهان در سال ۲۰۲۲ از مرز ۸ میلیارد نفر فراتر رفته است و پیش‌بینی می‌شود جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۹ از ۱۰ میلیارد نفر فراتر روداگرچه در آینده شاهد افزایش جمعیت جهان خواهیم بود اما آمارها حاکی از این واقعیت هستند که نرخ رشد جمعیت نسبت به گذشته در حال کاهش است. همان طور که با خط زرد در اینفوگرافیک وبسایت «استاتیستا» نشان داده شده، رشد جمعیت در سراسر جهان برای چندین دهه کاهش یافته است.
به گفته تحلیلگران سازمان ملل، این رشد به دلیل افزایش تدریجی امید به زندگی در نتیجه بهبود رعایت بهداشت، تغذیه، مراقبت‌های شخصی و پزشکی است؛ موضوعی که به نرخ بالا و ثابت زاد وولد در برخی کشورها منجر شده‌است. کشورهایی که بیشترین جمعیت را در سال ۲۰۲۲ داشتند عبارت بودند از چین (۱.۴۵ میلیارد) و هند (۱.۴۱ میلیارد) به ترتیب با ۱۸.۵ و ۱۷.۹ درصد جمعیت جهان. بنابراین با لحاظ کردن برخی از بازیگران پرجمعیت قاره آسیا، حدود ۵۹.۳ درصد از مردم در میانه سال ۲۰۲۱ در آسیا زندگی می‌کردند.
اکنون، جمعیت جهان حدود ۸۲.۴ میلیون نفر در سال در حال افزایش است. سوریه، نیجر و گینه استوایی از جمله کشورهایی بودند که بیشترین رشد جمعیت را داشته‌اند. برخلاف کشورهای آفریقایی که در زمینه افزایش زاد ولد پیشرو هستند، کشورهای اروپای شرقی و جنوب شرقی قاره سبز به دلیل شکاف دستمزد و اختلاف توسعه با اروپای غربی، بیشترین کاهش جمعیت را دارند.
پیشتر اشاره شد، سرعت افزایش جمعیت در جهان روندی کاهشی را تجربه می‌کند. رشدی که در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۱۲ درصد و در سال‌های ۲۰۱۸، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ترتیب ۱۱۰، ۱.۰۸ و ۱.۰۵ بود، در سال ۲۰۲۲ به ۰.۸۴ درصد کاهش یافت. این در حالی است که نرخ رشد سالانه جمعیت در اواخر دهه ۱۹۶۰ حدود ۲ درصد بود.
با این تفاسیر، جمعیت جهان در قرن بیست و یکم به رشد خود البته با کندی ادامه خواهد داد و تخمین زده می‌شود که نزدیک به ۴۰ سال دیگر طول بکشد تا ۵۰ درصد افزایش یابد. انتظار می‌رود که جمعیت جهان تا سال ۲۰۳۷ به ۹ میلیارد و تا سال ۲۰۵۷ به ۱۰ میلیارد نفر برسد.
انتظار می‌رود که جمعیت جهان تا سال ۲۰۳۷ به ۹ میلیارد و تا سال ۲۰۵۷ به ۱۰ میلیارد نفر برسددر ارتباط با پراکندگی جمعیت بر اساس اعتقاد و مذهب نیز مسحیت و اسلام به ترتیب با ۳۱ و ۲۳ درصد از جمعیت جهان به ترتیب در جایگاه اول و دوم قرار دارند. از ۲ میلیارد و ۱۷۳ میلیون مسیحی، ۵۰ درصدکاتولیک، ۳۷ درصدپروتستان، ۱۲ درصد ارتدکس هستند. این نسبت در برابر یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مسلمان و بین سنی و شیعه ۸۷ به ۱۳ درصد است.
در این میان، ۱۶ درصد بدون وابستگی به دین، ۱۵ درصد هندو، ۷ درصد بودایی هستند و جمعیت یهودی حدود ۱۳ میلیون و ۸۵۰ هزار نفر معادل ۰.۲ درصد است که چهار پنجم آنها در ایالات متحده (۴۱ درصد) و فلسطین اشغالی (۴۱ درصد) زندگی می‌کنند. این پراکندگی جمعیتی در نقشه زیر به خوبی نمایش داده شده‌است.
جوان ترین و پیرترین کشورها کدام‌اند؟
یکی از نگرانی‌هایی که مقامات و دولتمردان جهان را درگیر کرده به پیری جمعیت ارتباط می‌یابد؛ معضلی که حتی گریبان مرفه‌ترین کشورهای اروپایی را نیز گرفته است. در نمودار زیر فهرستی از کشورهایی که بیشترین درصد جمعیت بالای ۶۵ سال را در سال ۲۰۲۲ داشته‌اند مشاهد می‌کنید؛ کشورهایی که بین ۲۱ تا ۳۶ درصد آنها بیش از ۶۵ سال دارند.
اکنون این پرسش به ذهن می‌رسد که «جوان‌ترین کشور جهان کدام‌اند؟» و در ادامه به فهرست ۱۲ کشور از جوان‌ترین کشورهای جهان در سال ۲۰۲۲ نگاهی خواهیم انداخت که عبارتند از، قزاقستان، ازبکستان، مقدونیه شمالی، اریتره، اسلواکی، جمهوری چک، پالائو، صربستان و مونته نگرو، تیمور، کرواسی، کوزوو و سودان جنوبی. لازم به ذکر است که سودان جنوبی در حال حاضر جوان‌ترین کشور جهان به شمار می‌رود.
یکی از نشانه های پتانسیل آفریقا، سهم بسیار زیاد جوانان در این قاره است. پنج کشور جهان با بالاترین سهم جمعیت زیر ۱۵ سال که همگی در آفریقا هستند، عبارتند از: نیجر (۴۹.۸ درصد)، مالی(۴۷.۳ درصد)، چاد (۴۶.۸ درصد)، آنگولا ۴۶.۶ درصد و اوگاندا (۴۶.۵ درصد).
شادترین و غمگین‌ترین کشورهای جهان
کیفیت زندگی، خدمات تحصیلی، دسترسی به طبیعت و نوع فرهنگ و آداب و رسوم، همگی در شاد زیستن مردمِ یک کشور مؤثر است.
از نگاه کارشناسان، برای اندازه‌گیری خوشبختی در کشورها بر ۶ متغیر اصلی از جمله سهم افراد از تولید ناخالص داخلی، حمایت اجتماعی در مواقع ضروری، نبود فساد در دولت، امید به زندگی سالم، آزادی در تصمیمات زندگی، سخاوت یا خیرخواهی نسبت به دیگران استوار است.
بر این اساس، مجله آمریکایی «گلوبال فاینانس» در گزارشی که چندی پیش انتشار داد، فنلاند را در بین ۱۴۶ کشور جهان در رتبه اول به عنوان شادترین کشور جهان معرفی کرد و که پس از آن، دانمارک دوم، ایسلند سوم، سوئیس چهارم و هلند در رتبه پنجم قرار داشتند.
در کشورهای عربی ، بحرین اول و رتبه ۲۰ جهانی، امارات متحده عربی دوم و رتبه ۲۴ جهانی، عربستان سعودی سوم و رتبه ۲۵ جهانی، کویت رتبه چهارم و ۵۰ جهانی، لیبی در رتبه پنجم و ۸۶ جهان، الجزایر رتبه ششم و ۹۶ جهانی و سپس مراکش هفتم و صدم جهانی، عراق در رتبه های هشتم و ۱۰۷ جهان قرار گرفتند.
در ادامه آمده است: تونس رتبه های نهم و ۱۲۰ جهانی، فلسطین دهم و ۱۲۲ جهان، سپس مصر یازدهم جهان عرب، ۱۲۹ جهان، یمن ۱۲، ۱۳۲ جهان، اردن سیزدهم، ۱۳۴ جهان، لبنان ۱۴ و ۱۴ جهان را به خود اختصاص داده اند.
در ارتباط با غمگین‌ترین کشور جهان، افغانستان در بین ۱۴۶ کشور در صدر جدول قرار داشت. به نظر می‌رسد این کشور را می‌توان افسرده ترین کشور جهان هم نامید. پس از افغانستان به ترتیب اسامی زیمبابوه، رواندا، بوتسوانا، لسوتو، سودان جنوبی، جمهوری آفریقای مرکزی، تانزانیا، یمن، مالاوی و هند قرار داشتند.
ثروتمندترین و فقیرترین کشورهای جهان
جهان در مبارزه با فقر، نقطه عطفی را تجربه می‌کند. بر اساس پیش‌بینی‌های جهانی، تا سال ۲۰۲۲ بیش از نیمی از مردم جهان که در فقر شدید بسر می‌برند، در کشورهای آسیب‌پذیر و ضعیف زندگی خواهند کرد. یکی از شاخص‌های شناخت کشورهای ثروتمند و مرفه از فقیر، تولید ناخالص داخلی است که در کشورهای توسعه یافته وضعیت مناسبی دارد.
«گلوبال فاینانس» درباره اهمیت این شاخص نوشته‌است: «تولید ناخالص داخلی (GDP) ارزش تمام کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور را اندازه‌گیری می‌کند. با این حال، تقسیم این مقدار بر تعداد ساکنان تمام وقت روش بهتری برای مقایسه میزان ثروت یا فقیر بودن جمعیت یک کشور با جمعیت کشور دیگر است.»
در زیر به فهرستی از کشورهایی با کمترین سرانه تولید ناخالص داخلی اشاره خواهد شد. جالب اینکه همه این کشورها به جز چهار کشور در قاره آفریقا قرار دارند؛
- بوروندی ۲۶۳.۶۷ دلار
- سودان جنوبی ۳۰۳.۱۵ دلار
- مالاوی ۳۹۹.۱۰ دلار
- موزامبیک ۴۵۵.۰۱ دلار
- جمهوری دموکراتیک کنگو ۴۵۶.۸۹ دلار
- جمهوری آفریقای مرکزی ۴۸۰.۵۰ دلار
- افغانستان ۴۹۹.۴۴ دلار
- ماداگاسکار ۵۱۴.۸۵ دلار
- سیرالئون ۵۱۸.۴۷ دلار
- نیجر ۵۳۵ دلار
البته در گزارش اخیر بانک جهانی، گویا تغییراتی در فهرست کشورهای فقیر ایجاد شده و افغانستان، اریتره، موریتانی، سومالی، سودان، تاجیکستان و یمن به ترتیب فقیرترین کشورها اعلام شده اند که با بحران خوراک و بدهی روبه‌رو هستند.
در این گزارش آمده، رویدادهای طبیعی مانند خشکسالی، افغانستان را آسیب‌پذیر کرده و ۶۹ درصد از مردم افغانستان توان تامین نیازهای خوراکی خود را ندارند و ۱۶ درصد از خانواده‌ها در روز کمتر از یک وعده غذایی مصرف می‌کنند.
در ارتباط با کشورهای ثروتمند و مرفه، «گلوبال فاینانس» طبق روال سال‌های قبل، برای سال ۲۰۲۲ نیز فهرست ۱۰ کشور ثروتمند جهان را منتشر کرده است. شاید برخی انتظار داشته باشند که شماری از قدرتمندترین کشورها را در فهرست مرفه‌ترین‌ها ببینند اما در واقع، کشورهای کوچک با بخش‌های مالی قوی و سایر مواردی که پول زیادی به همراه دارند، در صدر قرار دارند.
بر اساس این جدول، لوکزامبورگ با سرانه تولید ناخالص داخلی ۱۴۰.۶۹۴ دلار در صدر ثروتمندترین کشورهای جهان قرار دارد. سپس سنگاپور با سرانه تولید ناخالص داخلی ۱۳۱.۵۸۰ دلار در مرتبه دوم، ایرلند با سرانه تولید ناخالص داخلی ۱۲۴.۵۹۶ دلار در مرتبه سوم، قطر با سرانه تولید ناخالص داخلی ۱۱۲.۷۸۹ دلار در مرتبه چهارم، ماکائو با سرانه تولید ناخالص داخلی ۸۵.۶۱۱ دلار در مرتبه پنجم، سوئیس با سرانه تولید ناخالص داخلی ۸۴.۶۵۸ دلار در مرتبه ششم و امارات متحده عربی با سرانه تولید ناخالص داخلی ۷۸.۲۵۵ دلار در مرتبه هفتم قرار دارد؛ کشورهایی که از بحران‌های اخیر جهانی مانند بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین تاثیر چندانی نپذیرفته و همچنان در مسیر توسعه و رفاه گام برمی‌دارند.
پی‌نوشت:
https://www.brookings.edu/blog/future-development/۲۰۲۱/۰۴/۱۹/poverty-and-fragility-where-will-the-poor-live-in-۲۰۳۰
https://worldpopulationreview.com/country-rankings/poorest-countries-in-the-world
https://www.worldometers.info/world-population
https://www.statista.com/chart/۲۸۷۴۴/world-population-growth-timeline-and-forecast
https://www.populationu.com
https://www.statista.com/statistics/۲۶۴۷۲۹/countries-with-the-largest-percentage-of-total-population-over-۶۵-years
https://www.atlanticride.com/youngest-country-in-the-world-۱۲-youngest-countries-in-the-world-in-۲۰۲۲