به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، یکی از اصلی ترین مسائل کشور در سال های گذشته که بسیاری از نابسامانی های موجود در بخش های مختلف را به دنبال داشته است، عدم بکارگیری مطلوب نیروهای نخبه، توانمند و به معنای واقعی مدیران متخصص در هدایت مجموعه های دولتی بوده است.
در سال‌های گذشته و با وجود نگارش و تصویب انواع و اقسام برنامه های کلان راهبردی توسعه ای برای بخش های مختلف از جمله حوزه اقتصاد و کشاورزی و حتی فرهنگ توسط متخصصان حوزه برنامه ریزی، اجرای صحیح و مناسب این برنامه ها به دلایل مختلف ازجمله سوءمدیریت، با مشکل مواجه بوده است. نحوه بکارگیری افراد در سمت های مدیریتی به خصوص مدیریت‌های ارشد و میانی در بسیاری از دستگاه ها که یکی از پیش‌ران های اصولی و علمی حرکت سازمانی به سمت اهداف تعیین شده محسوب می شود، می تواند یکی از این دلایل باشد؛ مساله ای بسیار مهم که به طور حتم رفع آن تنها در گرو بهادادن هرچه بیشتر به جامعه دانشگاهی نخبه و متخصص کشور و استفاده از استعدادهای برتر، نخبه و متخصص در بخش های مختلف است.
توجه ویژه دولت به فناوران حوزه دانش بنیان در طول سال های اخیر که بیشتر دست اندرکاران این مجموعه های نوآور را جوانان نخبه و متخصص تشکیل داده اند و با نوآوری و بومی سازی بسیاری از لوازم و تجهیزات مورد نیاز کشور خود را تولید کرده اند و هر روز نیز شاهد خبرهای آن هستیم، نشان داده است این موفقیت ها در شرایطی که دولت با موجی از بازنشستگی نیرو مواجه است، می تواند به یُمن وجود حداقل ۵۰ هزار نخبه جوان آماده به کار در رفع انواع و اقسام مشکلات حوزه اجرایی کشور و پویایی هرچه بیشتر دولت نقش آفرینی کند.
۲۶ مهرماه امسال بود که روح الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری که خود از نخبگان دانشگاه صنعتی شریف است، در دوازدهمین همایش ملی نخبگان که با حضور آیت الله سید ابراهیم رئیسی رییس جمهور همراه بود، با تاکید بر اینکه، معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان دو بستر کمک به استعدادهای برتر برای ثروت آفرینی هستند، تنها راه اصلاح، بالندگی و ارتقای کشور را استفاده از نخبگان در حکمرانی و مدیریت دانست.
او معتقد است که نخبگان بر اساس استعدادها و توانمندی های ذاتی خود، نعمت ها و معادن تدبیر، مدیریت و حکمرانی برای هر جامعه هستند که اگر در مصادر امر قرار گیرند، بهترین تاثیرگذاری را برای رفع مسائل و مشکلات و هدایت کشور به سمت پیشرفت، استقلال و امنیت خواهند داشت.
با شروع به کار دولت سیزدهم و با پیگیری های بنیاد ملی نخبگان موضوع جذب نخبگان در دستگاه های اجرایی به شکل جدی در دستور کار قرار گرفت و هیات وزیران در جلسه ۱۷ بهمن ماه سال ۱۴۰۰ به ریاست آیت الله دکتر سید ابراهیم رئیسی، با آیین‌نامه پیشنهادی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و سازمان اداری و استخدامی کشور برای جذب و نگهداری سرمایه انسانی استعداد برتر و نخبه در دستگاه‌های اجرایی موافقت کرد.
بر همین اساس نیز جذب هزار نخبه در دولت در جلسه امسال هیات امنای بنیاد ملی نخبگان که بعد از ۱۱ سال با حضور رییس جمهور برگزار شد، به تصویب رسید. جامعه ای که جمعیت آنان حالا به ۵۰ هزار نفر رسیده است.
در ادامه و با پیگیری های انجام شده ۲۹ آذرماه سال جاری مراسم اختتامیه دور اول جذب ۳۵ نخبه در سطوح بالایی دستگاه‌های اجرایی (طرح شهید موسوی) با حضور روح الله دهقانی فیروزآبادی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان و میثم لطیفی معاون رییس جمهور رییس سازمان امور استخدامی برگزار شد که این نخبگان به گفته دهقانی فیروزآبادی قرار است به عنوان کارشناس و کارشناس مسوول با قابلیت های ویژه استخدامی از جمله حقوق و مزایای خاص به فرصت ارتقای سهل‌تر و با چند رتبه بالاتر در دستگاه ها جذب شوند.
دهقانی فیروزآبادی در مصاحبه ای با ایرنا به این نکته نیز اشاره کرد که دولت با موج بازنشستگی و بازسازی نیرو مواجه است و با توجه به اینکه نیاز دولت بسیار بیش از ۵۰ هزار نخبه موجود است، اکنون فرصت مناسب و طلایی جذب نخبگان فراهم شده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۴۰۲ پنج هزار نخبه جذب دستگاه‌های اجرایی شوند.
اما تعدادی از این ۳۵ نفر نخبه که کار جذب آنها در دستگاه های اجرایی مراحل نهایی خود را طی می کند، معتقدند جذب آنها در دولت هرچند اتفاق مبارکی است اما برای بهره مندی موثر از جامعه نخبگانی در دولت، به تنهایی کافی نیست.
آنها در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، ضمن ارائه راهکارهایی برای اثربخشی هرچه بیشتر نخبگان در دولت تاکید کردند که جذب نخبگان در دستگاه های اجرایی در طول سال های گذشته نیز که به صورت محدود اتفاق افتاده است، باید با بهره گیری از تجربیات گذشته صورت گیرد و این می تواند اثربخشی نخبگان را دو چندان کند.
جذب و نگهداشت نخبگان باید توأمان باشد
علیرضا زرین اقبال که فارغ التحصیل دوره دکتری مهندسی عمران دانشگاه تهران است، در این خصوص اظهار داشت: یک مساله جذب وجود دارد و یک مساله نگهداشت که این دو باید توأمان مورد توجه دست اندرکاران قرار گیرد؛ جذبی که بعد از مدتی منجر به خروج نخبه شود کمااینکه پیش از این هم برای نخبگان اتفاق افتاده است، اساس جذب نخبگان در دستگاه های اجرایی را زیر سوال می برد.
زرین اقبال در پاسخ به این سوال که شماری از افراد معتقدند جذب نخبگان در دستگاه های اجرایی به نخبگی آنها آسیب وارد کرده و آنها را وارد یک سیکل روزمرگی می کند به طوری که به تدریج از نخبگی فاصله خواهند گرفت، آیا این موضوع را تایید می کنید، گفت: به نظر من اگر الزاماتی که پایه آن اثربخشی نخبه است، مورد توجه قرار گیرد و عملکرد نخبه پایش و رصد شود، می تواند از این آفت جلوگیری کند.
وی در خصوص راهکارهای موثر پیشنهادی خود برای بهره مندی هرچه بیشتر از نخبگان در دستگاه های اجرایی اظهار داشت: ایجاد یک اجتماع و شبکه نخبگانی در کشور و مکان یابی هوشمندانه برای انتصاب فرد نخبه در سازمان هدف در این زمینه می تواند بسیار اثرگذار باشد.
زرین اقبال افزود: البته در اینجا نقش دستگاه های مقصد که نخبه را جذب می کنند، بسیار مهم است و همکاری سازمان اداری و استخدامی و بنیاد ملی نخبگان نیز در این مهم بسیار اثرگذار خواهد بود.
ایده‌ها و طرح‌های نخبگان نیازمند توجه جدی مدیران است
یکی دیگر از نخبگان که جزو ۳۵ نفر استخدامی در دولت است نیز در پاسخ به این سوال که آیا جذب نخبه در دستگاه های اجرایی مناسب است یا اینکه امکانات لازم در اختیار آنها قرار می گیرد که آنها به تحقیق و پژوهش بپردازند نیز گفت: متاسفانه در طول سال های گذشته شاهد بوده ایم که نتایج و خروجی تحقیقات و پژوهش های علمی در کشور خودمان دیده نمی شود.
احسان عرب زاده فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع دانشگاه امیرکبیر افزود: این درحالی است که ما در نشریه هایی مقاله و پژوهش های خود را چاپ می کنیم که برخی از آنها یکی از شروط عضویت در هیات علمی دانشگاه های آمریکا هستند و به عبارتی اگر در این نشریه‌ها مقاله چاپ کنیم، در آمریکا می توانیم هیات علمی شویم.
وی ادامه داد: خروجی این مقالات در کشور ما دیده نمی شود. گویا ما در حال تولید ایده و دانش برای کشورهای دیگر هستیم.
مدیران دولتی از جذب نخبگان هراس نداشته باشند
عرب زاده همچنین تاکید کرد: مدیران دستگاه های دولتی ضمن مراقبت از نخبگان باید به طرح ها و پیشنهادات و برنامه های آنها بها بدهند نه اینکه مدیر مربوطه از این هراس داشته باشد که ممکن است با مطرح شدن طرح و برنامه ارائه شده فرد نخبه، او ممکن است مقام و جایگاه خود را از دست بدهد.
وی تاکید کرد: در دستگاه های اجرایی باید یک حاشیه امن برای نخبگان ایجاد و از آنها حمایت شود اگر این اتفاق بیافتد نتایج مطلوبی در رفع مسائل کشور خواهیم گرفت و این مساله در شرکت های خصوصی به وضوح قابل مشاهده است؛ چراکه در این شرکت ها به دلیل اینکه هدف افزایش هرچه بیشتر راندمان و بهره وری و سودآوری شرکت است، به نخبگان و طرح های آنها بها داده می شود.
نخبگان در دستگاه‌های اجرایی باید سرجای خود قرار گیرند
وحید سهرابی تبار دکتری مهندسی برق و قدرت از دانشگاه تبریز نیز از نخبگانی است که معتقد است: استخدام نخبگان در دستگاه های اجرایی به شرط آنکه نخبه در جایگاه متناسب با خود قرار گیرد و تاثیرگذاری داشته باشد، بسیار خوب است.
وی گفت: به طور حتم اگر نخبگان به صورت پراکنده در دستگاه های اجرایی جذب شوند، اثرگذاری آنها کاهش خواهد یافت.
طرح ایجاد یک شبکه نخبگانی در دستگاه‌های اجرایی
این فارغ التحصیل دانشگاه تبریز در ادامه در خصوص اینکه گفته می شود نخبگان نباید جذب دستگاه های اجرایی شوند چراکه از حوزه پژوهش و تحقیق دور می شوند و اثربخشی خود را از دست می دهند، گفت: ما دایره المعارف حکمرانی کشور را مرور کردیم و بر اساس آن قصد داریم سازمان های مختلف را بررسی کنیم تا نتیجه بگیریم نخبگان در کدام سازمان مفید و موثرتر خواهند بود.
وی افزود: بر همین اساس نیز طرحی را به بنیاد ملی نخبگان ارائه کرده ایم که به منظور اثرگذاری هرچه بیشتر استعدادهای برتر در دستگاه های اجرایی یک شبکه نخبگانی متشکل از ورودی های نخبه دولت ایجاد کنیم.
سهرابی تبار تاکید کرد: باید سعی کنیم درون و برون سازمان یکسری شبکه ها ایجاد کنیم و برای به اشتراک گذاشتن مشکلات سازمان ها و البته انجام پژوهش های کاربردی و راه حل های برون رفت از مشکلات یک زنجیره و لینک ایجاد شود که بتوانیم تاثیر بیشتری داشته باشیم.
وی گفت: بر اساس این طرح نخبگان باید در سازمان های مختلف در کنار مدیران قرار گیرند و نخبگانی که در آینده جذب دستگاه ها می شوند، بر اساس تخصص و توانمندی با راهنمایی این افراد برای استقرار در جایگاه مطلوب مکان یابی شوند.
این نخبه افزود: این طرح بدان معنی نیست که نخبگانی که بعدا جذب دستگاه ها می شوند، از نظر رتبه و سمت و اینها زیرمجموعه ما باشند بلکه هدف ایجاد شاکله شبکه و در نهایت ساختار نخبگانی در هر سازمانی است و اگر این مهم انجام شود، با تکمیل فرآیند می توان همچنین با ارتباط بین سازمانی یک شبکه نخبگی قدرتمند را برای مشکلات بین سازمانی پایه گذاری کرد.
وی در پاسخ به این سوال که این طرح به چه شکلی می تواند اجرایی شود نیز گفت: اگر ارتباط نخبگان جذب شده با سازمان اداری و استخدامی کشور و همچنین نخبگان جدید که وارد دستگاه های اجرایی می شوند، برقرار باشد به طور حتم می توانیم در فرآیند جذب نخبگان جدید که قرار است وارد دستگاه های اجرایی شوند، مشارکت داشته باشیم و راهنمایی کنیم که این نخبگان در چه جایگاهی قرار گیرند.
این نخبه ادامه داد: ما مسائل سازمان ها را شناسایی می کنیم و بر اساس آن می توانیم مشورت‌دهی لازم و موثر را به سازمان های دولتی برای استقرار مناسب یک فرد نخبه در یک جایگاه مربوطه داشته باشیم.
هنوز دستگاه مشخصی معرفی نشده است
یکی دیگر از ۳۵ نخبه که کار استخدامی آنها در دولت در دست اقدام است، بسیار از جذب نخبگان در دستگاه های اجرایی ناامید است و به ایرنا می گوید: بعد از چندین ماه باید در دستگاه های اجرایی دنبال شغل بگردیم.
آرش برهانی سپهر نخبه در رشته جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک از دانشگاه خوارزمی اظهار داشت: تاکنون دستگاه مشخصی برای جذب نخبگان به ما اعلام نشده است.
وی افزود: البته اگر هم مشخص شود به ما اعلام می شود که باید برویم در دستگاه اجرایی فرآیند مصاحبه و گزینش را انجام دهیم و اگر آن دستگاه اجرایی نظر مثبتی داشت، برای استخدام ما به سازمان امور استخدامی کشور نامه می زند؛ بنابراین فعلا جذبی انجام نشده است. تا هنگامی که کد استخدامی برای نخبگان صادر نشده و جای آنها مشخص نشده است، نمی توان از استخدام نخبگان صحبت کرد.
از این نخبه سوال کردیم که فرض کنید این اتفاق بیافتد و نخبگان جذب دستگاه های اجرایی شوند آیا پیشنهادی برای اثربخشی بیشتر نخبگان در دستگاه ها دارید یا خیر؟ وی پاسخ داد: دستگاه ها می توانند از نخبگان در رتبه مدیران میانی و ارشد استفاده کنند و به طور حتم نخبگان در این سمت ها می توانند اثربخش باشند.
نخبگان باید در ابتدا مسائل و مشکلات سازمان خود را شناسایی کنند
یکی دیگر از نخبگان در خصوص اینکه آیا جذب نخبگان در دستگاه های اجرایی را مناسب می داند یا خیر اظهار داشت: اگر می خواهیم در سیستم حکمرانی کشور نخبگان به شکل مطلوب اثربخشی داشته باشند، در درجه اول باید بحث مالی نخبگان آنها مورد توجه قرار گیرد.
سجاد قرایی کوچکسرایی نیز به ایرنا گفت: همانطور که دکتر دهقانی فیروزآبادی معاون رییس جمهور اظهار کردند، نخبگان ضمن خداقوت گفتن به کارکنان دستگاه ها باید از تجربیات مدیران و کارشناسان دستگاه های اجرایی بهره مند شده و از آنها استفاده کنند.
وی افزود: نخبگان باید با استفاده از اطلاعات و تجربیات موجود، طرح های خود را برای رفع مسائل و مشکلات سازمانی که در آن مشغول به کار هستند و همچنین ایجاد بهره وری هرچه بیشتر دستگاه های اجرایی تعریف و پیاده سازی کنند.