به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از روابط عمومی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، مژده باغبانباشی دانش آموخته این دانشگاه و مجری طرح ساخت حامل‌های دارویی زیست تخریب‌پذیر حساس به محرک روز شنبه در این باره گفت: داروهایی که برای درمان سرطان و برخی بیماری‌های صعب العلاج دیگرا ستفاده می شوند، اثرات بعضا جبران ناپذیری روی سلول‌های سالم بدن دارند.
وی با بیان اینکه اثرات جبران ناپذیر این داروها می تواند کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار دهند، خاطرنشان کرد: اگر دارو دقیقا روی بافت آسیب دیده عمل کند، درحالی که افزایش قابل توجهی در اثربخشی آن ایجاد می‌شود، اثرات جانبی آن کاهش می‌یابد.
این محقق دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: هدف این تحقیق تهیه حامل‌هایی برای دارو رسانی بوده که توانایی ردیابی سلول‌های سرطانی و رهاسازی دارو را در محیط این سلول‌ها داشته باشد و منجر به بهبود تاثیرگذاری درمان و ارتقای کیفیت زندگی بیماران شود.
باغبانباشی تصریح کرد: ما در این تحقیق برای نخستین بار، حامل‌های پلیمری با ساختار وزیکلی (کره‌های تو خالی که دارای یک غشا پلیمری دولایه هستند) و مایسلی که بر مبنای پلیمرهای دوگانه دوست شاخه دار Y شکل به نام میکتوآرم ستاره‌ای را تهیه کردیم که حساس به محرک‌های درونی بدن مثل ترکیبات اکسیژن فعال و گلوتاتیون هستند.
وی یادآور شد: پیوندهایی در ساختار این حامل‌ها قرار داده‌ایم که در بافت‌های ملتهب و سرطانی درون بدن که ترکیبات مذکور در آنجا تجمع دارند شکسته و ساختار حامل از هم پاشیده می‌شود.
به گفته دانش آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر، این از هم گسستگی منجر به رهایش دارو در محیط مورد نظر می‌شود. یک داروی ضد التهاب با فراهمی زیستی بسیار پایین در این حامل‌ها با بازده بالایی بارگیری شد.
وی با تشریح نتایج این طرح گفت: مطالعه میزان رهایش دارو از این حامل‌ها در حضور یا عدم حضور محرک‌های مربوطه نشان داد که حامل‌ها مانع از انتشار آزادانه دارو در محیط غیرهدف شده و در محیط دارای محرک با سرعت بیشتری دارو آزاد می‌شود. این حامل‌ها برروی سلول‌های ایمنی مغز در شرایط التهابی و غیر التهابی بررسی شدند و نتایج نشان داد که حامل‌ها سمیتی برای بدن ندارند و می‌تواند با موفقیت دارو را در محیط التهابی آزاد کنند.
این محقق دانشگاه صنعتی امیرکبیر تاکید کرد: داروی آزاد شده سطح استرس اکسیداتیو و میزان التهاب را با موفقیت کاهش می‌دهند.
باغبانباشی ادامه داد: در ادامه یک حامل دارویی دیگر با روشی نوین برای بارگیری داروی ضد سرطان دوکسوروبیسین تهیه کردیم و با استفاده از سامانه دو فازی آبی بر پایه پلیمر پلی‌اتیلن‌گلیکول و آمینواسید لیزین که یک سامانه زیست سازگار است، سطح نانوذرات سیلیکا را توسط اجزاء تشکیل دهنده سامانه و توسط پیوند هیدروژنی اصلاح کردیم که توانستیم حامل معدنی حساس به pH تهیه کنیم.
وی تاکید کرد: ما توانستیم حامل‌هایی برای دارو رسانی تهیه کنیم که ساختار آنها حساس به عواملی درون بدن است. این عوامل، می‌توانند ترکیباتی خاص یا شرایط بافت بیمار مثل میزان اسیدی بودن آن باشند و باعث می‌شوند دارو به صورت اختصاصی در محل بافت بیماری از حامل تهیه شده آزاد شود و به بافت‌های سالم آسیب نرساند.
مجری این طرح افزود: حامل‌های تهیه شده در این تحقیق در صنعت داروسازی و برای درمان انواع بیماری‌ها می‌توانند کاربرد داشته باشند.
باغبانباشی با بیان اینکه مراحل بعدی این کار، بررسی عملکرد این حامل‌ها توسط آزمون‌های حیوانی و سپس بالینی می‌باشد، گفت: در این طرح ۵ حامل مختلف تهیه شد. این حامل‌ها حساس به محرک‌های درونی بدن شامل اسیدیته، ترکیبات اکسیژن فعال و گلوتاتیون هستند.
وی یادآور شد: دارو با بازده بالایی در این حامل‌ها بارگیری شد و حامل‌ها در شرایط فاقد محرک، دارو را به میزان کمتری آزاد کردند. در واقع این حامل‌ها می‌توانند ضمن افزایش میزان تاثیر دارو بر بافت هدف، اثرات جانبی داروها بر سلول‌های سالم را کاهش دهند و میزان دوز دریافتی دارو توسط بیمار را به واسطه هدفمند بودن کاهش دهند.
دانش آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر خاطرنشان کرد: این طرح در قالب رساله دکتری انجام شد. به دلیل حساسیت این پژوهش، فاز مطالعاتی آن حدود دو سال و فاز عملیاتی آن یک سال به طول انجامید.
باغبانباشی همچنین در پاسخ به سوالی درمورد وجود نمونه داخلی و خارجی این حامل ها گفت: داروی ضد التهاب به کار رفته در این پژوهش در حامل‌های وزیکلی لیپیدی مطالعه شده است.
وی با بیان اینکه تاکنون هیچ حاملی برای داروی ضد التهاب به صورت تجاری گزارش نشده است، گفت: دوکسوروبیسین بارگیری شده در حامل‌های لیپوزومی (Doxil) به صورت تجاری در دسترس است. اما به دلیل اثرات جانبی دارو حتی پس از بارگیری در حامل لیپوزومی، همچنان مطالعات زیادی بر روی این دارو صورت می‌گیرد و همچنان نیاز به تحقیقات بیشتری است.
مجری طرح به مزیت های این طرح اشاره کرد و اظهار داشت: بازده بارگیری دارو در این حامل‌ها بالاتر یا قابل رقابت با حامل‌های گزارش شده دیگر است. این حامل‌ها حساس به محرک‌های درونی مختص بافت هدف هستند که باعث کاهش غلظت دارو در بافت‌های سالم می‌شود.
به گفته باغبانباشی، از طرفی پلیمرهای به کار برده شده در این حامل‌ها زیست سازگار هستند و مشکل سمیت برای بدن ندارند. همچنین، حامل معدنی به صورت تک مرحله‌ای در محیطی آبی و حاوی ترکیبات زیست سازگار تهیه شدند که دیگر مشکلات حامل‌های مشابه‌ای که در محیط حلال‌های آلی همچون الکل‌ها تهیه می‌شوند از جمله سمیت حلال باقی مانده و تخریب ساختار دارو را ندارد.
وی درمورد کاربردهای این طرح هم گفت: حامل‌های حاوی داروی تهیه شده برای درمان بیماری‌های التهابی و سرطان کاربرد دارند.
استاد راهنمای این پروژه دکتر غلامرضا پازوکی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر است.