به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، شرکت‌های دانش‌بنیان شرکت‌هایی هستند که با کمک نیروی انسانی دانش‌آموخته دانشگاهی، دانش را به فناوری (محصول یا خدمات) و در نتیجه ثروت تبدیل می‌کنند. هر چند در سال‌های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران می‌شنویم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره پنجم آبان ۱۳۸۹ به تصویب مجلس رسید، پس از تایید شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال ۱۳۹۲ اولین فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امروز به حدود هفت هزار و ۷۵۸ شرکت رسیده و این شرکت ها بر اساس ماهیت و فعالیت به گروه‌های مختلف نوپا؛ شرکت‌هایی که درآمد عملیاتی ندارند (دو نوع ۱ و ۲) و تولیدی؛ شرکت‌هایی که درآمد عملیاتی دارند (نوع ۱ و ۲)، «تولیدی مستعد دانش‌بنیان» و «نوپای مستعد دانش‌بنیان» تقسیم می‌شوند.
افزون بر این با افزایش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فروش این شرکت‌ها نیز افزایش یافته است و در حالی‌که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بود، در پایان سال مالی ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌ها از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفت که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود همه تاکیدات روی فعالیت این شرکت‌ها و حمایت‌هایی که از آنها توسط معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری می‌شود، شرکت‌های دانش‌بنیان که بیشتر با ابتکار و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار را آغاز می‌کنند، در ادامه با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف با مشکلاتی هم روبرو هستند.
احسان رهنی دانش‌آموخته رشته برق به همراه شماری از متخصصان این حوزه و موسس شرکت دانش‌بنیان اوژن صنعت کبیر در زمینه ماشین‌آلات و صنعت برق فعال است و انواع مختلف از تپ‌چنجرهای (tap changer) ترانسفورماتور (تغییردهنده حالت ترانسفورماتور) را تولید می‌کند. تپ‌چنجر سازوکاری در ترانسفورماتور است که اجازه می‌دهد نسبت‌های نوسان متغیر در گام‌های گسسته انتخاب شوند.
این شرکت هم موفق به تولید ترانسفورماتورهای متداول شده که نمونه های خارجی آن در بازار موجود است و هم نمونه‌هایی سفارشی بر اساس درخواست مشتری‌ها را تولید می‌کند. به گفته وی، این محصولات قبلا داخل ایران تولید نمی‌شده و همه وارداتی بوده است.
شرکت دانش‌بنیان اوژن صنعت کبیر از شهرهای مختلف مشتری دارد و برای استان‌های مختلف از جمله زنجان به عنوان قطب ترانسفورماتورسازی ایران محصول ارسال می‌کند. این ترانسفورماتورهای سه، پنج یا ۹ حالته هستند و همه مراحل ساخت این تپ‌چنجرها داخل مجموعه و با کمک مجموع نیروهای شاغل در آن یعنی هفت نفر متخصص انجام می‌شود.
یک ماه منتظر ورود یک قطعه خارجی بودیم
رهنی متولد شهر فردوس در استان خراسان جنوبی و دانش‌آموخته برق قدرت از دانشگاه زاهدان در مقطع کاردانی و دانشگاه آزاد گناباد در مقطع کارشناسی است. وی بعد از پایان تحصیلات برای کار به شهر مشهد مراجعه می‌کند و در شرکت بازسازی ترانسفورماتور مشغول فعالیت می‌شود، همین جاست که جرقه تولید در ذهن او زده می‌شود.
وی در مورد این دوران می‌گوید: بعد از اینکه فارغ تحصیل شدم، به مشهد رفتم و در شرکت تعمیر و بازسازی ترانسفورماتور مشغول کار شدم که مدیر این شرکت همشهری ما بود. بعد از حدود دو سالی که در این شرکت کار کردم، علاوه بر اینکه وظیفه‌ام را انجام می‌دادم، به این فکر می‌کردم که چه کاری می‌توان کرد که مثمرثمر واقع شود. در همین دوران شاهد بودم که پست کامبکت (پست‌های توزیع‌کننده برق) یا ترانسفورماتور یک ماه باید بماند تا قطعه لازم از خارج وارد شود و بتوان آن را تعمیر کرد.
رهنی افزود: با مشورت مدیر مجموعه، یک نمونه کلید و تپ‌چنجر ترانسفورماتور را با استفاده از مهندسی معکوس ساختیم، ساخت این قطعه حدود یک سال طول کشید. با ارائه همین محصول در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی پذیرفته شدیم.
بعد از ساخت این قطعه، دانش ما بیشتر شد و چالش‌هایی را پشت سر گذاشتیم و محصولی مختص مجموعه خود با کارایی جدید در سال ۱۳۹۹ ساختیم. ارائه این محصول باعث شد صنعتگران مختلف با ما تماس بگیرند و ساخت نمونه‌های جدید را درخواست کنند، اکنون حدود ۲۵ نمونه محصول مختلف را می‌سازیم.
رهنی در مورد مزایای قطعه‌های ساخته‌شده توسط این شرکت دانش‌بنیان نیز گفت: از نظر قیمت محصولات ما ۵۰ درصد از نمونه‌های خارجی ارزان‌تر است. همچنین مشتری‌های این محصولات در تامین قطعات یدکی مشکل زیادی دارند که در صورت خرید محصول داخلی این مشکل نیز حل می‌شود. اگر محصول را به ما سفارش دهند، اغلب بعد از ۱۰ روز کاری محصول را تولید می‌کنیم، بعضی از محصولات را هم که تولیدشده داریم و تا ۴۸ ساعت بعد به دست آنها می‌رسانیم و خدمات پس از فروش هم داریم.
فضای پارک‌های علم و فناوری برای فعالیت‌های صنایع سنگین مناسب نیست
این فعال دانش بنیان، مشکل دیگر را فضای کاری برشمرد و گفت: ما داخل پارک علم و فناوری مستقر هستیم ولی فضای پارک به طور کلی برای ساخت صنایع سنگین که نیاز به فضای زیاد و انواع جرثقیل دارد، مناسب نیست و بیشتر برای کارهایی مانند فناوری اطلاعات و ارتباطات خوب است. ماشین‌آلات ما حجم زیادی از جهت فیزیکی اشغال می‌کنند، ما توانایی از جهت علمی و اجرا داریم، اما امروز به فضای مناسب نیاز داریم تا کارهایی را که به ما پیشنهاد می‌شود، انجام دهیم.
وی در مورد تسهیلات گفت: از تسهیلات پارک علم و فناوری، بنیاد برکت، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری استفاده کرده‌ایم. مشکل اصلی در استفاده از این تسهیلات اول میزان آن است که با توجه به قیمت ماشین‌الات صنعتی و ضرورت تامین آنها، واقعا زیاد نیست و مشکل دیگر تامین تضامین است. برای هر وام باید از افراد شاغل دولتی درخواست کنیم تا تضمین کند که این هم مشکل را دوچندان می‌کند. اگر راهکاری برای ما پیدا کنند که راحت‌تر بتوان از تسهیلات استفاده کرد، بسیار خوب است.
رهنی مشکل دیگر را باور نداشتن شرکت‌های دولتی به این فناوری ساخت داخل دانست و افزود: با اینکه در نمایشگاه‌های صنعت برق غرفه نداشتیم، به این نمایشگاه‌ها معمولا سر می‌زنیم و با مسئولان و متخصصان شرکت‌های قطب ترانسفورماتورسازی کشور و دولتی رایزنی می‌کنیم. با اینکه محصول ما از پژوهشگاه نیرو هم تاییدیه دارد، احساس می‌کنم لابی قوی داخل بازار است که اجازه نمی‌دهد شرکت‌های نوپایی مثل شرکت ما وارد این چرخه شوند.
این فعال حوزه فناوری تاکید کرد: اگر رایزنی‌هایی با دستگاه‌های دولتی انجام شود که ما هم بتوانیم به شکل جدی‌تر وارد بازار شویم، برای ما مفیدتر خواهد بود. زیرا اکنون بیشتر محصولات خود را به شرکت‌های زیرمجموعه شرکت‌های تعمیر و بازسازی دولتی می‌فروشیم که حجم خرید آنها کم است ولی اگر با شرکت‌کنندگان و تولیدکنندگان بزرگ داخل کشور کار کنیم، شرایط بهتر می شود.
وی ادامه داد: می‌دانیم و مطمئن هستیم برخی از تولیدکنندگان اصلی دولتی، این ترانسفورماتورها را وارد می‌کنند و منفعت بیشتری برای آنها دارد. اگر ما (شرکت دانش‌بنیان) هم بتوانیم وارد این چرخه شویم، سودمندتر است.