به گزارش ایرنا پسماندها در نگاه اول موادی دور ریختنی و غیر قابل استفاده به نظر می رسند که باید هرچه سریعتر به منظور سلامتی افراد از محل زندگی آنها دور ریخته و به مکانی دیگر منتقل شوند چراکه در دنیای مدرن امروز نمی توان با حجمی از تولید انبوه زباله با نگاه سنتی پیش رفت بنابراین مدیریت پسماند نیازمند روش های اصولی و علمی است.
در حقیقت پسماندهای مختلف همان محصولاتی هستند که انسان از طبیعت به دست آورده است و اکنون با چهره ای مصرفی و به ظاهر غیر کاربردی حاصل استفاده اجتناب‌پذیر و گسترده از مواد شیمیایی و فرآورده‌های صنعتی در زندگی روزمره، به عنوان پسماند به طبیعت باز می گرداند.
در حالیکه پسماند در زمره محصولات قابل بازیافت و برگشت به طبیعت شناخته شده است همچنان به دلیل عدم اعمال روش های غیر علمی و تخصصی به عنوان یک معضل شناخته می شود اما می توان این تهدید را تبدیل به یک فرصت کرد.
براین اساس ۲ قانون "مدیریت پسماند" و قانون "هوای پاک" به طور مستقیم و غیر مستقیم به مدیریت زباله و انواع پسماندها مرتبط است.
در ماده ۱ قانون مدیریت پسماند، تمامی سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی موظف به اجرای این قانون دانسته شده‌اند، در این ماده قانونی آمده است: جهت تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیانبار پسماندها و مدیریت بهینه آنها، تمامی وزارتخانه ها، سازمان ها، موسسات و نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی که شمول قانون برآنها مستلزم ذکر نام می‌باشد و تمامی شرکت ها، موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی، موظفند مقررات و سیاست های مقرر در این قانون را رعایت نمایند.
در ماده ۷ این قانون، مدیریت اجرایی تمامی پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری و دهیاری‌ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها گذاشته شده است.
همچنین در این ماده آمده است: مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی ویژه به عهده تولید کننده خواهد بود و در صورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداری‌ها، دهیاری ها و بخشداری‌ها خواهد بود.
همچنین در ماده ۹ قانون یاد شده، وزارت کشور به عنوان مسوول فراهم نمودن بسترهای لازم برای تفکیک زباله معرفی شده است و بر اساس این ماده قانونی وزارت کشور با هماهنگی سازمان محیط زیست، موظف است برنامه ریزی و تدابیر لازم برای جداسازی پسماندهای عادی را به عمل آورده و برنامه زمان بندی آن را تدوین نماید.
قانون هوای پاک نیز که در سال ۱۳۹۶ تصویب و در نهایت به ریاست جمهوری ابلاغ شد به نوعی موضوع مدیریت پسماند را مورد بحث قرار داده است. ، برای مثال بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۰ قانون هوای پاک، شهرداری موظف است ظرف سه سال زمینه تبدیل پسماند به کود و انرژی را فراهم کند.
همچنین در این قانون آمده است: انباشت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی در معابر عمومی و فضای باز یا سوزاندن آنها و انباشتن پسماندهای خانگی و ساختمانی در معابر عمومی و فضای باز خارج از مکان‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها یا سوزاندن آنها و همچنین سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع است و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه ۶موضوع ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.
عدم اجرای مناسب قانون مدیریت پسماند در لرستان
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: ماده چهار آئین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند به خوبی در استان اجرایی نشده که این امر باعث افزایش حجم پسماند در محل‌های دفن و افزایش افراد زباله‌گرد و در نتیجه هدر رفت منابع و تهدید علیه بهداشت عمومی شده است.
علی سالاروند با اشاره به ماده هفت قانون مدیریت پسماند، اظهار کرد: وظیفه مدیریت پسماند در شهرها برعهده شهرداری‌ها و در روستاها بر عهده بخشداری‌ها و دهیاری‌هاست.
وی با انتقاد از وضعیت پسماند بین راهی گفت: بر اساس ماده ۱۰ آئین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند، بخشداری‌ها باید با همکاری راهداری‌ها نسبت به مدیریت پسماندهای بین راهی اقدام کرده و پسماندهای بین راهی را به خصوص در مبادی ورودی و خروجی شهرها و اطراف محورهای مواصلاتی پاکسازی و مدیریت کنند.
سالاروند درخصوص اهمیت انجام طرح تفکیک پسماند از مبدا گفت: متاسفانه انجام طرح‌های کاهش و تفکیک پسماند از مبدا در استان به خوبی در استان اجرایی نشده که این امر باعث افزایش حجم پسماند در محل‌های دفن و تهدید علیه بهداشت عمومی شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به تاکید معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری به لزوم فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت پسماندها، عنوان کرد: پیوست فرهنگی بحث پسماند و شرح وظایف هر یک از دستگاه‌های اجرایی استان تهیه و برای اجرا ارسال شده است که در این راستا نیازمند اهتمام دستگاه‌های متولی و دستور رییس کارگروه برای اجرای دقیق این پیوست هستیم.
فرهنگ سازی گام مهمی در کاهش تولید پسماند است
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: نهادینه شدن فرهنگ کاهش تولید زباله و تفکیک از مبدا پسماند امر بسیار مهم و تاثیرگذاری است.
سالاروند افزود: از سال ۸۳ قانون مدیریت پسماند ابلاغ شده است و بنابر قانون ماده ۴ آئین نامه اجرایی، شهرداری های بالای ۳۰۰ هزار نفر موظف به تفکیک از مبدا هستند.
وی با بیان اینکه در لرستان شهرهای خرم آباد و بروجرد مشمول این قانون هستند ادامه داد: اجرای این قانون به دلیل میزان هزینه و نبود شرکت های خصوصی با مشکل مواجه شده است.
وی ادامه داد: مدت زمان کوتاه مدیریت شهرداران در این استان باعث شده است تا مبلمان شهری در اولویت نخست و مدیریت پسماند در اولویت های اخر قرار گیرد و این طرح در استان ناموفق باشد.
سالاروند با تاکید بر لزوم مدیریت پسماند و تفکیک از مبدا عنوان کرد: بازیابی پسماندها نیز موضوعی قابل تامل است که متاسفانه در این استان مورد توجه قرار نگرفته است در حالیکه می توان در این زمینه درآمد زایی انجام داد و با بازیافت محصولات پلاستیکی از هدر رفت آنها جلوگیری کرد.
وی افزود: در استان کرمانشاه از پسماندها کمپوست تهیه می شود که لرستان از این امکان نیز بی بهره است و تاکنون سرمایه گذار موفقی وارد این حوزه نشده است.
سالاروند با بیان اینکه نیروگاه زباله سوز استاندارد پسماندها را تبدیل به سوخت سبزمی کند ادامه داد: حتی نیروگاه های زباله سوز در بحث تولید برق نیز فعال هستند و اکنون این امکان در شهرهای اصفهان و مشهد وجود دارد.
وی تاکید کرد: پسماندها طلای کثیفی هستند که شهرداران باید به این نتیجه برسند هزینه کردن در این زمینه در واقع سرمایه گذاری است و ارزش افزوده ایجاد می شود.
۷۰ درصد زباله تولیدی در لرستان تر و ۳۰ درصد قابل بازیافت است
معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان گفت: روزانه حدود ۲ هزار تن پسماند عادی در استان تولید می شود.
الهام برنا با بیان اینکه مکان دفن پسماندها در خرگوشناب الشتر و چگنی مطابق با ضوابط نیست و این مکان ها باید با اولویت جابجا شوند اظهار داشت: کارگروه پسماند طی سال های گذشته در این استان تشکیل شده است ولی شهرداری ها امکانات لازم را ندارند و باید در جهت تامین امکانات و تجهیزات ، اقدام و مدیریت پسماند انجام شود.
وی ادامه داد: شهرداری ها باید در راستای مدیریت پسماند از افراد متخصص استفاده کنند چرا که مدیریت پسماند امری تخصصی می باشد و به تمام شهرداری های استان پیشنهاد داده شده است منابع مالی مدیریت پسماند را از صندوق ملی محیط زیست تامین کنند.
برنا با بیان اینکه مابقی شهرداری های استان مشکل محل دفن زباله ندارند ولی روش دفع پسماند آنها مطابق با قانون نیست ادامه داد: در شهرهای بالای ۲۰۰ هزار جمعیت طبق آئین نامه باید از سال ۹۴ بازیافت کنند.
وی با بیان اینکه تمام شهرها باید پسماند ها را بازیافت کنند عنوان کرد: فقط ۲۰ درصد پسماندهایی که قابل بازیافت نیست باید دفن بهداشتی و اصولی و در سلول های ایزوله دفن شود تا شیرابه آنها در آب های زیرزمینی نفوذ نکند.
وی ادامه داد: اکنون تمام دنیا از پسماندها در چرخه تولید استفاده می کنند و حتی برخی اقلام برای استفاده مجدد جمع آوری می شود که این موارد باید توسط مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد.
برنا با بیان اینکه ۳۰ درصد پسماندهای تولیدی درلرستان خشک است گفت: پسماندهای خشک کاغذی، پلاستیکی و چوبی ارزش ریالی بالایی دارند و قابلیت جدا شدن دارند که می توانند دوباره به چرخه تولید بازگردند.
وی افزود: ۷۰ درصد زباله های لرستان تر هستند که روش های بسیاری برای تبدیل کردن آنها به کود و یا انرژی استاندارد بدون آلودگی هوا و همچنین سایر مواد اولیه از جمله سوخت کک دارد.
وی اظهار داشت: با انجام این موارد نه تنها منابع از دسترس خارج نخواهد شد بلکه آب و خاک به عنوان ارزشمند ترین منابع محیط زیست آلوده نخواهد شد.
وی با اشاره به اینکه محیط زیست بستر توسعه است گفت: طرح مدیریت پسماند از سال ۸۹ مصوب کارگروه پسماند ملی و استانی است و اکنون وزارت کشور به منظور اجرای این طرح مبلغی جهت دفن غیراصول به شهرداری ها پرداخت نمی کند.
برنا عنوان کرد: بارها با شهرداری های استان مکاتبه شده است که نسبت به اجرای طرح مدیریت پسماند اقدام کنند و اگر طرحی وجود دارد می توانند ارایه دهند و اعتبار لازم را در این راستا دریافت کنند که تاکنون در این راستا اقدامی نشده است.
پنج شهرداری متخلف در حوزه پسماند به مراجع قضایی معرفی شد
معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان گفت: از سال گذشته تاکنون پنج شهرداری متخلف در حوزه پسماند به مراجع قضایی معرفی شده است که پرونده ها همچنان به دلیل سوء مدیریت پسماند مفتوح است و اخطارهای مکرر در این راستا صادر شده است.
برنا افزود: در آخرین جلسه کارگروه پسماند نیز دی ماه جاری به شهرداری ها تاکید شده است که شیوه مدیریت کنونی به هیچ وجه قابل قبول نیست و ظرف یک ماه آینده تمام شهرداری ها باید برنامه عملیاتی اعلام کنند که منابع مالی لازم از وزارت کشور و سازمان محیط زیست کشور تامین خواهد شد.
وی اظهار داشت: همچنین دادستان کل کشور نیز برای برخورد با سوء مدیریت پسماند با تمام استان ها مکاتبه کرده و دادستان استان نیز در این راستا همکاری لازم را انجام داده و اجرای طرح به تمام شهرستان ها تاکید شده است.
قصور برخی از دستگاه‌های اجرایی لرستان در حوزه مدیریت پسماند
معاون همانگی امور عمرانی استانداری لرستان نیز از قصور برخی از دستگاه‌های اجرایی این استان در حوزه مدیریت پسماند انتقاد کرد.
احمدرضا دالوند به تازگی در کارگروه مدیریت پسماند لرستان با بیان اینکه یکی از موضوعات مهم در زمینه‌های مختلف به خصوص در مساله مدیریت پسماند بحث فرهنگ‌سازی است، اظهار داشت: فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت پسماند می‌تواند بسیاری از مشکلات این حوزه را به حداقل برساند.
وی گفت: باید نسبت به تشکیل تیم کاری متشکل از دفتر فنی استانداری، محیط زیست، صدا و سیما، دانشگاه علوم پزشکی و سایر دستگاه‌های اجرایی موثر در این زمینه برای طرح‌ریزی و فرهنگ‌سازی هر چه بیشتر و بهتر اقدام شود.
وی افزود: حتما باید از ظرفیت بخش خصوصی در بحث مدیریت پسماند استفاده شود تا در راستای پیشبرد هر چه بهتر برنامه‌های مدیریت پسماند استان گام‌های خوبی برداشته شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان با اشاره به قصور برخی دستگاه‌ها در حوزه مدیریت پسماند، گفت: دستگاه‌های اجرایی بر اساس قانون مکلف هستند وظایف خود را در حوزه پسماند به نحوه احسن انجام دهند و گزارش‌های فعالیت‌های خود را به دبیرخانه کارگروه مدیریت پسماند ارائه کنند.
پردازش و تفکیک پسماندها در لرستان ضعیف است
مدیرکل امور شهری و شوراهای استانداری لرستان گفت: روزانه یک هزار و ۳۰۰ تن زباله در لرستان تولید می‌شود و متوسط سرانه تولید زباله به ازای هر فرد در استان ۱/۱ دهم کیلوگرم است که در مقایسه با سرانه تولید زباله در کشور که حدود ۷۵۰ گرم برآورد شده حدود ۳۵۰ گرم بیشتر است.
عنایت الله میرزایی افزود: تولید روزانه زباله در دورو ۱۳۰ تن، الیگودرز ۱۲۶ تن، کوهدشت ۱۰۵ تن، نورآباد ۶۰ تن، پلدختر ۳۴ تن، ازنا ۴۷ تن و الشتر ۴۶ تن است.
مدیر کل امور شهری و شوراهای استانداری لرستان بیان کرد: متوسط تولید روزانه زباله در استان به ازای هر نفربه تفکیک در خرم آباد ۸۵۰ گرم، بروجرد ۷۷۰ گرم، دورود ۸۵۰ گرم و در الیگودرز ۱.۳۳ کیلوگرم است.
به گفته میرزایی بیشترین سرانه تولید زباله در لرستان مربوط به سراب دوره و فیروزآباد با میزان سرانه ۲ کیلوگرم در روز است.
وی در خصوص شیوه و سیستم جمع آوری زباله ها در استان گفت: بطور تقریبی ۶۶ درصد جمع آوری زباله بصورت مکانیزه و ۳۳ درصد هم بصورت غیرمکانیزه انجام می شود و در مورد سیستم دفن زباله نیز حدود ۷۰ درصد به روش سنتی و حدود ۳۰ درصد بصورت بهداشتی دفع انجام می شود.
میرزایی با بیان اینکه پردازش و تفکیک پسماندها در استان بصورت ضعیف انجام می شود، گفت: مساله تفکیک زباله از مبدا باید هم از لحاظ فرهنگی و آموزش و هم از نظر زیرساختی زمینه سازی شود به این صورت که باید چند مخزن زباله مجزا به منظور پسماندها خشک و تر در اختیار خانواده ها گذاشته شود تا بازیافت زباله و تفکیک زباله ها با همکاری مردم راحت تر صورت گیرد.