صنعت گردشگری یکی از موفق ترین صنایع جهان است، زیرا نتایج و دستاوردهای قابل توجهی در بر دارد که از آن جمله می توان به کسب درآمدهای سرشار ارزی، توسعه روابط علمی - فرهنگی، ایجاد اشتغال به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشاره کرد.
منابع طبیعی یکی از بزرگ ترین موهبت های الهی است که کشور ایران یکی از محدود کشورهایی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود دارای انواع پدیده های طبیعی و زمین شناسی است.
جزیره قشم، بزرگ ترین جزیره خلیج فارس است که به واسطه پدیده های طبیعی، زمین شناسی و زیست شناسی بی همتا، توان بالایی را برای تبدیل شدن به یک قطب بزرگ گردشگری ساحلی و فرا ساحلی در حوزه خلیج فارس دارد.
سرمای حاکم بر بخش شمالی ایران، جنوب کشور را اقلیمی مطبوع می بخشد، در این فصل جزیره قشم که نگین خلیج فارس نام گرفته، با جنگل های حرا، غارهای نمکی، فرسایش های بادی، حیات وحش غنی، سواحل بی نظیر و مردمانی خونگرم، مکانی کمیاب برای سفر در این فصل است.
آب های فیروزه ای خلیج فارس در محدوده جزیره قشم و تنگه هرمز به مانند سفره ای پر برکت است که خداوند بزرگ برای بهره مندی جزیره نشینان پهن کرده است، دخایر عظیم نفت و گاز، ماهی، میگو، موقعیت راهبردی و شاهراه اقتصادی بودن آن، سواحل مرجانی، لاک پشت ها، جنگل های مانگرو، سواحل ماسه ای و صخره ای جوان آن که علاوه بر ایجاد چشم اندازهای زیبا می تواند این جزیره را به مرکزی برای انجام فعالیت های گردشگری ساحلی و فرا ساحلی و ورزش های آبی و دریایی تبدیل کند.
پدیده گردش ساحلی بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا رونق گرفت و کم کم به همه کشورهایی که در مجاورت دریا قرار داشتند، گسترش یافت. سفر به سواحل و استفاده از خورشید و تفریحات آبی همچون شنا در دریا، اسکی روی آب، ماهیگیری، قایق سواری، غواصی و دیگر ورزش های آبی، از علایق بیشتر گردشگران دریایی است.
بهره گیری مناسب از دریا می تواند زمینه ساز گردشگری داخلی و خارجی باشد. از سوی دیگر گردشگری دریایی توان و توان مندی اشتغال زایی بسیار بالایی را دارا است به طوری که در نخستین تجربه گردشگری فرا ساحلی در سواحل شمالی ایران به ازاء هر شناور ۲۰ متری، هفتاد شغل ایجاد کرده است.
گردشگری دریایی خود به ۲ بخش مهم گردشگری ساحلی و گردشگری فرا ساحلی تقسیم می شود که گردش ساحلی که بیشترین گردشگر را به خود جلب کرده شامل استفاده از خورشید، تفریحات آبی، شنا در سواحل آبی، ماهیگیری، قایق سواری، غواصی و دیگر تفریحات مربوط به سواحل دریایی است.
اما در گردشگری فرا ساحلی، گردشگر از سواحل دور می شود و به وسط دریاها و اقیانوس ها می رود. در زمان حاضر این نوع گردشگری دریایی رو به گسترش است و کشتی های بزرگ و اقیانوس پیما انواع تفریحات را برای گردشگران فراهم می آورند.
گردشگری دریایی عبارت است از مجموع پدیده ها و روابطی که با بهره گیری از محیط دریا و ساز و کارهای انسان ساخت، در جهت توسعه فعالیت های تفریحی انسان در محیط ساحلی و فرا ساحلی شکل می گیرد.
در حال حاضر بیشترین گردشگران جهان جذب مناطق ساحلی می شوند و کشورهایی که دارنده ساحل می باشند منابع بسیار هنگفتی را از طریق سرمایه گذاری در این فضا به واسطه جذب گردشگر به دست می آورند.
گردشگری ساحلی شامل طیف وسیعی از تفریحاتی است که در منطقه ساحلی می توان بستر های لازم را برای جذب گردشگر فراهم کرد.
کشورهای همسایه ایران از موقعیت فعلی خود در بحث گردشگری دریایی استفاده کرده و جای خالی ایران در گردشگری دریایی را به خوبی در کشور خود پر کرده اند به گونه ای که پس از موفقیت های امارات متحده عربی، کشور بحرین نیز با جلب ۱۵۰ هزار گردشگر خارجی و حضور نزدیک به هفتاد کشتی در بندر این کشور، جایگاه مهمی را در گردشگری دریای خلیج فارس به دست آورده است.
با موفقیت های امارات متحده در تلاش برای توسعه گردشگری دریایی ظرف یکسال گذشته، اکنون بحرین نیز با اجرای طرح های ویژه و فعالیت بیش از ۱۰۰ خط کشتیرانی در صدد جذب گردشگران از سرتاسر خاورمیانه اروپا است.
گردشگری ساحلی در ارتباط با قشم و موقعیت جزیره ای آن ظرفیت ها و توانمندی های فراوانی دارد که می توان به برخی از آنها اینگونه اشاره کرد؛ کرانه های جنوبی جزیره قشم که در جهت شرقی - غربی گسترش یافته است با جریان های ملایم در بخش های مرکزی و برخی از صخره های نه چندان مرتفع در این قسمت، فضای متنوعی را برای استفاده گردشگران برای حمام آفتاب، ماهیگیری، غواصی، ورزش های آبی ساحلی و دیگر ورزش های مرتبط فراهم کرده است.
اکولوژی جانوری و گیاهی جزیره قشم در طول سواحل این جزیره فضاهای متنوع و متعددی را به وجود آورده است. به گونه ای که در بسیاری از فضاهای پیرامونی این جزیره، اکوسیستم های متعددی از جمله اکوسیستم جنگلی، اکوسیستم جانوری و اکوسیستم بین جزیره ای در جنوب شرقی جزیره تا جزیره لارک به وجود آمده است. اکوسیستم جنگلی حرا در بخش شمال غربی جزیره از نمونه های نادری در جهان به شمار می روند که می توانند در توسعه گردشگری دریایی نقش آفرین باشد.
اکوسیستم دریایی در فضاهای بین جزیره لارک و قشم نیز که کف دریا نسبتا عمیق نمی باشد، ظرفیت هایی را در این ارتباط به وجود آورده است. در طول سواحل نیز به ویژه در بخش های جنوبی جزیره قشم که محل تخم گذاری لاک پشت های دریایی است، توانمندی مفیدی برای جذب گردشگر در فصل های مهاجرت این جانوران به جزیره قشم است.
در آب های قشم هم تنوع انواع ماهی های تجاری، زینتی، کوسه دلفین و نهنگ به طول ۱۲ متر و نیز لاک پشت های با قطر ۲ متر به چشم می خورد که این محیط جانوری و گیاهی برای توسعه گردشگری در این جزیره می تواند بخش بزرگی از گردشگری دریایی را شکل دهد. مهم ترین جامعه گیاهی جزیره قشم در جنگل دریایی حرا گونه ای از مانگروها با نام علمی «اوسینا مارینا» (Avicennia marina) است که گستره ای در حدود ۲۰۰ کیلومتر از مساحت این جزیره را به خود اختصاص داده است.
پستاندارانی نظیر آهو روباه و پرندگانی مانند شاهین سفید و انواع پرندگان مهاجر مثل پلیکان و دُرنا در این جنگل ها و محله های نزدیک به این منطقه زندگی می کنند. بیش از ۵۰ گونه از نرم تنان دو کفه ای، گاستروپودها، سفالوپودها و خارپوستان، مرجان ها و خرچنگ ها در سواحل قشم وجود دارد. همچنین انواع میگو، صدف، عروس دریایی، خیار دریایی توتیا قابل مشاهده است.
گردشگری ورزشی ساحلی
ورزش های ساحلی در حال حاضر در تمام کشورهای دارای محیط های آبی و دریایی رو به گسترش است. بسیاری از این نوع ورزش ها در فضاهای ساحلی فاقد امواج بزرگ امکان توسعه و گسترش را دارند. در سواحل جنوبی جزیره و همچنین بخش های شمالی آن - حد فاصله قشم تا بندرعباس- بسیاری از فعالیت های ورزشی را می توان مستقر کرد تا امکان جذب گردشگری ورزشی توسعه و گسترش یابد.
قایق سواری و جت اسکی، غواصی و دیگر ورزش های آبی نزدیک به ساحل در این بخش می تواند برنامه ریزی شود. مزیت این نوع فعالیت در ارتباط با جذب گردشگر این است که با استقلال زیر ساخت های لازم ورزش ساحلی، گردشگران فراوانی برای حمایت از تیم ها و یا افراد مورد نظر جذب فضاهای گردشگری می شوند.
گردشگری فرا ساحلی در قشم
گردشگری فرا ساحلی نیز در بسیاری از کشورهای جهان رو به گسترش است. این نوع گردشگری برای مدت یک یا چند روز در شناور های ویژه با امکانات مدرن، انجام می شود. همجواری و نزدیکی جزیره قشم از یک سو و وجود توانمندی های استقرار این نوع گردشگری در این جزیره می تواند توسعه یابد تا زمینه استقرار زیرساخت گردشگری فرا ساحلی فراهم شود.
گردشگری جزایر مرجانی
در بخش جنوب شرقی قشم، بین این جزیره و جزیره لارک اکوسیستم مرجانی، در بسیاری از فصول سال توانمندی بالقوه ای را برای جذب گردشگر دارد.
توسعه مناطق گردشگری و جاذبه هایی که در این مناطق ایجاد می شود تاثیر عمده‌ای بر جمعیت، حمل و نقل، جریان درآمد و ثروت و کارکرد های محلی، منطقه ای و جهانی این مناطق دارد.
استفاده انسان از محیط دریایی در ابعاد مختلفی است که یکی از این ابعاد، بعد تفریحی و استفاده در جهت لذت و خوشگذرانی است. مطلوب نبودن امکانات و زیرساخت های گردشگری دریایی، ناشناخته بودن سفر دریایی و احساس ناامنی از سفر دریایی، بالا بودن هزینه این گونه سفرها مهمترین موانعی است که بر سر راه توسعه این نوع گردشگری در سواحل جنوبی ایران وجود دارد.
با توجه به وضعیت فعلی گردشگری دریایی در ایران و رونق نسبی این شاخه در سایر کشورهای جهان و به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس لازم است اقداماتی در زمینه ایجاد زیر ساخت های مناسب، حمایت از دست اندرکاران این امر و نیز تدوین برنامه های گردشگری دریایی انجام شود.
از سوی دیگر اقداماتی برای آشنا سازی مردم کشور با این شاخه و نیز جذب گردشگر خارجی صورت گیرد تا بتوان از این زمینه و توان بالقوه طبیعی بهره لازم را برد.
سواحل جنوبی ایران با برخورداری از جاذبه های بالقوه در گردشگری دریایی، با ایجاد تاسیسات گردشگری مناسب و استفاده از ظرفیت های موجود در آنها برای جذب گردشگر می تواند توسعه گردشگری دریایی در نواحی ساحلی را در پی داشته باشد. رشد و گسترش گردشگری دریایی در جزیره قشم می تواند در جهت استقرار زیرساخت های ساحلی و فرا ساحلی مناسب با این نوع گردشگری مورد نظر باشد.
جزیره قشم تا کنون کارکرد محلی و یا حداکثر منطقه ای برای جذب درآمد داشته است که با ایجاد این زیر ساخت ها و برنامه ریزی در جهت توسعه آنها، علاوه بر کارکرد محلی و منطقه ای قشم، می توان کار کرد ملی در جهت جذب درآمد و ثروت داشته باشد و با توسعه زیر ساخت های در این جزیره می توان در جهت کار کرد های فرا ملی گام های موثری را برداشت.
جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.
شهرستان قشم شامل جزیره های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب های خلیج فارس گسترده شده است.