دورنمای هر جامعه‌ای بر پاشنه آشیل «توسعه» استوار است. توسعه موفق مرهون مجموعه‌ی پیش‌شرط‌ها، الزامات و بایدهای تنیده در مفهوم پایداری است. یکی از پیش شرط‌ها و بایدهای توسعه توجه به نقش زنان به عنوان یکی از بازیگران توسعه است. در بسیاری از مطالعات به نقش زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی توجه شده و حتی برخی از نظریه‌پردازان توسعه مانند «آمارتیا سن» نویسنده کتاب «توسعه یعنی آزادی» بر این باور هستند که
هرگاه زنان به فرصت‌هایی که همواره از آن مردان بوده، دست یافته‌اند، توفیقشان در استفاده از آن کمتر از مردان که قرن‌ها ادعای انحصار آن را داشته‌اند، نبوده استهرگاه زنان به فرصت‌هایی که همواره از آن مردان بوده، دست یافته‌اند، توفیقشان در استفاده از آن کمتر از مردان که قرن‌ها ادعای انحصار آن را داشته‌اند، نبوده است. بنا به نظر این نویسنده، شواهد فراوانی وجود دارد که هرگاه ترتیبات اجتماعی از نحوه عمل معمول که در آن مالکیت از آن مردان است، تغییر یابد زنان می‌توانند فعالیت‌های اقتصادی را با موفقیت دنبال کنند. این در حالی است که در برخی از کشورها مانند افغانستان در ادوار مختلف با ابتدایی‌ترین حقوق زنان مانند آموزش و تحصیل مخالفت شده است.
در واقع نتایج مطالعات توسعه در جهان و به ویژه در سطح کشورهای در حال توسعه موید آن است که «زنان» به عنوان بازیگران مهم توسعه، حلقه مفقوده و غایب‌های تاریخچه توسعه‌ای بیشتر جوامع هستند و به نقش آنها در ابعاد مختلف زندگی آنطور که باید توجه نشده است. همین امر سبب شده که زنان در طول تاریخ همواره در نبرد دائمی برای رسیدن به حقوق اولیه‌شان برای زیستن باشند. کتاب کلاسیک خانم «ماری ولستنکرافت» با عنوان «استیفای حقوق زنان» که در سال ۱۹۷۲ منتشر شد، معرف یک برنامه کلی «احقاق حقوق» است که در آن مطالبات زیادی مطرح شده است. حقوقی که او درباره‌شان بحث می‌کند، تنها حقوق مربوط به رفاه زنان و دسترسی به مواردی که مستقیما با افزایش رفاه ارتباط دارد، نیست. بلکه حقوقی است که مستقیما ناظر بر آزاد و مختار بودن آنان است.
بنابراین، اهمیت بحث زنان در ابعاد مختلف زندگی سبب شد در این گزارش به مهمترین تحولات در این حوزه در سال ۲۰۲۲ پرداخته شود.
حضور زنان اوکراینی در جنگ
یکی از تحولات مهم در حوزه زنان مربوط به جنگ اوکراین با روسیه است. جنگی که سبب شد حضور زنان در صحنه‌های نبرد برای دفاع از خود و میهن شان نیز شدت و گسترش پیدا کند. نخستین موج تمایل زنان اوکراینی برای عضویت در ارتش این کشور از سال ۲۰۱۴ و با ماجراهای جنگ کریمه آغاز شد که این موج از حمله بیست و چهارم فوریه ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین شدت یافت، به طوری که در حال حاضر ۳۸ هزار و به روایتی دیگر حدود۵۰ هزار زن در همه رده‌ها و ارکان عضو ارتش این کشور هستند.
نخستین موج زنان اوکراینی برای عضویت در ارتش این کشور از سال ۲۰۱۴ و با ماجراهای جنگ کریمه آغاز شدو این موج با حمله ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین شدت یافتاز سوی دیگر با ورود سربازان روسی به روستاها و شهرهای اوکراین و با توجه به تاریخ غم انگیزی که از خشونت علیه زنان در جنگ جهانی دوم و درگیری‌ها در چچن وجود داشت، شاهد جنایات جنسی و نقض حقوق زنان در اوکراین بودیم. گزارش‌های بسیاری نشان می‌داد که زنان اوکراینی مورد تجاوز سربازان روسی قرار گرفتند.
در ۳ ژوئن ۲۰۲۲ دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل (OHCHR) گزارش‌هایی از ۱۲۴ مورد ادعای درگیری مرتبط با تجاوزات جنسی در سراسر اوکراین، عمدتا علیه زنان و دختران دریافت کرده بود و همچنین یک خط تلفن ملی گزارش هایی از جنایات مختلف، از تجاوز گروهی گرفته تا اجبار برای تماشای خشونت جنسی که علیه یک شریک زندگی یا یک کودک انجام شده است، دریافت شده بود.
رسوایی سوء استفاده از زنان اوکراینی در اسرائیل
مساله سوءاستفاده از زنان اوکراینی در کشورهایی که بسیاری از آنها پناهنده شده بودند، همچنان شایع است. برای مثال شبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی در گزارشی از تلاش صهیونیست‌ها برای سوء استفاده جنسی از پناهجویان اوکراینی که به فلسطین اشغالی وارده شده بودند، سخن گفته است. در بخشی از گزارش این رسانه عربی زبان آمده بود که زنان اوکراینی به شدت تحت فشار بودند تا در بخش روسپیگری به منظور بهبود شرایط اقتصادی‌شان فعالیت کنند.
منع ورود زنان به عرصه‌های آموزشی، اجتماعی، عمومی در افغانستان
فرمان طالبان بر منع ورود دختران و زنان به عرصه عمومی و دانشگاه‌ها در افغانستان یکی از هولناک‌ترین رخدادهای اجتماعی مربوط به زنان در تاریخ است. طالبان رشته‌هایی را که برای زنان نامناسب می‌دانستند، از جمله اقتصاد، مهندسی، روزنامه‌نگاری و دامپزشکی را محدود به حضور مردان کردند.
فرمان طالبان درمورد منع ورود دختران و زنان به عرصه‌های عمومی و دانشگاه‌ها در افغانستان یکی از هولناک‌ترین رخدادهای اجتماعی مربوط به زنان در تاریخ استبرخلاف افغانستان اما برخی کشورهای نیز در رفع تبعیض جنسیتی قانونی ویا اجرای قوانین جدید که حامی برابری جنسیتی است در سال ۲۰۲۲ پیشرفت کردند. کشورهایی مانند ارمنستان، کامبوج، کلمبیا، جمهوری دموکراتیک کنگو، گابن، گرجستان، یونان، سائوتومه و پرنسیپ، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئیس، توگو، اوکراین.
عربستان و نقض حقوق زنان
در میان کشورهای جهان، عربستان سعودی از لحاظ ایجاد محدودیت برای زنان از بالاترین درجه برخوردار است، به‌نحوی که طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، براساس شاخص های چهارگانه مشارکت و فرصت‌های اقتصادی؛ کسب تحصیل، سلامت و بقاء؛ و توانمندسازی سیاسی رتبه کلی این کشور در ارتباط با ابعاد مذکور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۰۶ افت شدیدی را پیدا کرده که این امر حاکی از پسرفت این کشور در زمینه حقوق آموزشی، اقتصادی، سلامت و سیاسی زنان در دوره حکمرانی ملک سلمان است.
مجمع جهانی اقتصاد: براساس شاخص های چهارگانه مشارکت و فرصت‌های اقتصادی؛ کسب تحصیل، سلامت و بقا؛ و توانمندسازی سیاسی رتبه کلی کشور عربستان در ارتباط با ابعاد مذکور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۰۶ افت شدیدی را پیدا کرده استدر همین رابطه نگرانی‌های جوامع حقوق بشری در مورد حقوق زنان، به‌ویژه در زمینه دستیابی به تعلیم و تربیت، تحصیل در دانشگاه‌ها، دریافت حقوق حداقلی مانند رانندگی و تصدی در برخی شغل‌ها ، تفکیک شدید جنسیتی و... ادامه دارد. سرپرستی قانونی زنان توسط مردان در درجات مختلف همچنان در عربستان اعمال می‌شود و جنبه‌های مهمی از زندگی زنان را شامل می‌شود.
سرپرستی مردان بر زنان به‌شدت آزادی و استقلال زنان برای انجام فعالیت‌ها و اقدامات قانونی آنها را محدود می‌کند و در موارد متعددی نظیر ازدواج، طلاق، حضانت فرزندان، مالکیت و کنترل اموال، تصمیم‌گیری درباره مسائل خانواده، آموزش و اشتغال و حتی آزادی از زندان تاثیرگذار است. خشونت علیه زنان به‌اشکال مختلف در جامعه عربستان دیده می‌شود، ازدواج با دختران خردسال بنا به ملاحظات پولی و مالی یا قبیله‌ای از دیگر خشونت‌های اعمال‌شده ضد زنان عربستان سعودی است.
همچنین بیشتر کارگران زن خارجی در عربستان به‌عنوان خدمتکار و برخی نیز به‌عنوان پرستار کار می‌کنند. بسیاری از این افراد به‌صورت قاچاق و با هدف کار اجباری و استثمار جنسی به عربستان عرضه می‌شوند، به همین علت به‌محض ورود به عربستان پاسپورت و اجازه اقامت مهاجران گرفته می‌شود و آنها شرایطی نظیر بردگی پیدا می‌کنند.
خشونت خانگی زنان یکی از معضلات اصلی در ایتالیا
خشونت علیه زنان که دربرگیرنده خشونت خانگی نیز هست، همچنان یکی از معضلات اصلی زنان در ایتالیا قلمداد می‌شود. بیش از ۵۰ درصد جمعیت ۶۰ میلیونی کشور ایتالیا را زنان تشکیل می‌دهند. به همین دلیل مهمترین اصل قانونی در ایتالیا در ارتباط با حقوق زنان، ماده ۳ قانون اساسی این کشور است.
طبق این قانون «تمامی شهروندان ایتالیایی از کرامت اجتماعی مساوی برخوردارند و صرف‌نظر از جنس، نژاد، زبان، مذهب و موقعیت سیاسی خود، در مقابل قانون برابرند». اما واقعیات حاکم بر جامعه ایتالیا به نحو بارزی در تناقض با روح حاکم بر این اصل قانونی است.
وزارت کشور ایتالیا بتازگی گزارشی را با عنوان «تعصب و خشونت علیه زنان» منتشر کرده است. بر اساس این گزارش از اول ژانویه تا هفتم نوامبر ۲۰۲۲، در ایتالیا ۹۵ زن قربانی قتل شده‌اند. ایتالیا نهمین کشور از ۱۵ کشور عضو اتحادیه اروپا از نظر آمار به قتل رسیدن زنان به دست شریک کنونی یا شریک قبلی و دهمین کشور از لحاظ آمار به قتل رسیدن زنان به دست بستگان است.
ایتالیا نهمین کشور از ۱۵ کشور عضو اتحادیه اروپا از نظر آمار به قتل رسیدن زنان به دست شریک کنونی یا شریک قبلی و دهمین کشور از لحاظ آمار به قتل رسیدن زنان به دست بستگان استبر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۰ تعداد زنان قربانی قتل برابر با ۱۱۸ نفر (۴۱.۴ درصد از کل قتل‌های عمد در کشور) و در سال ۲۰۲۱ نیز تعداد زنان قربانی قتل برابر با ۱۱۸ نفر (۳۹.۰۷ درصد از کل قتل‌های عمد در کشور) بوده است و آسیب‌پذیری اجتماعی زنان، نابرابری قانونی و دسترسی کم به آموزش که منجر به نابرابری جنسیتی، انزوا و تبعیض اجتماعی می‌شود، محرک‌های خشونت علیه زنان و قتل زنان است.
زنان برای اولین بار به عنوان داور در بازی‌های جام جهانی فوتبال
در مقابل اعتراضات زنان به منظور احقاق حقوقشان، در زمینه‌هایی شاهد موفقیت آنها نیز بوده‌ایم که یکی از مهمترین آنها مربوط به ورزش فوتبال است. برای اولین بار زنان به عنوان داور در بازی جام جهانی فوتبال مردان حضور داشتند.
«استفانی فراپارت» داور زن اهل فرانسه، داور وسط دیدار کاستاریکا و آلمان بود و این برای اولین بار در تاریخ جام‌جهانی مردان بود که یک داور زن، دیداری را به‌عنوان داور وسط سوت می‌زد.
همچنین «نئوزا بک» داور اهل برزیل، و «کارن دیاز مدینا» داور اهل مکزیک، دو داور زن دیگری بودند که «فراپارت» را در این بازی به‌عنوان کمک‌داوران اول و دوم همراهی می‌کردند. بدین ترتیب، برای نخستین بار در تاریخ فوتبال و جام‌های جهانی مردان، «یک کوبل» داوری زن دیداری را قضاوت می‌کردند.
نامگذاری روز جهانی کوهستان به نام زنان
در سطح قوانین بالادستی، کمیسیون وضعیت زنان در ۲۵ مارس ۲۰۲۲ نتیجه‌گیری‌هایی را در مورد «دستیابی به برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌های کاهش خطرات تغییر اقلیم، محیط‌زیست و بلایا» به تصویب رساند که در دستور کار کشورها قرار گرفت.
از دید فائو که بنیانگذار روز جهانی کوهستان است زنان نقش کلیدی در حفاظت از محیط زیست، کوهستان و توسعه اجتماعی و اقتصادی دارنداز دید فائو که بنیانگذار این روز است زنان نقش کلیدی در حفاظت از محیط زیست، کوهستان و توسعه اجتماعی و اقتصادی دارند. آنها بیشتر مدیران اصلی منابع کوهستانی، نگهبانان تنوع زیستی، حافظان دانش سنتی و متولیان فرهنگ محلی هستند. زنان از پتانسیل بالایی برای تغییر و بهبود زندگی خانواده برخوردارند. مساله تاب آوری زنان و نقش آن ها در بهبود عدالت اجتماعی مهمترین سرفصل موضوعات زنان در سال ۲۰۲۲ بوده است.
زنان و مقابله با بحران آب و هوا
تحقیقات نشان داده است که بحران آب‌وهوا بر زنان و دختران تأثیر می‌گذارد. پیش از این در روزهای منتهی به هشت مارس «روز جهانی زن» گزارشی درباره زنانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، از سوی سازمان ملل منتشر شده بود. فعالانی که با مدیریت و هماهنگی ویولونیست مکزیکی به نام «مارتا کورزو» کنار هم جمع شده بودند. آن گروهی متشکل از ۱۷ هزار فعال محیط زیست محلی بود که فعالیت‌های خود را صرف حفاظت از مناطق دورافتاده و زیبای «سیرا گوردا» می‌کردند.
گروهی از زنان در نیجر که با همکاری پناهندگان و مهاجران تلاش‌هایی مستمر برای بیابان‌زدایی انجام می‌دادند و همچنین یک مهندس مکانیک در کنیا که به مبارزه با تبعیض جنسیتی برای توسعه انرژی‌های مقرون به صرفه مشغول است. همچنین «سسیل ندجبت»، فعال کامرونی، برای بهبود زندگی افرادی که به جنگل‌ها وابسته‌اند، فعالیت‌های خود را افزایش داده بود و توانست جایزه‌ای از سوی فائو دریافت کند.
درخشش زنان در ناسا
از زمان تاسیس ناسا، زنان نقش بسیار مهمی در این سازمان فضایی ایفا کرده و رهبری کارهای مهمی را بر عهده داشته‌اند که می توان به انجام محاسبات تا اعزام فضانوردان به ماه و دیگر ماموریت‌ها اشاره کرد و به طور کلی می‌توان گفت زنان نقش مهمی در پیشبرد اکتشافات فضایی ایفا کرده‌اند.
از نخستین زنان در این عرصه می‌توان به «کیتی اوبرین جوینر، نانسی رومن، سالی راید، آنالی فیشر، کریستا مک اولیف، کاترین سولیوان، آیلین کالینز، کالپاناچاولا، پگی ویتسون، جسیکا میر و کریسینا کوک» اشاره کرد. بتازگی نیز ناسا فهرستی از ۹ زن را ارائه داده است که به احتمال زیاد فضا نورد ماموریت ماه از میان آنها انتخاب خواهد شد که نام «یاسمین مقبلی» فضانورد ایرانی نیز در میان آنها مشاهده می‌شود.
طبق آمار، بیش از ۱۶ هزار باشگاه ورزشی زنان در کشور فعال است، همچنین سه هزار و ۳۰۲ مدال در رویدادهای اخیر جهانی توسط ورزشکاران زن کسب شده است که این آمارها رشد قابل توجه ورزش بانوان در کشور را نشان می‌دهد
از حضور در استودیوم تا شرکت در جام ملت‌های آسیا
بعد از دیدار ایران با کامبوج که در رده ملی برگزار شد، بازی استقلال و مس کرمان از سری رقابت‌های لیگ برتر ایران دومین دیدار رسمی بود که زنان ایرانی پس از مدت‌ها با خریدن بلیت راهی ورزشگاه شدند. علاوه بر این بر اساس آمارها بیش از ۱۶ هزار باشگاه ورزشی زنان در کشور فعال است که این نشان از رشد خوب ورزش در میان بانوان ایرانی است.
همچنین سه هزار و ۳۰۲ مدال در رویدادهای اخیر جهانی توسط ورزشکاران زن کسب شده است که این آمارها همان رشد قابل توجه ورزش بانوان در کشور را نشان می‌دهد که باید با نگاه دقیق‌تر به موضوع ورزش زنان برای موفقیت‌های بیشتر، مورد حمایت مسئولان ورزشی قرار گیرند. در سال ۲۰۲۲ نیز زنان ایرانی به موفقیت‌های قابل توجهی رسیدند. برای مثال زنان ایرانی توانستند به جام ملت‌های آسیا راه یابند. همچنین تیم ملی والیبال زنان ایران نیز بعد از ۴۸ سال در بازی‌های ۲۰۲۲ شرکت کرد.
منابع:
https://www.gholleh.com/event-details.aspx?eid=۵۳۴۷&header۶-۲۰۲۲
https://www.unwomen.org/en/csw/csw۶۶-۲۰۲۲
https://mdeast.news/۲۰۲۲/۰۹/۱۰
https://reliefweb.int/report/world/weworld-index-۲۰۲۲-women-and-children-breaking-barriers-build-future
Sia Nowrojee on December ۱۶, ۲۰۲۲,https://unfoundation.org/blog/post/gender-equality-in-۲۰۲۲-the-best-the-worst-the-most-surprising-and-most-ridiculous/
https://www.tasnimnews.com/fa/news/۱۴۰۱/۰۹/۱۴/۲۸۱۶۳۷۲
https://spnfa.ir/۲۰۲۲۰۳۲۵/
https://www.sharghdaily.com
https://www.sharghdaily.com
https://news.un.org/en/story/۲۰۲۲/۱۲/۱۱۳۱۹۸۲
https://kayhan.ir/fa/news/۲۵۵۵۷۴ /